Al doende leert men

Mijn eerste volledige service (nouja, bijna dan) van een Gruen Semi Thin caliber 756 (17 jewels) uit 1924. Uiteraard in de mode kleur uit die tijd: green gold (filled).
afbeelding

Iemand (ik noem geen namen) wenste mij veel leerzame mislukkingen. Dus bij deze maar wat lessons learned.

Het glaasje past qua kleur mooi bij de kast, maar is verkleurd celluloid. En tijdens het verkleuren komen gassen vrij die roest veroorzaken. En jawel:


Hamerite is niet de oplossing, maar wijzers in Rodico vastleggen en krabbelen/wrijven met een pegwood (pennehout). De cannon pinion (minuutpijp) wordt mooi met een fiberglass borsteltje.

Glaasje vervangen kan ik niet zelf want van @vinwat mag ik niks lijmen. Mijn glazen grijper is te klein en heb geen glazenpers. Dus dit heb ik maar uitbesteed…

Opwinden en verzetten gaat niet goed. Kijkje onder de wijzerplaat:


De yoke zit op de verkeerde plek.

Tot nu toe gebruikte ik pegwood (gesneden in vorm van schroevendraaier) om bruggen op te wippen. Helaas, dit zakhorloge is degelijk. Overgestapt op een schroevendraaier. Soepeltjes terugduwen was er ook niet bij (stemmetje in mijn hoofd van andere clinic volgers… denk om de tapjes), dus maar beetje vet gesmeerd.

Alles gedemonteerd en geordend op de foto gezet als reminder, want het gaat mijn Elma robot wasmachine in en dan ben ik mijn ordening kwijt.
afbeelding
In de barrel bridge (veerton brug) zitten vaak schroefjes van verschillende lengte. Ik heb het idee dat hoe korter de schroef, hoe dichter deze bij de opwindstift moet zitten. Vanwege het opwindsysteem aan de andere kant…

De barrel (veerton) vind ik leuk en verschrikkelijk tegelijk. Het fijne openklikken op een aambeeltje en therapeutisch uitwikkelen. Arbor eerst er uit, bril op en ALLES altijd goed vasthouden. Die dingen vliegen anders weg… overigens bij dit uurwerk zit de veer best gek (vaker gezien).


Mijn vintage tooltje voor het opwinden is fantastisch, maar dus te klein voor een zakhorloge. Dus… met de hand. En dit is best te doen maar draag dan wel fingercots (vingercondooms?). Ik heb uiteraard roze… die je na 1 keer kunt wegmikken omdat de veer ze sloopt en er olie op zit. Zorg dus voor een voorraadje want in een soppie werkt niet (jawel, geprobeerd).

Vervolgens heb ik 3 keer de brug (en setting mechanisme) opnieuw moeten monteren. Het haakje in de veerton bleek niet goed genoeg te pakken. Uiteindelijk het lipje van de veer maar om de arbor heen gebogen (zoals ik bij andere uurwerken gezien heb). En de werking buiten de brug getest door deze te gebruiken (pin vice):

59 likes

Mijn beste,

Goed gedaan hoor!!
Ziet er weer magnifiek uit!!
Mijn complimenten. :watch:

En voor straks: “Buona Notte" en morgen gezond weer op.:first_quarter_moon_with_face::first_quarter_moon_with_face::first_quarter_moon_with_face:

Orologio Signaturis Temporis :wink:

1 like

De jewels (steentjes) controleren valt niet mee, ieniemienie. Microscoop zou handig zijn maar er bestaan gelukkig ook betaalbare mini vergrotertjes met ingebouwd lampje. En dan zie je dus:
Barstjes die ik nog niet op kan lossen.
afbeelding
Maar ook kun je goed zien dat de pivot goed zit:


En of je smeerpoetst met olieen.

Het schroefje voor de opwindstift… zit soms gemonteerd tussen de brug en mainplate (waarom, pfff).

Erg gekraste plekken zijn waarschuwingen:


Het tweede schroefje wou dus niet.

Nog vergeten… dat de kroonwiel schroef andersom draait, alla. Maar dat de ratchet wheel schroef vast zit en niet links of rechts wil, dat is echt irritant. Lang leve de WD40, rondvragen (welke kant opdraaien, normaal rechtsdraaiend), een glaasje moed en brute kracht. Uiteraard initieel zonder effect want het bleek toch geen gewone schroef.

Wat is nu het resultaat… het loopt, niks gesloopt.

To do:
Mooier laten lopen. of ik de juiste hoeveelheid olie gebruikt heb, zou het niet weten. Ik zie het niet. Reguleren (beat error… :scream:)
En… ik heb de balans niet goed geolied en weet niet of de balans uit elkaar valt als ik de schroefjes naast deksteen loshaal.
Afmonteren

17 likes

Present!!!

Mooi werk Jenneke, leuk om te zien hoe de clinic zijn/haar vruchten afwerpt.
Die opwindveer vind ik heel bijzonder, weet je zeker dat die veer er zo in moet?

3 likes

Geweldig Jenneke. Leuk om te zien dat je serieus aan het sleutelen bent geslagen. Zoals @Climholland al aangaf, dat gaat met vallen en opstaan.

Maar het resultaat is top, een lopend zakhorloge, waarvan je de service helemaal zelf hebt gedaan.

Kleine tip: een lagersteentje met barstjes werkt als een vijl op het asje. Dus dat lagersteentje moet vervangen worden, als je het zakhorloge wilt gaan gebruiken. Mooie klus voor in de toekomst :wink:

2 likes

:clap: :clap: voor je “moed” en wat je al gelukt is :+1: :beers:
Groet Iwan :motorcycle:

1 like

Nee, dat weet ik niet zeker. Maar bij mijn oefen veerton van een ander merk zakhorloge zat hij ook zo gek. Het Gruen uurwerk was voor de demontage ook gewoon op te winden.
afbeelding

2 likes

Vond het er nog redelijk glad uit zien, maar idd alles behalve optimaal. Het eindsteentje had ook een barstje. Dus in zn bijna 100 jarige bestaan toch een keer een tik gehad.

2 likes

Oh, ik las de foto verkeerd. Ik dacht dag de foto aangaf zoals je de veer gemonteerd hebt.
Maar dat zag ik fout!
Goed gedaan.

1 like

Eerst veel geoefend met niet werkende, half werkende en werkende uurwerkjes van diverse merken.

Daarnaast had ik wat meer moed omdat ik een reserve uurwerk had. dacht ik


Ook dat was een leerproces… dit uurwerk bestaat blijkbaar in een oude (opwindstift in 2 delen) en “nieuwe” variant waardoor er veel minder uitwisselbaar is. :thinking:

6 likes

Je hebt het serieus aangepakt na de clinic, geweldig!
Ik ben niet verder gekomen dan eerst het oefenuurwerk nog 10x uit- en in elkaar te zetten en daarna hetzelfde met kleinere uurwerken.
Blijf ons aub op de hoogte houden van je vorderingen en met name de hindernissen, erg leuk om te lezen!

Voornemen voor 2022: Die Elma en smeerset moet er een keer komen

3 likes

Ben benieuwd wat jouw volgende stap is.

Zo’n Elma (of ander merk) is heel fijn! Ik had geluk om deze via via kado te krijgen.

Mijn vader is ook nog enthousiast aan het sleutelen (mijn sloopuurwerken zijn er niet op vooruit gegaan :rofl: ). En die heeft de volgende leerpunten vanuit de Elma:

  • te hard laten draaien heeft als risico dat de balansveer vervormt
  • kleine veertjes kunnen door het mandgaas gaan hangen (oplossing, horlogeglaasje er op)
1 like

De kortere schroef is nodig om de werking van de tirette niet te blokkeren.
Als de schroef te lang is, dan is de kans groot dat de schroef tegen de titrette komt of in het andere geval tegen de hebel. Dan zit alles dus vast. Soms zit er ook aan een kant een kortere schroef in de brug over het centrum rad, en wel op de plaats waar de veertrommel onder zit, een te lange schroef zal tegen de veertrommel aan komen en de zaak vastzetten.

Als de veer niet goed past, is het handig om het als volgt passend te maken, doe de arbor in de pin-vice en wikkel de veer eromheen, met een kleine tang met platte bek de veer aandrukken en iets rond draaien. Ook kan een tang met ronde bek worden gebruikt, draai de veer rond een punt van de tang en zorg ervoor dan de ronding iets kleiner is dan de diameter van de arbor. Dan de veer in de trommel positioneren en als laatste en arbor erin drukken. Deksel sluiten en de veer is geplaatst.

Dat dit schroefje tussen de brug en platine zit is om te voorkomen dat het door te ver uitdraaien eruit valt, tevens om de tirette gemakkelijker terug te monteren als het is losgekomen.

Deze “jewels” zijn lagersteentjes en als daar een barst inzit, dan moeten ze zo snel mogelijk worden vervangen. Zoals @lassale al aangaf, een barst werkt in feite als een beitel op de as. De hardheid van de steen is vele malen harder dan een balans as. In een eerder topic in mei 2021, heb ik iets geschreven over lagersteentjes op een vraag over schoonmaken van lagersteentjes. Lees het eens door. Tips voor eigen onderhoud

Als het eindsteentje ofwel deksteen ook is gebarsten, dan moet ook die worden vervangen, de barst kan als beitel werken op de top van de tap en die beschadigen, mogelijk door het beitel effect de tap inkorten en daardoor de amplitude beĂŻnvloeden. Als de tap te kort wordt, dan kan het peervormige gedeelte van de balans in de kom van de lagersteen komen en door de wrijving de werking stagneren. Als dat gebeurd, dan heb je niet alleen een nieuwe deksteen nodig maar ook een nieuwe balans as.

Dat kan worden voorkomen door een minikorfje te gebruiken waar de balans met spiraal net in past.
Plaats die in het midden van een grote korf en de draaiing zal de spiraal niet vervormen. Te hard draaien is ook niet de bedoeling, dat gebeurd immers ook niet als je in een draaimolen zit op de kermis.

kleine veertjes kan je ook in een mini korf doen met kleiner gaas, die zijn te koop en zeker nog te vinden.
Zelf gebruik ik altijd een mini korf om alle schroefjes bij elkaar te doen en schoon te maken in de Elma.

Zoals @lassale en @Climholland al hebben aangegeven ben je goed bezig.

Leuk om te zien dat je enthousiast aan het sleutelen bent. Ik denk dan ook dat we je bij de eerstvolgende clinic terug gaan zien om nog veel meer te leren en verder te komen dan alleen een horloge slopen en trachten om het weer in elkaar te krijgen.
Na de corona perikelen en als onze gezondheid het toestaat, gaan we zeker weer clinic achtige bijeenkomsten organiseren.
dixi

10 likes

Het geluk is dat het de stenen van het centrumrad betreffen. Beweegt wat minder en langzamer. Maar leuk leerzaam projectje voor ooit. :heart_eyes:
Zal de tips lezen.

Ah, ik had voorbeelden gevonden op internet van horlogemakers die de balans op de platine lieten zitten. Maar op de kop liggend op de brug kan dus blijkbaar ook. Van die mini mandjes gebruik ik er vier… zodat de schroefjes per onderdeel gesorteerd zijn. :face_with_hand_over_mouth:
Maarja, veertje zat dus in zo’n mandje. Zag een flinke draaikolk maar eigenwijze vader wou niet naar zn dochter luisteren. Hij is vandaag 5 uur bezig geweest met bijbuigen van de balansveer. :see_no_evil: Zelf was en spoel ik op de laagste stand en drogen op de halve stand (ja, ook bij de vuile was).

Jazeker! Graag. Mijn knutselplek ziet er steeds meer uit als professionele horlogemaker werkplek. Het is wel een vak. :sweat_smile:

2 likes

Mooi gedaan en beschreven, ik steek zo ook iedere keer weer wat op :+1:

1 like

:+1: Dit is ook een mooie uurwerk :+1:
Groeten Iwan :motorcycle:

1 like

In het geval dat het een lagersteen is van het centrum rad, dan wordt het wat moeilijker om de juiste steen erbij te vinden. het lager gat is vele malen groter dan voor een tap van een balans of een ander rad.
Deze stenen zijn moeilijk te vinden en momenteel behoorlijk aan de prijs.
Overigens zal je een stenenpers moeten hebben om de steen te vervangen.

1 like

Dat zijn dan de zorgen voor morgen :laughing:

En kunnen deze ook vervangen worden door metalen busjes? Dus terug van 17 naar 15 jewels?

1 like

Lekker bezig; dank voor het delen van je vorderingen :+1:

Ik heb ook geen gereedschap dat groot genoeg is voor zakhorlogeglazen, ik druk ze er daarom met de hand in. Mits de overmaat niet te groot is lukt dat wel. Gewoon aan een kant er in steken en langs de rand steeds verder erin drukken. Laatste stukje is het lastigst, soms gaat dat het beste door de bezel beet te pakken en dan ondersteboven met het glas op je werkmat te drukken, dan kun je meer kracht zetten dan alleen met je duim op de rand van het glaasje.

2 likes

Ja, kan ook met busjes, in feite dus bouchons.
ik zal later laten zien hoe en met welke bouchons dat kan.
Alleen begrijp ik niet hoe jij van 17 stenen naar 15 kan gaan als je maar 1 lagersteen vervangt voor een bouchon.
Ik zou eerder zeggen dat je dan naar 16 stenen gaat. :innocent:

1 like