Hallo allemaal,
op de rikketik valt van alles te vinden, er ligt veel rommel, en ook veel moois. En daarnaast, heel af en toe, kom je nog eens een echt juweeltje tegen.
Afgelopen rikketik zag ik dit horloge liggen bij een alleraardigste verkoper. We hadden al een tijdje over een ander horloge wat hij had liggen staan praten, en had toen dit horloge al wel zien liggen, maar vond het even wat te hoog geprijsd. Eind van de beurs kwam ik nog langslopen, en zei hij dat ik een bod mocht doen. Dat heb ik gedaan, en daar ging hij wonder boven wonder mee akkoord. En zo is dit bijzondere horloge in mijn bezit gekomen.
We beginnen met n het doosje⊠het doosje, hoor ik u denken? Jazeker, het doosje. Het horloge in kwestie heeft namelijk het originele doosje nog. Iets wat zeer uitzonderlijk is bij een zakhorloge. Meestal werden de doosjes weggegooid of raakten deze kwijt.
Hmmm watch, klinkt bekend, navigation, iets met navigatie dus, master, blijkbaar iets wat goed is in navigeren dan???
Op de bovenzijde zit een sticker, welke aangeeft dat het horloge na een bepaalde (niet ingevulde) datum gecontroleerd moet worden voor gebruik?
In het doosje zit een horloge, een zakhorloge zo te zienâŠ
Uit het doosje komt dit horlogeâŠ
Een Hamilton zakhorloge, ook wel bekend als de Hamilton 4992B.
Tijdens de tweede wereldoorlog, heeft Hamilton vrijwel alle (zak)horloges en scheepschronometers voor het Amerikaanse leger geproduceerd. Sterker nog, tijdens de oorlogsjaren heeft Hamilton zich een aantal jaren lang enkel toegelegd op horloges voor gebruik tijdens de oorlog, en heeft amper horloges voor consumenten geproduceerd.
De scheepschronometers van Hamilton worden door experts beschouwd als de beste ooit gebouwd, echter had Hamilton deze voor de oorlog nog nooit gebouwd. Scheepschronometers waren zeer nauwkeurige klokken, welke aan boord van schepen reden gebruikt voor navigatiedoeleinden. Enkele seconden afwijking kon een afwijking van enkele mijlen betekenen. De overheid heeft een uitnodiging gestuurd aan de grootste horlogefabrikaten van Amerika, met de vraag of zij een scheepschronometer konden bouwen. Deze werden tot dan toe niet in Amerika vervaardigd, en ze konden namelijk niet geĂŻmporteerd worden omdat Ulysses Nardin (bekende bouwer van scheepschronometers in die tijd) in Zwitserland omringd was, en Engeland niets kon exporteren omdat zij deze zelf nodig had voor de eigen marine. De Duitsers (A. Lange & Sohne) zou uiteraard geen oorlogsmaterialen leveren aan de Amerikanen. Hamilton nam de uitdaging van de overheid als enige aan en wist binnen een jaar een eigen ontworpen scheepschronometer aan de overheid te presenteren.
Daarnaast waren ook draagbare uurwerken nodig, om de tijd van scheepschronometers naar de brug van het schip te brengen. Tevens waren er horloges nodig welke zo nauwkeurig waren, dat deze als âmasterâ uurwerk aan boord van vliegtuigen gebruikt kon worden van vliegtuigen. Een master uurwerk was in een vliegtuig wat de scheepschronometer aan boord was.
Hiervoor heeft Hamilton het ontwerp van haar beste en meest nauwkeurige zakhorloge aangepast zodat het bruikbaar was voor deze doeleinden. Het Hamilton 992b uurwerk werd geschikt gevonden. Het model 992b was ontworpen als een zeer accuraat spoorweg zakhorloge, en kon met een aantal aanpassingen ook gebruikt worden als militair horloge.
De kleine secondewijzer werd vervangen door een centrale secondewijzer, er werd een hackingfunctie toegevoegd, en de normale tandwielen aan de wijzerplaat zijde werden vervangen door tandwielen met een fijnere vertanding, zodat het een 24-uurs horloge werd.
En zo is het Hamilton model 4992B geboren, er was tevens een 3992B uitgebracht, met dezelfde specificaties, echter met een 12-uurs aanduiding ipv een 24-uurs.
De G.C.T. gaat voor âGreenwich Civil Timeâ wat eigenlijk hetzelfde in als âGreenwich mean timeâ. Dit gaf aan op welke tijdszone het horloge gelijkgezet was.
Op de achterzijde staat een aantal codes, welke het volgens betekenen:
AN5740 Betekend het type voorwerp, namelijk een militair zakhorloge met 24 uurs aanduiding en centrale secondewijzer
MFRâS Part NO-4992B dit was het nummer waarmee onderdelen besteld konden worden.
SERIAL NO. 2011-43 dit was het serienummer van dit specifieke horloge
CONTRACT NO.86366 dit was het nummer van het contract waarmee de bestelling was gedaan.
HAMILTON WATCH CO dit was de maker van het horloge, Hamilton Watch company in Lancaster, Pennsylvania
Behalve informatie verschaffen over het horloge, had deze uitvoerige gravure namelijk nog een belangrijke reden, namelijk diefstal tegengaan. Deze zakhorloges waren namelijk erg klein en destijds zeer waardevol. Door de uitvoerige gravure op de achterzijde waren deze horloges zeer herkenbaar.
Het contractnummer heb ik kunnen herleiden, en blijkt een grote bestelling te zijn geweest van de marine (US Navy) bij Hamilton in 1943. Het serienummer van het uurwerk vertel dat het horloge in 1942 is vervaardig, dus dit klopt uitstekend met elkaar. Het horloge is dus middenin de oorlog gebouwd, maar nooit veel gebruikt en altijd bij het doosje gebleven. Wellicht is het een reserve horloge geweest. Het serienummer op het doosje en het horloge verschillen, echter is het contractnummer wel gelijk, dus wellicht zijn de doosjes ooit verwisseld geraakt. Er zitten tevens twee stickers op het doosje, dus wellicht is de originele om een of andere reden overgeplakt. De oorlog zal niet de meest geschikte tijd zijn geweest om doosje en horloge bij elkaar te houden.
Het uurwerk is op enkele aanpassingen gelijk aan het Hamilton 992B uurwerk. Een uurwerk wat zijn tijd was wat de nieuwste mobiele telefoon nu is. Een 16 size uurwerk, met 21 stenen, een spiraalveer van de door Hamilton ontwikkelde Elinvar Extra legering, een antimagnetische en roestvrije balans en een zwanenhals fijnafstelling. Een uitstekend uurwerk, volgens sommige een van de beste en meest nauwkeurig uit zijn tijd, of zelfs ooit gebouwd. Buiten kijf staat, dat het een horloge is van uitzonderlijke kwaliteit. Een uurwerk met 21 stenen hield in dat zowel het ankerrad als het anker voorzien waren van een deksteen om speling te minimaliseren, waardoor het hele echappement dus voorzien was van dekstenen. Hierdoor kon de olie vrijwel niet vervuild raken, en werd speling geminimaliseerd.
Het uurwerk heb ik zelf wel even een servicebeurtje gegeven, zodat ik het met een gerust hart kan laten lopen en de geroemde nauwkeurigheid zelf kan ervaren. Deze nauwkeurigheid stelt mij tot nu toe niet teleur, met een afwijking van nog geen seconde over de hele dag heen. Ik lees op internet verhalen dat de soms wel maanden lang lopen, met nog geen minuut afwijking.
En nu de grootste verrassing, althans voor mij. Ik dacht dat ik een horloge had gekocht, in een âbase metalâ horlogekast. Voor zoverre ik wist werden alle militaire zakhorloges geleverd in een onedele kast. Echter, kwam ik er achter dat er ook een aantal 4992Bâs zijn gemaakt zijn met een 0,800 zilveren kast voor de marine (ongeveer 11.000-14.000 van de totale 140.000). Toen ik eens keek, kwam ik erachter dat dit zoân redelijk zeldzaam exemplaar met een zilveren kast was. Ik was hier zeer blij mee, aangezien ik zelf een zilveren kast mooier vind dan een onedele âbase metalâ kast.
Daarnaast ben ik fervent watersporter en reddingsbrigade vrijwilliger (oa schipper), dus dan vind ik een marine horloge wel zo gaaf!
De reden voor de zilveren kasten had ook te maken met de positie van metalen oorlog. Metalen, zoals nikkel, waarvan de nikkelzilveren/âsilveroidâ kasten van werden gemaakt, waren strategische metalen, welke nodig waren voor de productie van wapens. Zilveren daarentegen was goedkoop, en voor een paar cent extra kon de kast ook van zilver gemaakt worden. Daarnaast zou zilveren kasten beter bestand zijn tegen de zoute lucht aan boord van de marineschepen. Daarom werden alle zilveren horloges geleverd aan de marine. Het verhaal dat zilveren horloges voor officiers waren, wordt op internet veel tegengesproken en ik betwijfel dit verhaal zelf ook. Praktische overwegingen zoals bestendigheid tegen zoute lucht lijkt me plausibeler dan een verschil in rang, omdat het horloge technisch identiek was.
En wat gebeurde er na de oorlog met deze horloges, welke toen overbodig waren? Deze hadden eigenlijk vernietigd moeten worden, als zijnde militaire materialen. Echter zijn deze, net zoals andere materialen en overschotten aan het eind van de oorlog verkocht. Dit scheen zelfs met emmers vol te gaan. Daarnaast waren ombouwsetjes verkocht, met een andere wijzerplaat(12 uurs), eventueel een nieuwe set zwarte wijzers als de nieuwe wijzerplaat wit was, en een nieuw achterdeksel, zonder militaire gravures. Er zijn dus veel horloge omgebouwd na de oorlog, en daarna nog lange tijd gedragen, omdat het degelijke en nauwkeurige horloges waren.
Of dit horloge ooit gebruikt is in de oorlog, weet ik niet zeker. Het is in ieder geval in zeer goede staat, met slechts enkele krasjes op de achterzijde. Verder is het horloge gerust mint/in perfecte staat te noemen.
Bedankt voor het lezen, hopelijk vonden jullie het een beetje een interessant verhaal. Mocht je nog vragen hebben, stel ze hieronder gerust!
