hallo allemaal,
Zoals sommigen van jullie hebben meegekregen ben ik een tijdje uit de running geweest. Ik heb voor mijn studie een stage gelopen in Nieuw Zeeland van januari tot en met april. Hierdoor ben ik een tijdje niet bezig geweest met de hobby. Op dit moment ben ik dit weer aan het oppakken.
In de afgelopen kerstvakantie, daags voor mijn vertrek, heb ik een mooie koop kunnen doen in het klokkenmuseum in Breda. Het museum(gevestigd aan de Catharinastraat) was mij al enkele jaren bekend. Het museum heeft een prachtige collectie klokken en had destijds ook een mooie vitrine met horloges en zakhorloges. Toen ik er was vertelde de kleinzoon van de eigenaar dat zijn opa de maand ervoor was overleden. Hij ging zelf wel door met klokken maar wilde de horloges van de hand doen. De meeste horloges lagen bij een taxateur maar hij had enkeel kistjes met zakhologes waar ik wel even in kon kijken. Daaruit twee horloges gehaald en gekocht voor een schappelijke prijs, een Engels zakhorloge(snek spillegang) in een zilveren kast zonder wijzers en een Frans snek spillegang horloge(eveneens zilver).
Aan de hand van dit tweede horloge wilde ik graag een revisiehandleiding maken, aangezien er niet zoiets bestaat op het internet. Het horloge is gemaakt aan het einde van de 18e eeuw in Frankrijk en voorzien van een snek spillegang uurwerk. De kast is typisch Frans, met een zeer solide scharnier en opwinding via de voorzijde dmv een gat in de wijzerplaat. De staat is zeer goed te noemen, met vrijwel geen roest, slijtage en schade, zowel het uurwerk als de kast en wijzerplaat verkeren in goede staat.
Ik ben gestart met de kast, deze heb ik volledig gepolijst en ultrasoon gereinigd. Ik vind het mooi om een horloge in de best mogelijke staat terug te brengen en polijsten maakt de kast weer een stuk mooier naar mijn mening. Hierin zoek ik wel een balans, alle krasjes hoeven er niet uit maar een beetje minder kan wel. Sommigen vinden dat je patina intact moet houden, ik polijst de kast liever helemaal op er laat de patina dan ontstaan, dan is deze in mijn ogen mooier.
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/DF8D0EBF-C8D4-4262-8D58-8F1AA1073590_zpsxfidw3cy.jpg.html]
[/URL]
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/99514C0F-2D48-48EB-BA7C-F92C2589B5AD_zpsrzgkto7q.jpg.html]
[/URL]
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/974A541A-89D7-42E9-BF15-F0E02906D4AD_zpsl6ldx7vx.jpg.html]
[/URL]
na het polijsten wordt de kast ultrasoon gereinigd
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/A71EC1F7-FE34-4EDA-AD8C-310906377BD3_zpscq1m3bff.jpg.html]
[/URL]
Daarna start de demontage van het uurwerk, de wijzers worden verwijderd. In dit geval zijn beide wijzers origineel, iets wat je zelden ziet bij horloges met deze ouderdom. Het uurwerk wordt trouwens uit de kast gehaald door het verwijderen van de (conische) scharnierpin.
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/DAC4A12B-9792-4A9B-8C4C-B09FEB985605_zps1m4wc2uu.jpg.html]
[/URL]
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/07328DB1-62B2-48E7-864C-F247615667C6_zpstrhon0dx.jpg.html]
[/URL]
Daarna wordt de scharnierpin voor het stofdeksel verwijderd. Een stofdeksel is een redelijk zeldzaam verschijnsel bij dit type horloges uit Frankrijk. De scharnierpin kan verwijderd worden door deze eruit te drukken, dit kan meestal maar een kant op dus let op.
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/9E18A14E-C9F1-4578-86AA-8F6A953A85A4_zpsu1pdiblg.jpg.html]
[/URL]
Hierbij de twee scharnierpinnen, het veertje voor het stofdeksel en de wijzers.
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/1A250F71-E63D-4BDE-98A3-2175B5C4578F_zpsrfubaiqd.jpg.html]
[/URL]
Daarna worden de conische steekstiftjes verwijderd waarmee de wijzerplaat op z’n plek wordt gehouden.
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/649D3EE1-6FE0-485D-8A3E-22C51F9BF800_zps4pzk3keh.jpg.html]
[/URL]
Het mechanische onder de wijzerplaat wordt zichtbaar, op 9 uur de pal en palrad die de ketting op de juiste voorspanning houden, in het midden de minuterie. De minuterie onderdelen kunnen nu al verwijderd worden.
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/F5D08B5C-85AA-49F4-A26A-7602C7B75FCD_zpshbb3wqrp.jpg.html]
[/URL]
Het mechanische onder de wijzerplaat wordt zichtbaar, op 9 uur de pal en palrad die de ketting op de juiste voorspanning houden, in het midden de minuterie.
Voordat we het uurwerk verder gaan demonteren dient de voorspanning van de snek verwijderd te worden. Eigenlijk hetzelfde als de veer aflaten in een modern uurwerk maar dat iets anders, want zelf als een snek zakhorloge volledig is afgelopen blijft er voorspanning aanwezig om te voorkomen dat de ketting van de snekkegel en veerton afvalt. Het aflaten van de veer werkt het makkelijkst met een ‘pin-vice’, deze kan strak op het vierkante asje worden geschroefd en gebruikt worden om de spanning af te laten, dit werkt makkelijker dan een sleuteltje daar een sleutelje meestal slechte grip heeft omdat het asje relatief kort is.
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/4BCB2590-8CF7-4650-9DA7-CBE2893A1550_zpsnjqmaqhr.jpg.html]
[/URL]
De snek ketting komt los en kan VOORZICHTIG verwijderd worden.
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/F7756C71-686B-4701-8277-CF6D7F1EB54E_zpsgoh2axdr.jpg.html]
[/URL]
Vervolgens kan de minuutpijp verwijderd worden, doe dit voorzichtig, ze klemmen soms vrij stevig. Het afnemen gaat vrij goed met een wijzerafnemer(nogmaals, doe dit voorzichtig)
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/2A799761-F950-43B4-BEA9-B56E01462571_zpskfkudv8x.jpg.html]
[/URL]
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/FBC7B273-36CC-496A-B2E3-55CF4BE9085C_zpsviswgwea.jpg.html]
[/URL]
Vervolgens kunnen we het uurwerk in de uurwerkhouder zetten en verder demonteren.
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/B5D5070E-C0C3-44AE-A6DB-3E467DE9E0E7_zps9ejqccpw.jpg.html]
[/URL]
Dan starten we met het verwijderen van de balanskloof. Dit is bij de meeste snek zakhorloges een erg mooi versierd onderdeel. Het maken van zo’n kloof kon destijds 10-20 uur manuren kosten en werd meestal gedaan door vrouwen, aangezien het erg precies werk was. Beeld je eens in zo’n onderdeel te maken bij kaarslicht, zonder microscoop en andere hulpmiddelen en met erg primitieve gereedschappen, dan krijg je erg veel bewondering voor de vaklieden van meer dan 200 jaar geleden.
Vervolgens verwijderen we de balans. Hiervoor verwijderen we de conische steekstift die het uiteinde van de spiraalveer op zijn plek houd. Onthoud de positie van de spiraalveer voordat je de stoft verwijderd(evt foto), dit scheelt veel werk bij het afstellen en rechttikkend maken na de montage.
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/DAA31850-71EA-4856-A03A-743EF447AADB_zpsigadcqug.jpg.html]
[/URL]
De balans, verwijderd uit het uurwerk.
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/EB21E382-F539-41B4-BB44-3AE15F6CC13D_zpsilcbcf9x.jpg.html]
[/URL]
Hier de onderdelen tot nu toe
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/C03E707B-5541-4464-A6B8-BFE3BDBD9589_zpscpsacxzf.jpg.html]
[/URL]
Dan verwijderen we het wijzertje van de regulator, dit kan ook met de wijzerafnemer.
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/E614B8A8-AE8A-4E3D-A61D-343F1CDF9B3D_zpsgyaelgbt.jpg.html]
[/URL]
Ook verwijderen we het plaatje wat het schuifje op z’n plek houdt.
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/0DA7C9F2-87F0-4EE7-9583-615E13A06FE6_zpsd4g6un8e.jpg.html]
[/URL]
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/B38DF3E5-8A75-49BC-A777-77AF4307D774_zpsqennqydd.jpg.html]
[/URL]
Als de bovenplatine volledig leeg is verwijderen we de conische steekstiften waarmee de bovenplatine in positie wordt gehouden. Dit is een kunstje was meestal vrij goed gaat met een pincet. Dit dit erg rustig om niet uit te schieten, krassen te maken en steekstiftjes kwijt te raken(die vliegen heet makkelijk weg, houd de daarom tegen bij het verwijderen).
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/022624CB-30B0-41A1-ADA9-EAC23A4DE2AB_zpsgzlo4frv.jpg.html]
[/URL]
Bij het verwijderen druk ik meestal met de binnenzijde van de pincet tegen de breedsten kant het het steekstiftje(meestal naar buitenkant van het uurwerk duwen) terwijl de andere kant van de pincet bovenop het pennetje ligt, zodat het pennetje er ongehinderd uit geduwd kan worden.
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/59861838-37AA-4594-8E18-F6F5DEC4FD47_zps2b35snp6.jpg.html]
[/URL]
Daarna kan de bovenplatine verwijderd worden.
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/D7D0C2B0-F616-4903-8A17-D11DD2F0A915_zpshc90mjky.jpg.html]
[/URL]
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/6B75C041-6AC7-4080-996C-D0958B245BD6_zpsdcf1t5a9.jpg.html]
[/URL]
Na het verwijderen blijft het kroonrad achter op de bovenplatine.
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/6A534C54-71EB-4E8A-B9C3-88D0A915D45A_zpsxnsob48d.jpg.html]
[/URL]
Deze wordt verwijderd, maar laat hierbij het grootste messing blokje op zijn plaats, aangezien anders de afstellingen van de balans op het kroonrad ontregeld kunnen raken.
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/6A534C54-71EB-4E8A-B9C3-88D0A915D45A_zpsxnsob48d.jpg.html][/URL]]]
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/922F7D52-68A9-41A6-A043-481292B79D4A_zpslk1pjnxb.jpg.html]
[/URL]
Ook de balanskloof kan verder gedemonteerd worden om de oude smeermiddelen goed te kunnen verwijderen.
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/56CDB819-E293-4823-ABC4-E16A29A1EC6A_zps1jvivccd.jpg.html]
[/URL]
Tot slot wordt de veerton geopend, dit gaat het beste met een schroevendraaier in de inkeping in het veertondeksel.
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/A4922C1B-9E1A-4820-91A2-E2B64997C4A7_zpslnva0fjj.jpg.html]
[/URL]
Haal eerst de veertonas en daarna de veer eruit, doe dit voorzichtig om het vervliegen van onderdelen te voorkomen en beschadigingen tegen te gaan.
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/8E49D380-9035-4E95-B2B6-27D79A11D5F4_zpsal4mbd8j.jpg.html]
[/URL]
De roest op het palrad voor de veerton wordt verwijderd met een glasvezelborsteltje.
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/29901877-9933-48BC-8DEE-1CD18F07B943_zpswfwtl1ge.jpg.html]
[/URL]
Nu is het tijd voor een groepsfoto van alle onderdelen, na de reiniging. Ieder onderdeeltje in met primitieve middelen volledig met de hand gemaakt, beeld je eens in hoeveel werk dat kost en waarom horloges destijds zo enorm kostbaar waren.
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/843A765E-DE0F-4307-A1B9-7DE5B448D853_zpsm9d3iwu9.jpg.html]
[/URL]
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/0269AA7F-45F9-406B-A7F9-277850584F88_zpszjhsxscn.jpg.html]
[/URL]
We starten de assemblage met de snek en het centrumrad. De snek is reeds geolied met D5.
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/4172DA41-40CC-4702-A12C-A7C226229F17_zpsbuzkumuv.jpg.html]
[/URL]]]
Daarna worden de overige radaren gemonteerd.
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/1026F631-B794-4144-8A76-DF50D245D4DC_zpsnpf5i9r4.jpg.html]
[/URL]
Als het kroonrad bevestigd wordt, dient het smeren van de lagerpunten van beide tappen te gebeuren voordat het rad geplaatst word, aangezien er een dekplaatje is gebruikt waardoor de tap niet meer toegankelijk is na het inzetten. Het plaatje kan wel verwijderd worden maar dan zijn de afstellingen van het kroonrad ook verloren gegaan.
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/A0F47898-A6F4-4064-B5DF-07DF72CB84BF_zpsmpfhrjxo.jpg.html]
[/URL]
De veer wordt weer in de ton gewikkeld en gesmeerd met een goede dosis D5. Het inwikkelen doe ik handmatig, maar wel met rubberen vingercondooms om alle vingers die in gebruik om vingerafdrukken te voorkomen. Zouten en zuren van de vingers kunnen de veer aantasten en hierdoor kan de veer gaat roesten en uiteindelijk breken. Ik werk daarom altijd zeer zorgvuldig met blauwstalen veren(eigenlijk met alle veren).
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/91944EA8-4ED5-49C5-8883-1BB74816B612_zpseongouuh.jpg.html]
[/URL]
Het smeren van de snek ketting is een trucje op zich. Ikzelf verzadig de ketting graag in D5, aangezien dit een goede smering bewerkstelligd en daarnaast ook de ketting tegen roest beschermt. Het klopt dat de ketting wat gevoeligen voor stof zal zijn door de olie, maar dit risico vind ik weg te strepen tegen het risico op roest en gebrek aan goede smering(beide kunnen een breuk van de ketting veroorzaken). Het smeren van de ketting doe ik door deze om een stalen buisje/staafje heet te wikkelen(bijv pons van tribniet). Daarna verzadig ik de ketting met de grootstet oliegeven met D5 en zorg ik ervoor dal de gehele ketting voorzien is van olie, door deze een beetje heen en weer te schuiven over de staafje.
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/D52D7714-31EC-4CC0-9AAD-31B9F5AE3D0C_zpsa1xzpms1.jpg.html]
[/URL]
Vervolgens wikken ik de ketting om de snek en bevestig ik de eindhaak op de veerton. Let erop welke kant waar hoort, een uiteinde is bestemd voor de veerton en het andere uiteinde is bestemd voor de snek. Het haakje met het ronde uiteinde is meestal bestemd voor de snek. Voor het bevestigen van de balans kan de snek al op voorspanning worden gebracht aangezien het kroonrad direct op de balans werkt en nu dus vrij kan bewegen. Met behulp van een pin vice breng ik spanning aan op de veer waardoor de ketting op de veerton getrokken wordt. Als deze geheel om de veerton ligt kan er ongeveer 1 volledig omwenteling voorspanning op de veer worden aangebracht. Hierdoor zal de ketting niet van de snek en veerton afvallen als het horloge aan het einde van de gangreserve komt.
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/78FBF4DC-C542-4C33-BF43-40A79EF10296_zpsvzqyaepf.jpg.html]
[/URL]
Daarna is de bovenplatine bevestigd en zijn de onderdelen van de regulering weer bevestigd. In dit geval heeft dat een uurtje of 4 extra wek gekost. het schuifje met tandjes met twee pennetje waar de spiraalveer doorheen loopt, bleek niet te bewegen in het gleufje, met een beetj extra werk bleek dit redelijk verholpen maar niet helemaal 100% te krijgen. Daarnaast bleek dat de twee pennetjes waar de spiraalveer doorheen loopt niet degelijk bevestigd waren en vielen deze eraf. Ik het een nieuw gaatje geboord, nieuwe pennetjes gemaakt en deze vastgeponst. Een enorm priegelwerkje wat me ongeveer 4 uur heeft gekost(verspreid over 2 dagen). Ook heb ik het tandwieltje wat het schuifje geweegt weer vastgeponst op het asje want deze bleek ook vrij los te zitten. Helemaal vast kreeg ik het niet maar het komt een goed eind in de richting.
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/B5EF114E-60E0-44E6-9E91-535BE2369CB2_zpsq78nt1sd.jpg.html]
[/URL]
Hierna is de balalskloof weer bevestigd, zijn de minuterie, wijzerplaat en wijzers weer bevestigd, evenals het stofdeksel.
het geheel is teruggeplaatst in de kast en wordt nu getest op nauwkeurigheid. Van de laatste stappen het ik helaas wat minder foto’s, maar bij deze wel wat foto’ s van het eindresultaat.
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/4FE5DE66-6EA2-4718-B45C-075747A74330_zpsvn0fpanu.jpg.html]
[/URL]
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/894D1783-59C1-4C70-BDBD-CC649DDD0E4C_zpscjeraa5b.jpg.html]
[/URL]
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/0BF7346A-56D4-4F20-9698-C4D95D3BA230_zps6wqe30m4.jpg.html]
[/URL]
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/4D704C4D-9F86-48C3-B713-C5AB83D2DB46_zpsqt4gojvm.jpg.html]
[/URL]
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/4AFD06B4-24BE-463B-B061-4CACF19F1F5A_zps5zulde0o.jpg.html]
[/URL]
[URL=http://s1241.photobucket.com/user/KoenWatches20/media/BBA1DCF1-C25F-438A-AFF3-33040889D3BD_zpslse5tsdr.jpg.html]
[/URL]
Ik hoop dat jullie het een beetje een leuk verslagje vonden. Indien jullie naar aanleiding hiervan vragen hebben,stel ze gerust, dan zal ik kijken of ik deze kan beantwoorden.
Bedankt voor jullie aandacht!
