Goedenavond allemaal,
Zo nu en dan koop ik her en der wel eens oude (zak)horloges, wanneer ik deze tegenkom voor een mooi prijsje en ik er voldoende potentieel in zie om ermee aan de slag te gaan. Ik heb een klein laatje met een paar van dergelijke defecte (zak)horloges, welke wachtten op een opknapbeurtje zodra ik hier zin in en tijd voor heb. Vandaag heb ik ter ere van de kerst eens zo’n oud beestje een nieuw leven gegeven en hier een mooi fotoverslagje van gemaakt voor jullie.
Het horloge in kwestie kocht ik een tijdje geleden op de rikketik. Ik heb heb voor het luttele bedrag van 15 euro uit een grabbelbak gevist, omdat ik door het vuil wel een mooi horloge zag. Het horloge tikte nog een beetje na opdraaien en wat op het missende beugeltje na compleet. Het is een zilveren zakhorloge, gemaakt in Zwitserland omstreek 1900-1910. Het is een zogenaamd savonette zakhorloge, wat betekend dat het een klepje voor de wijzerplaat heeft om het glas te beschermen. Binnenin tikt een vrij typisch Zwitsers uurwerken, met een Zwitserse ankergang en 16 lagersteentjes.
Vanmorgen heb ik het horloge uit het laatje gepakt en ben ik begonnen met dit projectje. Het horloge zag er behoorlijk gehavend uit, maar dat was ook met name omdat het zilver compleet zwart was geworden.
De emaille wijzerplaat heeft een kleine beschadiging tussen 4 en 5 uur, maar deze is vrij netjes opgevuld.
De technische specificaties van het uurwerk staan bij dergelijke horloges vaak op het stofdeksel van het horloge gegraveerd:
Ancre = Zwitserse ankergang
16 rubis = 16 robijntjes, dus 17 robijnen lagerstenen (“jewels”)
levees visibles = zichtbaar anker
Balancier compense = compensatiebalans, een type balans wat compenseert voor temperatuurverschillen doordat de randen van de balans met schroeven in/uitzetten, waardoor de massa verplaatst en zo voor de veranderde veerconstante van de spiraalveer te compenseren
1 chaton = een lagersteen in in een geschroefde bus gemonteerd, in dit geval de zichtbare lager van het centrumrad. deze bus is met drie kleine schroefjes vastgezet.
Het uurwerkje ziet er nog best netjes uit, alleen de olie is volledig uitgedroogd en dus gaat het uurwerk volledig uit elkaar, worden alle onderdelen individueel schoongemaakt en gecontroleerd, en vervolgens weer met moderne smeermiddelen gesmeerd en geassembleerd.
Als eerste worden de kroon en stift verwijderd, evenals de lunette met het zeer dunne glas.
Daarna worden de wijzers verwijderd. Er ligt een stukje plastic folie over de wijzerplaat om deze te beschermen. De uren en minutenwijzer worden met een speciale wijzerafnemer afgenomen, de secondewijzer wordt met twee speciale miniatuur “koevoetjes” afgenomen.
Het uurwerk wordt uit de kast genomen en in een uurmerkhouder geplaatst. Hierna begint de demontage van het uurwerk.
Vervolgens worden de lagerstenen “uitgepend” met een stukje penhout. Dit zijn houten stokjes van een bepaalde houtsoort (ik meende palmhout) welke worden gebruikt om de ingedroogde olie uit de lagergaten te verwijderen. Het uurwerk van behoorlijk vervuild, dus ik heb eerst alle onderdelen handmatig schoongemaakt in met wasbenzine, en vervolgens een rondje laten maken door de schoonmaakmachine.
De veer was redelijke futloos geworden na jaren gebruik, ik heb deze vervangen door een “nieuwe” veer van blauw staal. Ik had ook een moderne onbreekbare veer kunnen gebruiken, maar bij zakhorloges van deze leeftijd gebruikt ik vaak een ouderwetse veer van geblauwd staal, omdat deze horloges toch niet meer dagelijks gebruikt worden. Daarnaast heb ik nog enorm veel van die oude veren liggen en zo komt die voorraad ook nog goed van pas. Links is de oude veer, rechts de nieuwe.
Terwijl het uurwerk een rondje door de schoonmaaimachine maakt, ga ik aan de slag de de kast. Ik heb de kast gepolijst en ultrasoon gereinigd, en ben daarna op zoek gegaan naar een nieuw beugeltje voor over de kroon. Na even zoeken heb ik een beugeltje gevonden wat ik passend kon gaan maken. Hiervoor maak ik gebruik van een paar speciale tangen en een klein freesapparaatje.
Eerst heb ik het beugeltje in de juiste vorm gebogen, daarna heb ik beide uiteinden op maak gefreesd zodat deze in de gaten van de “pendant” passen. Door het dunner maken van de uiteinden steken deze 1mm naar binnen, en kan het beugeltje er niet af springen wanneer het valt en het horloge aan de ketting blijft hangen. Het freesapparaatje is een antiek apparaatje, wat ik slechts sporadisch gebruik. Nu kwam het echter mooi van pas, en heb ik met al deze oude gereedschappen een prachtig nieuw beugeltje kunnen maken.
Het beugeltje is klaar, en hoeft alleen nog maar gepolijst te worden en op het horloge gezet te worden met een speciale tang. Ondertussen zijn de onderdelen van het uurwerk weer brandschoon en gereed voor montage.
De veer wordt weer teruggewikkeld in de veerton…
… en de montage van het uurwerk vordert in gestaag tempo!
Voor het terugplaatsen van de minuutpijp (het onderdeel wat de wijzers aandrijft) gebruik in een treibniet. Dit is een ponzenset welke horlogemakers gebruiken voor allerlei soorten handelingen, eigenlijk teveel om op te noemen. In dit geval gebruik ik een aambeeld en een pons om de holle minuutpijp recht terug op de as te drukken. Bij moderne horloges "klikt’ deze terug wanneer je hier met een pincet op drukt, maar hier ging het iets stroever, dus heb ik hem voor de zekerheid met een pons en met ondersteuning van de as aan de achterzijde teruggedrukt.
Het uurwerkje zit weer in elkaar en tikt weer vrolijk.
Het uurwerk wordt weer teruggeplaatst in de schoongemaakte kast…
… en het laatste onderdeel wordt geplaatst. Dit is een stukje folie wat ervoor zorgt dat het tandwiel waarop de urenwijzer komt niet tegen de wijzerplaat aan schuurt. Dit ontbreekt vaak (in dit geval ook), maar gelukkig heb ik deze folieringetjes in diverse maten op voorraad.
Het eindresultaat mag er zeker wezen. Het horloge is herboren, ziet er weer erg netjes uit en loopt weer als vanouds. Het blijft toch leuk om met een paar uurtjes werk een horloge wat waarschijnlijk al 70-80 jaar niet gebruikt is een nieuw leven te geven.
Ik hoop dat jullie het een beetje een leuk verslag vonden. Ditmaal was het een vrij gewoon horloge, maar ik hoop dat jullie het desondanks toch interessant vonden. Mochten jullie nog vragen hebben, dan mogen jullie die natuurlijk altijd stellen.
Daarnaast wil ik jullie graag allemaal bijzonder prettige kerstdagen wensen, en alvast de beste wensen voor 2018 toewensen!
Met vriendelijke groet,
Koen
Dank voor het delen. 
