Korte versie: ja, zoek op Beobachtungsuhr Kriegsmarine en kijk voor een moderne variant naar de Stowa Marine.
Lange versie:
OK, scheepsklokken 101.
Taak 1 van een goed zeeman is natuurlijk weten waar je bent en waar je naartoe gaat. Daar heb je natuurlijk kaarten voor, maar het is niet altijd even duidelijk waar je precies bent als je midden op zee zit en je geen kerktorens of ANWB-bordjes hebt om je op te oriënteren. Vandaar dat kaarten opgedeeld zijn in handige ruitjespatronen, zodat je met behulp van de x-as (westerlengte, oosterlengte) en de y-as (noorderbreedte, zuiderbreedte) kan zien waar je bent.
Belangrijk ding is dat je op boten altijd je noorder/zuiderbreedte kan meten aan de hand van de hemel, maar dat dat niet kan bij de ooster/westerlengte. Maar! Omdat je wel kan meten hoe laat het is aan de hand van de zon kan je dus meten hoe ver je bent van de haven, als je een klokkie hebt dat op haventijd of een vast punt (zeg, Greenwich) staat. Vergelijk de gemeten tijd met de tijd op het horloge en je weet precies hoeveel graden je verwijderd bent van de lijn.
Het ontwikkelen van een dergelijke klok was in onze gouden eeuw de state of the art van de militaire en civiele techniek, maar het was natuurlijk tamelijk lastig om te doen ineen tijd voor precisiegereedschap, kunstlicht en handige rekenmachines - nog los van het feit dat de wiskunde die nodig was nog volop in ontwikkeling was.
Uiteindelijk was het gelukt (google John Harrison)! Hoera. Vervolgens was het tot de uitvinding van het electronische uurwerk zaak om aan boord van elk schip een mooie chronometer te hebben ten behoeve van de navigatie - zo ook in WO2. De VS had prachtige Hamiltons, de Jappen hadden uiteraard Seiko’s en onze Oosterburen met territoriale ambities konden vertrouwen op het mooiste wat Glashütte te bieden had. A. Lange & Söhne, bijvoorbeeld. Hieronder de chronometer van de Prinz Eugen.
Deze klokken werden als baby’s gekoesterd en zeer goed onderhouden, want het verschil tussen een paar seconden voor- of achter was soms het verschil tussen keurig de haven binnenlopen of eindigen op een rif.
De officieren aan boord gingen natuurlijk niet de hele tijd terug naar de chronometer tijdens hun dagelijkse navigatiewerk, of voor het timen van shifts en dergelijke. Officieren hadden daarom gewoon pols- of zakhorloges die gelijkgesteld werden aan de chronometer. In het Duits heet zoiets een Beobachtungsuhr.
Enfin, als je dus op Beobachtungsuhr Kriegsmarine googlet kom je genoeg tegen qua leuke Duitse klokjes uit de Tweede Wereldoorlog. De stijl (leesbare witte plaat, grote arabische cijfers) wordt nu nog gemaakt door Stowa, bijvoorbeeld, die dit model handig genoeg ‘marine’ noemen.
n.B.: de meeste exemplaren die ik zie hebben dus een witte plaat, in tegenstelling tot het spel, waar een zwarte plaat afgebeeld staat. Artistieke vrijheid van de ontwerpers denk ik.
