Om een gebroken lagersteen te vervangen heb je een bepaald stuk gereedschap nodig en wel een stenen pers.
De meest bekende stenen pers is van het merk Seitz.
Wel, wat heb je dan wel nodig en wat moet dat dan wel zijn, tooltjes om de gebroken steen of resten daarvan te verwijderen, het gat waar de steen in zat weer op maat te maken voor de nieuwe steen, dus speciale freesjes ofwel in de volksmond ruimers.
Vervolgens heb je pushers nodig om de nieuwe steen in het op maat gemaakte gat te persen.
In de rode cirkel zijn freesjes. In de blauwe cirkel zijn pushers.
Om te beginnen moet je eerst weten welke steen je nodig hebt, dus de binnenmaat en uiteraard de buitenmaat van de steen.
Dat kan op diverse manieren worden gedaan, bijvoorbeeld door de tap op te meten op de Seitz meetliniaal. Daarmee bepaal je de binnen maat van de nieuwe lagersteen.
In dit voorbeeld heb ik gebruikgemaakt van een andere methode om de maat van de tap vast te stellen.
En wel met kaliber meet instrumenten, dat zijn op maat gemaakte tapjes die gebruikt worden om de maat op te meten van het lager-gat ofwel het loch.
Eerst heb ik de maat opgenomen van de tap op de as met een micrometer, vervolgens heb ik de juiste kaliber pin erbij gezocht en heb met die pin op de Seitz meet liniaal uitgezocht welke binnen maat nodig is voor de lagersteen. In dit voorbeeld is dat nr. 13 op de Seitz liniaal.
Vervolgens moet het gat worden uitgeruimd om de nieuwe steen erin te persen. Het gat heb ik opgemeten met de grote kaliber meetpinnen en bepaald welke frees ik nodig heb. De frees die wordt gebruikt in dit voorbeeld heeft de maat 109, dat geeft aan dat er een lagersteen in moet worden geperst met een buitendiameter van 110.
Nu heb ik alle gegevens die nodig zijn om de juiste lagersteen erbij te zoeken. Dat doe ik in mijn lagersteen voorraad, ik heb dus een lagersteen nodig van 13/110.
Het verschil van de diameter van het uitgefreesde gat en de buitendiameter van de steen is derhalve 1/100 mm.
Om de steen erin te persen heb ik de juiste pushpin nodig, en wel een met een buitenrand die net iets kleiner is dat de buiten diameter van de steen, ook heeft die pushpin een scherpe punt aan de voorkant die verend in de pushpinhuls zit. Die pin is nodig om de steen goed te centreren en ook om de steen gelijk vlak op het gat te houden gedurende het persen. Zie de foto van een dergelijke pushpin.
Nu kan ik gaan persen, eerst stel ik de afstand in van de hoogte die ik nodig heb om de steen in de brug te persen. Het afstellen van de Seitz pers kan per keer zelfs met een 1/100 mm.
Na het persen ga ik in dit voorbeeld de brug op de platine monteren en kijken of de juiste steen is gebruikt en/of de hoogte lucht voldoende is.
Zo te zien is het aardig gelukt en kan het uurwerk geheel weer worden gemonteerd.
Wel, deze lagersteen vervanging essay is een beknopt vervolg op de eerder gegeven clinics voor startende horloge liefhebbers die graag zelf willen sleutelen aan hun horloges.
Al deze starters zijn intussen al veel verder en zijn inmiddels gevorderde sleutelaars en sleutelen resp. klussen om hun eigen collectie en aankopen op orde te houden .
Denk er wel om, een goede complete Seitz stenen pers is niet goedkoop en lagerstenen worden met de dag ook duurder.
Dus als het maar sporadisch voorkomt dat je een kapotte steen tegenkomt in een uurwerk, ga dan naar een bevriende mede sleutelaar of bekende forum lid en vraag of die er een nieuwe steen in kan zetten.
dixi
