Zuiderkruis - Croix du Sud.
De meesten hier kennen wel het “Zuiderkruis” en denken dan aan het sterrenbeeld dat praktisch het hele jaar door gemakkelijk te zien op het zuidelijk halfrond.
Het is ook zichtbaar aan de horizon vanaf tropische breedtes op het noordelijk halfrond, gedurende enkele uren in de winter en lente.
Van alle sterrenbeelden aan de hemel heeft Crux de kleinste oppervlakte; vroeger maakte het deel uit van het sterrenbeeld Centaur.
Diverse landen op het zuidelijk halfrond (onder andere Australië, Brazilië, Nieuw-Zeeland, Papoea-Nieuw-Guinea, de Cocoseilanden en Samoa) hebben dit sterrenbeeld in hun nationale vlag opgenomen.
In Brazilië bestaat een Orde van het Zuiderkruis, ingesteld in 1822 door keizer Pedro van Brazilië.
Nooit geweten dat dat land ooit keizers had, zo leer je nog eens wat door die horlogehobby.
Onder de dragers van die orde vinden we een bont gezelschap: Che Guevara, Queen Elisabeth, Josip Tito, Joeri Gagarin en Dwight Eisenhower, om er maar eens een paar te noemen.
En zelf had Pedro hem uiteraard ook.
Je komt het zuiderkruis ook tegen als -minder bekend- een snackbar in Veenendaal,
je treft hotels en straatnamen, scoutinggroepen, campings, wijn en nog veel meer…
Maar bekender is het als de naam van schepen.
Dat heeft vast te maken met het gebruiken van de sterrenhemel voor plaats- en koersbepaling.
Er was er al een in de 17e eeuw, gebouwd in opdracht van de Admiraliteit van Amsterdam.
en in de vijftiger- en zestiger jaren van de vorige eeuw was er een emigrantenschip. Het was een zusterschip van de Grote Beer en de Poolster.
Nog bekender is het vorige bevoorradingsschip van de Koninklijke Marine, al was het maar omdat daar als eerste ook vrouwen aan boord werden toegelaten:
Eind jaren '70 was het varende bedrijf voorbehouden aan mannen. Er waren wel vrouwen werkzaam bij de zeemacht, maar alleen in walfuncties.
Mede onder druk van het verdrag betreffende de politieke rechten van de vrouw dat in 1971 in werking trad, werd gestart met een proefproject om ook vrouwen aan boord te plaatsen
In mei 1979 besloot de marineleiding tot de proef. Dankzij dit experiment was de Koninklijke Marine de eerste van Europese marines met vrouwen aan boord.
De (toen) nieuwe bevoorrader Hr.Ms. Zuiderkruis werd voor de proef uitgekozen, omdat (volgens de Alle Hens van februari 1981) "het bevoorradingsschip ten opzichte
van andere marineschepen ruimer van opzet is en de benodige verblijven op vrij eenvoudige wijze geschikt gemaakt konden worden voor de huisvesting van personeel".
Maar mogelijk dat de Zuiderkruis ook was uitgekozen voor de 22 vrijwilligsters omdat het een bevoorrader was, en geen fregat.
Zo werd de Zuiderkruis voorgoed gekoppeld aan de enigszins rumoerige introductie van vrouwen aan boord van marineschepen.
In februari 1981 stapten de 22 vrouwen aan boord. Voor de huidige tijd is de algemene terughoudendheid van toen, opvallend.
Commandant van de Zuiderkruis kapitein ter zee J.H.G. van Swaay concludeerde in 1981 na vier maanden:
"De meisjes hebben redelijk aan de verwachtingen voldaan, maar we zullen moeten afwachten of zij het over een langere periode fysiek vol zullen houden."
In de schepen ligt de link naar horloges.
Het gaat hier namelijk om een horloge dat geïnspireerd is op een boordklok van de vliegboot “Croix du Sud” van de franse luchtpionier, Jean Mermoz.
Het toestel stamt uit de jaren ’30 van de vorige eeuw en staat bekend als de Latécoère 300, een viermotorige vliegboot die ondermeer werd gebruikt voor postvluchten tussen Frankrijk (Marseille) en Dakar.
Vier motoren: twee voorop de vleugel en twee aan de achterkant.
Later ging het toestel ook transatlantisch, naar Natal in Brazilië.
De eerder vermelde Jean Mermoz had in zijn “Croix du Sud” een boordklok, gemaakt in de fabriek van LIP rond 1935 in een beperkte oplage van 200 stuks.
Zoiets is dat geweest:
Op zes december 1936 meldde Mermoz tijdens een vlucht dat hij problemen had met de rechter achtermotor.
En daarna is er nooit meer iets van hem, de bemanning, het vliegtuig, de post en de boordklok vernomen.
En zo werden man en vliegtuig legendarisch en kwamen er postzegels, schaalmodellen en fotoos en dus ook horloges als eerbetoon en herinnering.
Lip heeft een aantal horloges uitgegeven onder de naam “Croix du Sud” en omdat ik het plaatje van die boot achterop en op de wijzerplaat niet snel kon plaatsen, deed ik wat onderzoek.
Ze zijn er als chrono en als simpele tikker, mechanisch en op batterij.
Dit is een simpele die ik vond in Marseille, van waaruit Mermoz zijn postvluchten maakte.
En hij kwam hierheen per post. Hij lijkt wel het meeste op de oorspronkelijke boordklokken.
Hij ziet er een beetje uit als het huis van de verkoper: groezelig en slecht in de verf.
Daar moet dus aan worden “gegschootst” en dan ziet ‘ie er weer uit als nieuw.
