Onlangs heb ik met een ander forumlid een ruil gedaan waarbij ik eigenaar ben geworden van een Longines. Deze liep alleen niet, miste een wijzer, en had een kromme kroon. Kortom een projectje. Het is al een tijdje geleden dat ik een full service heb beschreven, dus deze hadden jullie nog van mij te goed.
Het slachtoffer, een Longines horloge in een vierkante kast met een Longines 370 uurwerk, in deze uitvoering zonder sub-second. Dus een echte dresser.
De achterkant is nogal versleten en blijkens de inscriptie is dit ooit een jubileum horloge geweest.
Omdat de spiraalveer meer leek op een achtbaan ben ik op zoek gegaan naar een nieuwe balans, dat is niet gelukt maar gelukkig worden er relatief veel lose uurwerken verkocht om als donor te worden gebruikt.
Het meest veelzijdige stuk uurwerkmaker gereedschap is een aardappelschilmesje, prima geschikt om kasten zoals deze mee open te maken
Binnenkant caseback
Met een Presto puller trekken we de wijzer los
De wijzerplaat zit in de regel met twee schroefjes vast, draai ze los en je kunt voorzichtig de wijzerplaat er af halen
Het uurwerk dreef in de olie er lag echt een plas olie onder de wijzerplaat, alle onderdelen moeten dus worden gereinigd.
Zoals ik al aangaf was de spiraal defect, en misschien ook nog andere delen dus feitelijk moet je gaan bepalen vanuit welke basis je verder gaat, het oorspronkelijke uurwerk of de donor.
Bij de donor heb ik de complete balansbrug verwijdert en overgezet in het oorspronkelijke uurwerk, die daarop meteen begon te lopen. De vraag van net is daarmee beantwoord, we gaan gewoon aan de slag met het originele uurwerk.
Even iets leuks tussendoor. Soms heb je van die schroeven die zo vast zitten dat je de schroevendraaiers er op stuk draait, nu kun je voor elke keer een nieuwe punt installeren maar dat schiet niet echt op, een alternatief is ze zelf weer aanslijpen.
Men pakke een slijpsteen
Allereerst zet je de schroevendraaier er recht staand op en trekt een paar lijntjes totdat de punt 100% vlak is. Vervolgens leg je de schroevendraaier met een hoek van 45% op één kant en trek je deze een aantal keer over de steen totdat het vlakje mooi egaal is, zorg ervoor dat je de schroevendraaier zo plat mogelijk houdt. Herhaal daarna deze handeling voor de andere kant, en hij is weer super scherp.
Goed, het uurwerkje loopt dus maar volgens de Timegrapher niet al te best, het is nog net geen sterrenhemel maar het komt er bij in de buurt.
We gaan beginnen met de demontage van het uurwerk.
Omdat de minuutpijp altijd geklemd zit moet deze er ook met enige kracht afgetrokken worden, ik doe dat altijd met een presto puller.
Tiretteveer verwijderd
Bij het verwijderen van veertjes altijd even de veer met een pennenhout tegen houden zodat deze niet gaat springen, en geloof me dat doen ze (bij voorkeur in je gezicht)
Bij dit uurwerk zit de stift vastgeschroefd dus deze zul je aan de andere kant los moeten schroeven om de tirette los te krijgen, zorg altijd de tiretteveer en het kleine veertje daaronder al losgemaakt zijn anders schiet deze met geweld uit het uurwerk.
De tirette komt na het losschroeven aan de andere kant keurig los, de stift kan worden verwijderd.
Zoals ik al aangaf zat de kroon scheef op de stift, ik was alleen zo stom om te denken dat ik deze via de stift ook weer recht kon buigen. Totdat deze afbrak… ouch! Gelukkig had de donor ook nog een stift, dus er is geen man overboord maar deze was wel fors te kort, in dit soort gevallen kun je een stiftverlenger gebruiken, waarmee je effectief het schroefdraad een stuk langer kunt maken. Op onderstaande foto zie je de verlengde stift en nog een losse extender.
Deze kant van het uurwerk is nu bijna klaar. De balanssteen moet alleen nog worden verwijderd, in dit geval is het een steen in een houder die je als geheel kunt verwijderen.
We draaien het uurwerk om. Het is nu zeer verstandig om eerst de veer af te laten, zet een forse schroevendraaier op de veertonschroef en draai deze een stukje op tot de klik vrijstaat, geef deze met een picet een duwtje en laat gecontroleerd de veer zichzelf rustig ontwinden.
Open met een scherpe pincet de schokbescherming op de balans en verwijder de steen.
Verwijderd daarna de complete balansbrug en houd deze even apart.
Schroef de brug boven het gangwerk los en verwijder deze. Verwijder daarna heel voorzichtig de raderen.
Het centrumrad wordt overlapt waardoor deze pas later los kan, onthoud dit zodat je het ook in dezelfde volgorde kunt terugplaatsen anders moet je sommige handelingen herhalen (heel irritant)
Het wisselrad bestaat uit twee delen, in dit geval uit een gefixeerd middenstuk dat stil blifjt staan en een ring die eronder geklemd zit. Een andere constructie die je veel ziet is een middenstuk dat wel draait maar waarbij de centrale schroef omgekeerd schroefdraad heeft zodat hij zichzelf niet kan losdraaien. Persoonlijk vind ik dit een mooiere oplossing.
Nu verwijderen we het veertonrad, de klik en het bijbehorende veertje
Zoals ik al zei het uurwerk drijft in de olie, op deze foto is dat goed te zien er ligt echt een bel vloeistof op de veerton
De veerton moet open om te worden gereinigd, dit doe je door met een pincet op de tandenrand te gaan staan en hard omlaag te duwen, hiermee duw je het deksel van de ton
Het is cruciaal dat je weet welke kant de veer op moet gaan, in dit geval met de klok mee
Druk eerst met een pincet de veertonas er uit, en pak dan een losse winding op en trek deze voorzichtig uit de ton, omsluit met je vingers de veer zodat deze er niet met geweld uit knalt, als het dan meevalt hoef je hem alleen uit de knoop te halen… 
Goed, ik doe alle onderdelen in schoonmaakmandjes
Ik heb een zeer eenvoudige Elma reinigingsmachine, in speciale vloeistof in een glazen pot (ik heb geen officiële maar een forse pindakaaspot doet het ook) word het mandje met hoge snelheid rondgedraait. Als dat klaar is trek je de arm iets op zodat de vloeistof uit de onderdelen worden geroteerd maar binnen de pot blijft, daarna gaat hij in de heater om te drogen.
Je kunt bovenstaande ook met de hand doen met een borsteltje en wasbenzine, dat werk ook prima maar kost gewoon meer tijd.
Zoals ik al eerder aangaf was mijn originele stift afgebroken, nou is dat niet zo erg maar er zat dus een afgebroken stuk stift in de kroon. Ik ben zeker een half uur bezig geweest om dit stukje eruit te krijgen maar niks hielp, ingeklemd met een pinvise, verschillende tangen noem het maar op. Uiteindelijk heb ik een bankschroef gepakt en het miniscule stuke dat uitstak succesvol tussen de bekken kunnen klemmen waardoor ik genoeg grip had om de kroon op los te draaien. Phfew…
Dan nu een van de lastigste klusjes van het servicen, het terugplaatsen van de veer. In essentie is het eenvoudig, zorg dat je de veer in de goede richting er in draait, houdt de veerton een klein beetje schuin en voer de veer er met kwartslagen stukje bij beetje in terwijl je met de andere hand de veer in de ton tegen houdt. Grotere gaan bij mij altijd goed maar ik heb altijd ruzie met damesuurwerken…
Controleer even of de veer er mooi vlak inligt
Ik klem de veerton altijd in, dat vind ik prettig, dat maakt het terugplaatsen van de veertonas een stukje eenvoudiger
Zet drie streepjes olie op de veer, leg het deksel op de ton en klem deze dicht.
We kunnen nu gaan beginnen met de assemblage van het uurwerk.
Voordat we dit gaan doen is het belangrijk om een aantal onderdelen even goed te inspecteren zoals de astapjes van de raderen en de steven in de platine en de bruggen, als deze niet perfect schoon zijn dan zal het uurwerk nooit mooi gaan lopen. Stenen kun je met een pennenhout schoonwrijven en daarna gebruik ik Rodico wat ik met geweld op die plekken duw en dan rondwrijf om het echt goed schoon te maken, de plakkerige werking van Rodico neemt alle microscopische stukjes vuil weg van het oppervlak, sinds ik dit doe lopen mijn uurwerken echt aanzienlijk beter dan voorheen.
Plaats als eerst de veerton weer terug, direct samen met het centrumrad (denk aan de overlap) en daarna de raderen.
Het terugplaatsen van brug over het gangwerk is een beetje een gevoelszaak, als je dit vaak genoeg hebt gedaan dan valt op een bepaald moment alles van nature op zijn plek. Een belangrijke tip, als je de veerton een zetje geeft dan moeten alle raderen lekker soepel lopen. Als dat niet zo is dan zit een van de raderen waarschijnlijk niet goed in een van de stenen.
Breng met een kleine oliegever 9010 aan op de steven van het gangwerk aan beide zijden van het uurwerk. Let op er mag absoluut geen olie in de steen voor het anker.
De balans krijgt een speciale behandeling, ik heb uit een voorraad Tauchschmierlösung, maar de gangbare term is one-dip wat een smeermiddel is voor spiraalveren, even kort indippen is voldoende.
Leg de balans daarna op zijn rug op een stukje papier, houdt met een pincet het balanswiel iets omhoog en blaas met een pompje daarna de balans weer een beetje droog (daarna een kwartiertje laten drogen).
Ondertussen gaan we verder met de assemblage van het uurwerk, de veertonbrug wordt teruggeplaatst.
Als het veertonrad is gemonteerd kan een belangrijke test worden uitgevoerd, door deze een zetje te geven gaat het gangwerk lopen. Als het uurwerk heel goed schoon is en de olie is juist aangebracht dan loopt deze een stukje en draait daarna ook een stukje de andere kant op (bij sommige uurwerken is dat niet het geval), wat belangrijk is dat hij zeker niet hapert dus hij moet mooi gelijkmatig aflopen
We monteren het omkeerrad terug (klein beetje olie tussen de schijven waar deze tegen elkaar wrijven.
We monteren de klik en het veertje terug, vergeet niet een houtje te gebruiken tegen het wegspringen
Ik ben tussendoor een paar foto’s vergeten te maken. Het anker maak je met Rodico wat schoon, en zet daarna Moebius 9415 op de platte uiteindes van de ankerstenen, daarna plaats je het anker op zijn plek en zet daarna de ankerbrug er over heen. Windt nu de veerton een paar tikken op. Als het goed is kun je met een zacht tikje tegen de achterkant van het anker deze laten verspringen, als hij niet springt dan moet je het anker even opnieuw plaatsen.
Helaas ook geen foto, bij het terugplaatsen van de balans moet je deze er als het ware indraaien, als het anker op de linkerkant rust dan moet je zorgen dat je de balans ook die kant op draait, er hem dan vervolgens inhangt en dan pas de brug op zijn plek draait.
Hoe dan ook, het uurwerk loopt nu nog niet want de balansstenen zitten er nog niet in
Je kunt een balanssteen oppakken met Rodico, en deze daarin in beide delen uit elkaar dwingen. Maar soms wil dat nog niet, in dat geval kun je de steen laten vallen in een bakje wasbenzine dan laat deze meestal direct los.
Het is heel belangrijk dat je de beide delen heel goede reinigt, ik trek ze geklemd in een pincet door Rodico net zo lang tot ze super schoon zijn. Daarna plaats je een klein druppeltje 9010 in het midden van de deksteen en zet je de andere helft er op om er weer een balanssteen van te maken.
Goed als je dat allemaal hebt gedaan en je de stenen hebt teruggezet dan begint het uurwerk meestal vanzelf al te tikken.
Op de Timegrapher ziet hij er nu al een stuk beter uit, een van de stenen op de platine bleek net te weinig olie te hebben gehad en dan heb je wel een mooie platte lijn.
Goed we draaien het uurwerk wederom een keer om. We plaatsen de raderen terug en steken de stift er doorheen.
We plaatsen de tirette terug en draaien deze aan de andere kant van het uurwerk aan zodat de stift ook echt vast zit
Om netjes te kunnen schakelen tussen opwinden en verzetten plaatsen we de pal en het veertje terug, test deze met een houtje op de veer, hij moet echt krachtig schakelen anders kun je misschien beter het veertje vervangen
We drukken de minuutpijp met enige kracht vast, en plaatsen daarna de andere raderen voor het stelmechanisme terug (overal wat olie rond de asjes).
Nu kunnen we de tiretteveer teurgplaatsen die alle onderdelen op zijn plek moet houden, doe een klein beetje vet op de plek waar deze de pal raakt voor het schakelen tussen opwinden en instellen op de tirette.
Met Rodico maak je vervolgens de wijzerplaat schoon voor zover dat mogelijk is, dit is redelijk veilig en vooral bedoeld voor het verwijderen van haartjes, stof en los vuil. Helaas zijn veel wijzerplaten over tijd gewoon aangetast en dat is helaas gewoon niet te fixen.
We zijn nu een heel eind maar er rest nog een issue, we hebben dan weliswaar een stift die lang genoeg is maar deze is ook gewoon te lang.
Plaats de kast terug, druk de kroon in tot zijn rustpositie en gebruik de schuifmaat om de overtollige afstand op te meten.
Uit de achterkant van de schuifmaat steekt nu een deel dat precies even lang is als dat wat je hebt gemeten. Klem de stift in een pinvise en draai de kroon er af. Maarkeer de afstand die er af kan, en knip deze er met een stevige tang vanaf.
Tada, een stift op maat!
Plaats voorzichtig de urenwijzer terug op de as en druk deze met een wijzerzetter aan, omdat dit een horloge is zonder datum maakt de positie niks uit. Als de wijzer goed stevig zit dan gebruik je de kroon om deze op het volle uur te positioneren. Plaats vervolgens de minutenwijzer ook op het volle uur en druk deze stevig aan. Controleer of beide wizjers mooie recht liggen en elkaar niet kunnen raken.
Het horloge is nu klaar, vooralsnog op een Eulit Perlon band loopt hij nu weer als een trein!
Schroom niet om vragen te stellen of laat vooral horen hoe jij iets anders zou doen, voor mij is elk horloge ook nog steeds een leerproces.
