(delen van dit verhaal zijn niet allemaal door mij zelf bedacht maar samengesteld en vertaald uit informatie van het alwetende World Wide Web, voorgeschoteld en gepresenteerd door, hoe kan het ook anders: Google).
Sommigen hier op HF zijn misschien wel eens dit horloge tegengekomen of hebben er mogelijk zelfs een in bezit. Ik zelf overigens niet. De 6BB Chrono. UK Royal Air force 1980 re-issue. Een herintroductie met een Quartz uurwerk, op de markt gebracht door een microbrand dat de naam gebruikt van een oude origineel Engelse horlogefabrikant en âimporteur die reeds vanaf 1875 Zwitserse horloges in UK importeerde. Zie hier hun website:
En een review hier:
Vanaf 1950 produceerde Newmark ook zelf horloges en in de periode tussen ca. 1950 en 1960 werden er in de Newmark fabriek in Croydon meer dan 6 miljoen horloges vervaardigd. Vanaf 1960 keerde het bedrijf terug naar slechts het importeren van horloges en bracht een grote diversiteit aan modellen op de markt, van dressers tot duikers. In 1980 kreeg Newmark, evenals eerder de merken Hamilton, CWC en Precista, de opdracht van de Royal Air Force een horloge te leveren met militaire specificaties. De militaire horloges van deze 4 fabrikanten zijn bij kenners en verzamelaars ook wel bekend onder de naam âThe Fabulous Fourâ, enigszins te vergelijken met de beroemde serie militaire horloges uit WWII: âThe Dirty Dozenâ.
Newmark leverde tot 1980 slechts 500 van deze 6BB Cronograph militairy issued horloges af.
Het was, voor zover ik kan nagaan tevens het laatste horloge dat door de oorspronkelijke Newmark fabriek is geproduceerd.
In 2018 werd een nieuwe firma opgericht met de oude handelsnaam Newmark. Zij brachten een re-issue van dit legendarische horloge op de markt, echter deze keer voorzien van een Quartz uurwerk. Geheel volgens de traditie van de horloges uit de jaren '50 in een bruin kartonnen verpakking.
(foto Wornandwound.com)
De originele Fab. Four: Hamilton, CWC, Newmark & Precista. Foto: https://wornandwound.com/the-last-of-the-fabulous-four-is-back-introducing-the-newmark-6bb-raf-chronograph/
De 6BB re- issue uit 2018. Foto: https://newmarkwatchcompany.com/newmark6bb/
Ik kwam er toe om dit artikeltje te schrijven omdat ik onlangs, via eBay, een lotje van 20 dameshorloges uit Engeland verwierf. Voor een prikkie. 20 waarschijnlijk defecte oude dames horloges, âfor spares & repairâ die niemand wil hebben . Ik bood er op, niet omdat het moest maar omdat het kon en ik wilde wat te prutsen hebben. Ik zal nooit een echte horlogemaker worden, daarvoor mis ik op mijn leeftijd de juiste hand-oog coördinatie. Maar een beetje kijken hoe 't werkt is altijd goed voor de horloge kennis. Deze aankoop bood veel leerzaam spul voor een klein bedragje van een paar tientjes.
Het lotje horloges uit Engeland (foto van de verkoper).
Het pakketje bevatte een aantal British made Timex klokjes waar dus per definitie niets mee te beginnen valt. Die met klinknageltjes in elkaar gezette blikken uurwerkjes doen ât, of ze doen ât (meestal) niet. Verder een paar piepkleine goed lopende Engels/Russische Sekondaâs met mooie Chaika uurwerkjes, zelfs een paar Zwitsers waaronder een werkende Alfex, een defecte Oris, een beschadigde Edox, een paar Japanners (Seiko) en nog wat defect obscuur spul. En tenslotte een klein, uiterlijk nog heel mooi, maar helaas ook niet lopend Newmark Crescent horloge, in naar wat later bleek zijn (haar) oorspronkelijke Spartaans kartonnen verpakking en met het originele garantiebewijs en reparatiestrookje.
Het verhaal over al die andere horloges zal ik jullie besparen. Ik beperk me tot de mededeling dat, tot mijn plezier en verbazing, een stuk of 7 van de klokjes nog heel behoorlijk bleken te werken. Maar daarover zal ik dan een andere keer wel weer een artikeltje plaatsen.
Het mooie kleine Newmark klokje deed het, zoals gezegd, helaas niet. Waarom ging toch mijn aandacht uit naar dit horloge? Welnu, ik bezat al een oud Newmark heren horloge. Deze:
Het wordt aangedreven door een met âBâ en âNewmarkâ gesigneerd penanker uurwerkje dat er uitziet als een Baumgartner 34.
Hier een Baumgartner34 van de RANFFT site.
Het is gemaakt in waarschijnlijk begin van de jaren â50. Het loopt na bijna 80 jaar nog redelijk goed met behulp van een hĂ©Ă©l klein beetje olie op de asjes van het ongesteende uurwerk. Zoiets doen is natuurlijk vloeken in de kerk, maar omdat echt servicen er niet inzit, is dit voor mij een afdoende methode om te zien of er ĂŒberhaupt nog leven in zoân klokje zit. Als het met een druppie olie daarna 24 uur redelijk op tijd blijft lopen is dat voor mij genoeg. Het ding is voor de heb en ik ga ât niet dragen.
Het nieuw verworven Newmark dameshorloge bleek na enig zoekwerk op Google de typenaam âCrescentâ te dragen. Er bestaan nogal wat ontwerp varianten van. Deze kwam met, voor wie er van houdt, een nog gaaf rolled gold smal rekbandje.
Het schijnt zo te zijn dat al de Newmark dameshorloges die in de periode van 1950 tot 1960 vervaardigd zijn allemaal voorzien zijn van het zelfde uurwerkje. De wat grotere herenmodellen worden aangedreven door (waarschijnlijk) geĂŻmporteerde Zwitserse Baumgartner achtige motortjes.
Het werkje uit de Crescent zag er nog erg mooi en schoon uit, dus ik hoop nog eens iemand te vinden die in staat en bereid is het weer tot leven te wekken. Tot mijn plezier kon ik redelijk snel de gegevens van dit kaliber terug vinden op deze site:
Bij deze dame wilde de truc met een mespuntje olie helaas werken. Ze draaide 4 of vijf slagen heen en weer met haar balansje, maar daar bleef het bij. De balans is dus wel nog in orde, denk ik. Waarschijnlijk is ze gewoon ernstig vervuild. De kastjes van deze klokjes zijn doorgaans van de constructie âschoenpoets doosjeâ, dus vuil en vocht hebben vrijwel onbeperkt toegang.
Boeiend is dat dit uurwerkje een zgn. âin houseâ ontwikkeldâ kaliber is. Lastig is dat deze Newmark uurwerken heel slecht zijn gedocumenteerd. Bij de site van Ranfft is niets te vinden maar gelukkig staat op 17jewels.info/movements/n/newmark/newmark-10-1-2 het penanker uurwerkje van een uiterlijk iets anders, maar technisch identieke Newmark Crescent uitgebreid beschreven.
Christopher Lorentz, die deze site runt, geeft daarbij ook nog wat aardige historische informatie:
Ik citeer (vertaald): âHoewel Groot BrittanniĂ« ooit beroemd was om haar hoogstaande horloge industrie (âŠ) was daar na de Tweede Wereldoorlog niet veel meer van over. Een van de weinige manufacturen die eigen uurwerken in de jaren â50 was Newmark uit Croydon.
Het 10,5 ligne (23,686 mm) in de Newmark Crescent heeft geen kaliber nummer en was waarschijnlijk het enige type dat destijds in Croydon werd gemaakt. "
Verdere historische informatie over de geschiedenis van Newmark is nauwelijks te vinden.
Een aardige referentie is een draadje uit 2011 op de site van Watchuseek.
Een achterkleinkind van de oorspronkelijke eigenaar van Newmark vraagt hier om meer informatie. Verderop in dat draadje staan ook nog een aantal aardige illustraties (die helaas schandalig verminkt zijn door Photobucket, die een aantal jaren zo nodig commercieel moesten worden, waardoor een schat aan in goed vertrouwen op Photobucket geplaatste beeld informatie verloren is gegaan, maar dit terzijde).
In dat zelfde draadje wordt ook nog verwezen naar deze bijdrage:
Ik haal daar even wat gegevens uit:
Newmark werd in 1875 in Engeland opgericht als importeur van Zwitserse horloges. In 1947 werd, met behulp van de Engelse overheid, een horloge industrie opgezet in Croydon. Machinerie voor de productie van eenvoudige uurwerken volgens het Roskopf systeem werd uit Zwitserland ingevoerd en in 1950 begon men met de productie. Alle onderdelen die niet in Croydon werden gemaakt werden ingekocht van andere Engelse producenten, of geĂŻmporteerd uit Zwitserland. De productie van horloges duurde tot 1960 waarna men zich weer ging beperken tot het importeren en onderhouden van horloges uit Zwitserland.
Het artikeltje (uit 2010!) geeft vervolgens nog wat meer info over de gebruikte uurwerken en zo kom ik er achter wat er voor motortje in mijn Newmark herenhorloge zit. Het zou volgend de auteur een kopie of een licentie moeten zijn van het Zwitserse penanker Ebosa 131 kaliber. Het kaliber wat ik op Ranfft terug vond lijkt daar als twee druppels water op, dus kennelijk heeft Ranfft die referentie nooit gevonden. Maar identieke uurwerken met verschillende merknamen komen veel vaker voor dus dat verbaast mij niet zo. Ebosa komt wĂšl voor in de Ranfft database, maar niet het nummer 131, dus het verband tussen beide merken blijft onduidelijk. Wat wĂšl duidelijk wordt is dat deze uurwerkjes van het Roskopf type ook grote overeenkomsten vertonen met andere (ebauche) fabricaten zoals Lapanouse, Brac en Bettlach.
Volgens de schrijver van de bijdrage, ene Chasscom, moderator op Watchuseek, is met name het BFG866 kaliber van Baumgartner het basis model voor dit type uurwerk. Ik ben het daar niet zo mee eens. Het BFG866 is volgens Ranfft van 1970 (!), het door mij gevonden Baumgartner 34 uurwerk lijkt véél meer op het in het Newmark horloge gebruikte kaliber. Gek genoeg is, alweer volgens de wijze Doctor dit een ontwerp uit 1975. Dat kan niet zo zijn want de Newmark horloges zijn allen slechts tussen 1950 en 1960 geproduceerd, met gebruik van Zwitserse ontwerpen van penanker aangedreven kalibers. Als je goed kijkt naar de opbouw en de constructie van beide kalibers zou het heel goed zo kunnen zijn dat het ene uurwerk een doorontwikkeling is van het andere. Welke er eerder op de markt kwam wordt, met name door de onnauwkeurigheid in de documentatie van Ranfft niet duidelijk.
Uit de fotoâs in het Watchuseek artikel blijkt ook nog dat behalve onder het merk Newmark er ook horloges op de markt werden gebracht met het merk âGuildhallâ, waarschijnlijk afkomstig uit de zelfde keuken.
Tenslotte nog wat vrij vertaalwerk van de bijdrage van Chascomm in het artikel op Watchuseek van 18 apr. 2010, met hier en daar wat detail aanvullingen van mij zelf.:
De Roskopf gebaseerde â866â en â34â kalibers waen de zwanenzang voor dit type goedkope Zwitserse uurwerken, maar in hun soort de beste in termen van eenvoud, degelijkheid en duurzaamheid. Naar mijn persoonlijke mening wordt dit, voor wat betreft penanker uurwerken slechts overtroffen door het in de voormalige DDR ontwikkelde UMF24 uurwerk.
In Zwitserland onderwijl, smolt de (horloge) industrie samen tot voornamelijk twee grote kartels.
De handel in goedkope horloges en uurwerken veroorzaakte daarbij een enorme prijsstijging bij de grote gevestigde merken. Dat was een van de redenen dat de zgn. Quartz Revolutie de Zwitserse horloge industrie op zijn kop zette toen de digitale horloges uit het verre oosten verkocht gingen worden voor prijzen onder de US$ 10,-- in de jaren â70.
In Engeland echter was de situatie wat onduidelijker. Bij Newmark was er geen beleid om naar een hoger markt segment te bewegen. Ondanks dat ze slechts gedurende een 10 tal jaren zelf horloges produceerden, was dat een zeer winstgevende periode, zelfs bij de kleine winstmarges die de verkoop van dit soort horloges nu eenmaal met zich meebrengen. In 1955 introduceerde men een technische upgrade naar een 5 steens uurwerk om te kunnen concurreren met andere (Engelse) budget merken zoals Smith en Ingersoll. Maar het was allemaal niet voor de lange termijn. Engeland had een zeer lange tijd nodig om van de Tweede Wereldoorlog te herstellen en de vraag naar zeer goedkope, standaard degelijke huishoudelijke artikelen was groot. Dus ook voor eenvoudige âpoor mansâ horloges. Maar toen men eind jaren â60 overging naar de productie van luxe uitgevoerde ontwerpen was het spel praktisch beĂ«indigd voor Newmark.
Ik sluit af met nog Ă©Ă©n fotootje van het elegante dameshorlogetje, waarvan mijn dochter inmiddels al heeft geroepen dat, als het ooit weer gemaakt is, ze het graag wil gaan dragen.
Dank weer voor het kijken en lezen.
Lex
Zeker bij horloges geldt dat voor mij.