Ik wil jullie graag de vorderingen van een fusee “restauratie” laten zien.
Wat ik ga doen is het demonteren van elk onderdeel; schoonmaken, juiste onderdelen zoeken en plaatsen; schroeven blauwen; polijsten; afstellen; etc…
Wel wil ik een oproep doen aan jullie als ik ergens niet verder mee kom…
Hier eerst een foto van hoe het uurwerk er nu uitziet:
De exacte leeftijd weet ik niet maar ik denk rond 1880.
Deze uurwerken worden middels een sleuteltje opgewonden aan de achterzijde van het uurwerk. De steen waardoor het opwind asje steekt is goed te zien op de laatste foto naast de balanskloof… Het werkt met een kettinkje. Het kettinkje is verbonden tussen de fusee en de veerton. De fusse werkt is een trapsgewijs torentje waar de ketting omheen draait. De reden is dat naarmate de veer afwint de spanning gelijk blijft op het gaande werk. de veerton heeft geen tanden. De fusee wel. Van hier wordt dus ook het gaande werk in werk gezet (ipv via de veerton)
De tijdverstelling wordt via de wijzers gedaan. ook dit gebeurt met het zelfde sleuteltje welke op de minuutpijp wordt gezet…
De exacte leeftijd weet ik niet maar ik denk rond 1880.
Indrukwekkend, een horloge van 130 jaar oud!
Deze uurwerken worden middels een sleuteltje opgewonden aan de achterzijde van het uurwerk. De steen waardoor het opwind asje steekt is goed te zien op de laatste foto naast de balanskloof…
OK, heb ik wel eens van gehoord.
Het werkt met een kettinkje. Het kettinkje is verbonden tussen de fusee en de veerton. De fusse werkt is een trapsgewijs torentje waar de ketting omheen draait. De reden is dat naarmate de veer afwint de spanning gelijk blijft op het gaande werk. de veerton heeft geen tanden. De fusee wel. Van hier wordt dus ook het gaande werk in werk gezet (ipv via de veerton).
Mooi stukje techniek zo te horen.
De tijdverstelling wordt via de wijzers gedaan. Ook dit gebeurt met het zelfde sleuteltje welke op de minuutpijp wordt gezet…
Leuk! Heb zelf een gouden IWC zakhorloge. Geërfd van mijn opa. Via de registers van IWC heb ik achterhaald dat het b.j. 1923 is. Stukje jonger dan jouw fusee uurwerk. Ik post wel eens een foto.
Gezien de grootte van jewels lijkt het uurwerk uit
Liverpool te komen, klopt dat?
Succes in elk geval!!
Klopt XXof, ïs een snek uurwerk met de zogenaamde ‘Liverpool Windows’.
Het uurwerk zal overigens wel iets jonger dan 1880 kunnen zijn, in die tijd had men namelijk al lang de voordelen van een compensatiebalans ontdekt en bovendien waren de subdials dan vaak ook verzonken in de wijzerplaat en niet uit één geheel.
Persoonlijk denk ik een tijdstip rondt 1840/50
Mijn officiële Clockmakers Company-register vermeldt ene Joseph Johnson te Liverpool, geboren in 1796 en overleden in 1830. Aannemende dat dit dezelfde persoon is die uw horloge heeft vervaardigd (gezien de foto’s klopt het tijdvak), dan kan zijn productie onmogelijk al te groot zijn geweest.
De onderdelen zijn in ieder geval mooi schoon geworden.
Ik heb geen verstand van deze oude horloges maar ga dit volgen om te zien of je het klokje weer aan het lopen krijgt.
Groet, Chris.
Excuses dat ik mezelf moet corrigeren: de jaartallen zijn geen geboortejaar en jaar van overlijden, maar het tijdvak waarin hij werkzaam was. Ik heb deze Wiki-bijdrage
Een heel fraai horloge, maar mijn blik gaat natuurlijk al snel richting die roodverkleurde en nogal vreemd gevormde kloof op de achterzijde van de platine. Dat is zo te zien een reparatie met soldeertin, wat meteen de vraag opwerpt waar dat precies voor nodig was.
In ieder geval is ook die nog altijd nieuw te bestellen opwindsleutel niet origineel.
Kunt u mij het verschil uitleggen tussen een spillegang en snek?
Volgens mij is het Engels voor spillegang; Verge fusee. Wat is dan de Nederlandse benaming voor dit type uurwerk? Daar loop ik al vaker tegenaan.
De sleutel is inderdaad niet origineel en komt gewoon uit mijn gereedschappen en heeft als doel om de mede horloge fanaten de werking te laten zien. Dus dat een sleutel op de fusee gezet wordt om hem op te winden.
De achterzijde laat inderdaad een vroegere reparatie zien. Waarschijnlijk was het tapgat uitgelopen en heeft iemand daar een standaard bus in geplaatst met soldeer.
Ik ben het met u eens dat dat niet de meest mooie oplossing is.
U heeft het over twee totaal verschillende zaken.
Een snek (fusee
in de Engelse taal) is een mechanische inrichting die de afnemende kracht van de veer compenseert door deze met behulp van een ketting of snaar aan een steeds groter wordende omvang te laten trekken. De bedoeling is dat het regelorgaan van het uurwerk (de balans in het horloge of de slinger van de klok) steeds dezelfde kracht toegevoerd krijgt. De veer moet dan wel optimaal op de vorm van de snek aangepast zijn, en dat is door reparaties en vervangingen helaas zelden het geval.
De spillegang (verge escapement
in het Engels) is een echappement; net als de cilinder- of ankergang een mechaniek dat het regelorgaan in beweging houdt. De spillegang is het oudst bekende echappement en stamt uit de middeleeuwen. Ook in oude wand- of tafelklokken is deze gang veelvuldig te zien, zoals bijvoorbeeld in de Friese stoelklok en de allereerste slingerklokken (Haagse klokjes). De oudste klokken en horloges met dit echappement hebben wel een balanswiel of waag (een soort juk met twee verstelbare gewichtjes om de snelheid te regelen), maar missen de spiraal, die pas rond 1680 door de Nederlandse wetenschapper Christiaan Huijgens (jawel, dezelfde persoon die ons de slinger heeft gebracht) werd uitgevonden. Op zich is deze gang heel goed bruikbaar en vooral solide, mits gekoppeld aan een slinger. Het wordt anders wanneer de spillegang in horloges wordt toegepast, want hét grote nadeel van dit echappement is dat de balans constant met het gangrad in contact is: de balans is niet ‘vrij’. Dat geldt overigens ook voor de eens zo populaire cilindergang.
In de loop der tijden heeft men een keur aan verschillende echappementen bedacht met slechts één doel voor ogen: de slinger en balans zo vrij mogelijk te maken en zo min mogelijk te storen. Van al die goedbedoelde pogingen zijn eigenlijk alleen de penankergang en de Zwitserse ankergang in horloges, wekkers of reisklokjes en de terugwerkende, respectievelijk de ‘rustende’ Graham-ankergang in klokken overgebleven. De laatste ontwikkeling op dit gebied is de coaxiaalgang van George Daniels, een mechaniek dat in principe geen olie nodig heeft en dat op dit moment zijn bruikbaarheid bewijst in een begrensd aantal Omega-polshorloges. Gezien alle eerdere probeersels die jammerlijk mislukten is alleen al de introductie hiervan in het oerconservatieve Zwitserland een prestatie van formaat!
Jazeker, op de derde foto in uw bijdrage van 20/2 liggen de onderdelen keurig in volgorde: de balans compleet met spiraal en plateau, het anker en het ontsnappingsrad. Het verschil t.o.v. de Zwitserse ankergang is dat bij de Engelse versie de heffing (de kracht die zorgt dat de balans een impuls krijgt) geheel op de stenen van het anker plaatsvindt. De tanden van het ontsnappingsrad zijn hier scherp (en uiterst kwetsbaar, dus voorzichtig met dat rad!), terwijl de tanden van het hetzelfde rad voor een Zwitserse ankergang aan het uiteinde schuine vlakjes hebben. Bij een spillegang zitten de ‘lepeltjes’ (impulsvlakjes) direct op de as van de balans en ontbreekt het anker.
De snek is dus een voorziening die er voor zorgt dat de impuls naar de balans constant blijft en niet minder wordt wanneer de veer afloopt en daardoor geleidelijk aan kracht inboet. In modernere horloges wordt deze voorziening weggelaten, enerzijds omdat de fabricage van met name de snek gecompliceerd en daardoor duur is en anderzijds omdat moderne veren zowel in opgewonden als afgelopen toestand vrijwel dezelfde kracht ontwikkelen. Hun zogenoemde elasticiteitsmoduul is zelfs zo groot, dat ze ook na jaren trouwe dienst in hun oorspronkelijke S-vorm terugkeren. En dat kan van de oude, geblauwd stalen veren bepaald niet gezegd worden, want die worden al na een paar weken aanzienlijk slapper! Uw horloge behoort overigens zo’n stalen veer te hebben; moderne veren en een snek vormen in principe een onmogelijke combinatie.
De Engelsen, traditioneel en conservatief als ze zijn, zijn nog lang (tot ver in de dertiger jaren van de vorige eeuw) doorgegaan met de snek Niet alleen vind je ze in de bekende scheepschronometers (waarin ze overigens zeer op hun plaats zijn), maar met name ook bij gewone huisklokken. Die uurwerken komen bij de meeste mensen ouderwets over, maar blijken uiteindelijk moderner dan gedacht.
En excuses wanneer het nu wellicht te ingewikkeld wordt, maar tot slot een paar belangrijke tips: let er vooral op dat de stenen van het anker en de ellips in het plateau goed vastzitten! Bepaalde reinigingsmiddelen lossen de schellak op waarmee die stenen worden gefixeerd en wanneer ze onverhoopt losraken bij een opgespannen veer kan dat grote schade aan het uurwerk veroorzaken! Bovendien heeft de snek een specifieke voorspanning nodig en is het tevens de bedoeling dat de veer niet tot het uiterste opgewonden kan worden. Engelse horlogemakers gebruik(t)en voor het bepalen van de juiste voorspanning een zogenoemde 'adjusting rod’ http://www.antiquewatchshop.co.uk/product_info.php/products_id/797?osCsid=n2miqnra5u464ddor3pip04nb5
, maar ik heb het donkerbruine vermoeden dat veel moderne horlogemakers hier hoogstens ooit van gehoord hebben.
Kheb er hier ook nog zo eentje staan. Als je die van U aan de gang krijgt kom ik langs met dit Wedgewoodklokje. Laat het mij graag weten.
Groeten uit Gent, België,
Walter
Geen enkel probleem als het te moeilijk zou worden. Hoe moeilijker hoe mooier. Zo leer je er steeds van. Je uitleg maakt veel duidelijk. Voortaan zal ik deze uurwerken dus benoemen als; anker uurwerk aangedreven met een snek.
In dit uurwerk zit nog een oude stalen veer dus het zou moeten werken.
