Hallo allen,
gisteren heb ik forumlid Klokkengek mogen ontvangen. Hij kwam de Universal brengen voor het revisieverslag, en had tevens nog wat horloges meegebracht waar hij wat vragen over had. Het was een zeer gezellige en leuke middag.
“Klokkengek” is zelf bezig het vak van horlogemaker onder de knie te krijgen, en een ander (soortgelijk) Waltham zakhorloge doet diens als zijn eerste slachtoffer/oefenhorloge. In dit oefenhorloge misten twee schroeven welke de chatons met balansstenen op hun plek houden, en die onderdelen moesten uit dit horloge gehaald worden. De schroefdraad van deze schroeven was dolgedraaid in dit uurwerk, daarom heb ik het hele uurwerk gedemonteerd om de schroeven eruit te halen. Nu bleef er een flinke berg verschrikkelijk vieze, verroeste en beschadigde onderdelen over, waarop ik hem heb voorgesteld die berg onderdelen over te nemen, om te kijken of ik er nog wat van kon maken, wat voor een zeer leuk prijsje mocht. Vandaar dat ik het verslag begin met een berg onderdelen, in plaats van een compleet horloge. De eerste uitdaging was het schoon krijgen van alle onderdelen.
Het horloge betreft een Waltham zakhorloge. Het uurwerk is een Amerikaans uurwerk, wat in 1902 door Waltham is gebouwd. Het uurwerk is van het model 1883 en is een 7 steens uurwerk, wat met een sleuteltje wordt opgewonden. De kast is een Engelse sterling zilveren horlogekast, compleet met Engelse keuren, welke duiden op het jaar 1903. Het betref dus waarschijnlijk een geïmporteerd uurwerk, waar in Engeland een kast omheen is gemaakt. De stijl van het horloge is overduidelijk Engels omstreeks 1900, stijlvolle romeinse cijfers, gouden wijzers en een blauwe secondewijzer.
Het uurwerk is fors gebruikt, de asgaten voor het ankerrad, seconderad en derderad zijn aan de beide zijde in het verleden al verbust. Dit is gelijk de grootste zwakke plek van 7 steens horloges, bij langdurig gebruik slijten de bussen en zal er verbust moeten worden, iets wat bij gesteende horloges niet snel nodig zal zijn. Het busje wat om de opwinden gaat mist bij het horloge, mocht ik er in de toekomst een tegenkomen zal ik er een plaatsen, maar het horloge werkt ook zonder. De kast is compleet glad gesleten door het vele gebruik. De wijzerplaat is nog puntgaaf, maar vooral verschrikkelijk vuil.
Allereerst heb ik de problemen met de schroeven voor de balansstenen en chatons opgelost, ik heb nieuw schroeven gevonden, iets groter en langer dan de oude, zodat deze toch ‘pakken’ in de doorgedraaide schroefdraad. Na een kleine 1,5 uur puzzelen, waren de balanskloof en platine weer voorzien van nieuwe schroeven voor de chatons. De chatons heb ik handmatig gereinigd en los door de reinigingsmachine gehaald.
Daarna begon het grote schoonmaken. Ik heb handmatig ieder onderdeel schoongemaakt, met wasbenzine, papieren tissues en penhout. Er zat zeer veel compleet verharde olie op de gekste plekken.
De veer maak ik meestal schoon door deze door een tissue met wasbenzine te trekken. Daardoor is het ergste vuil eraf, daarna gaat de veer door de Elma reinigingsmachine. Mijn ervaring is dat door deze manier van voorreiniger de veer uiteindelijk brandschoon wordt.
Een aantal van de schroeven had roestschade, deze heb ik stuk voor stuk van roest ontdaan met een glasvezelborsteltje. Ik zou de schroefkoppen opnieuw kunnen polijsten, maar vanwege het grote aantal werkzaamheden wat er aan dit horloge moest gebeuren heb ik besloten dat even achterwege te laten,
De balans was ook verschrikkelijk vuil, en tevens was er roest zichtbaar tussen het rollerplateau en de arm van de balansas. Ik heb de balans compleet gedemonteerd om deze volledig schoon te kunnen maken, en de corrosie te kunnen verwijderen.
Hier verwijder ik de roest van de arm van de balans. Hierbij heb ik goed op moeten letten de astappen niet te raken met het borsteltje, omdat deze anders hun gladde afwerking kwijtraken. Op wat corrosie in het midden van de as na, was deze nog in orde, dus heb ik deze niet vervangen. Een tapje was licht verbogen, maar verder waren de astappen prima.
Vervolgens gebruik ik de tribniet voor het terugplaatsen van het rollerplateau…
… en de spiraalveer wordt ook weer teruggeplaatst!
De spiraalveer kan verdraaid worden, door een kleine schroevendraaier in het gleufje van de ‘collet’ te zetten en deze te draaien. Op deze wijze van de rechttikkendheid (beat error) van een horloge afgesteld worden als er sprake is van een vaste ‘stud’/bevestiging van het uiteinde aan de balanskloof.
De wijzers van dergelijke horloges zijn meestal gemaakt van goud en kunnen gepolijst worden. Dit doe ik zeer voorzichtig met een zilverpoetsdoek. Resultaat? Een prachtig glimmend wijzer die eruit ziet als nieuw!
Terwijl de onderdelen in de reinigingsmachine zitten, krijgt de kast wat aandacht. De kast was volledig grijs geworden, en heeft enkele lichte deukjes. verder is de kast vooral gladgesleten door het vele gebruik. Op deze foto is het verschil te zien tussen et gepolijste en niet gepolijste oppervlak.
Na alle werkzaamheden, zijn de onderdelen schoongemaakt. Op de onderstaande tot liggen de onderdelen klaar voor assemblage. Bij de assemblage ben ik helaas vergeten wat meer foto’s te maken, dus jullie moeten het vooral met de ‘na’ foto’s doen.
Alle assen krijgen was verse olie, bij dit horloge Morbius 9020 voor alle astappen, behalve het centrumrad, die krijg wat HP1300. De veer wordt eveneens gesmeerd met HP1300, de ankerstenen met Moebius 941. De ankertappen blijven normaal droog, echter maak ik een uitzondering bij 7 steens horloges, omdat de assen daar in messing bussen draaien, en er dus veel grotere kans op slijtage. De assen krijgen een klein beetje 9010, direct op de as gegeven (dus voor de montage). De balansassen krijgen uiteraard ook een portie Moebius 9010.
Het resultaat van al het werk mag er zeker zijn, het horloge ziet er weer uitstekend uit en loopt weer, met een stevige tik.
Het verzetten van de tijd gebeurt bij dergelijke horloges door het opwindsleuteltje op de wijzers te plaatsen.
Bedankt voor het kijken! Ik vond het zelf leuk om weer eens een zakhorloge uit deze periode te restaureren, en er een verslag van te maken. Ik het verleden had ik vaker zakhorloges op de werkbank liggen, maar de afgelopen tijd komt het er eigenlijk niet zo van. Bij zakhorloges kom je vaak het ene na het andere probleem tegen, samen met slechte reparaties uit het verleden. De uitdaging is vaak veel groter, maar het resultaat is dat van meer dan waard. Mocht je nog vragen hebben naar aanleiding van dit artikel, stel ze hieronder gerust!
