De fusee: de sleutel wordt gebruikt om het uurwerk op te winden
De fusee in onderdelen:
De fusee wordt rondgedraaid door de sleutel, door de ketting wordt de veer in de veerton gespannen. hieronder zie je hoe het werkt.
De Balans en balanskloof:
alvast een aantal raderen geplaatst om te kijken of er “lucht” in de raderen zit en of ze mooi in elkaar grijpen etc.
Beste Pocketwatch123.
Een heel fraai horloge, maar mijn blik gaat natuurlijk al snel richting die roodverkleurde en nogal vreemd gevormde kloof op de achterzijde van de platine. Dat is zo te zien een reparatie met soldeertin, wat meteen de vraag opwerpt waar dat precies voor nodig was.
In ieder geval is ook die nog altijd nieuw te bestellen opwindsleutel niet origineel.
Met vriendelijke groet,
Robbert
Beste Robbert,
Kunt u mij het verschil uitleggen tussen een spillegang en snek?
Volgens mij is het Engels voor spillegang; Verge fusee. Wat is dan de Nederlandse benaming voor dit type uurwerk? Daar loop ik al vaker tegenaan.
De sleutel is inderdaad niet origineel en komt gewoon uit mijn gereedschappen en heeft als doel om de mede horloge fanaten de werking te laten zien. Dus dat een sleutel op de fusee gezet wordt om hem op te winden.
De achterzijde laat inderdaad een vroegere reparatie zien. Waarschijnlijk was het tapgat uitgelopen en heeft iemand daar een standaard bus in geplaatst met soldeer.
Ik ben het met u eens dat dat niet de meest mooie oplossing is.
Beste Pocketwatch123,
U heeft het over twee totaal verschillende zaken.
Een snek (fusee
in de Engelse taal) is een mechanische inrichting die de afnemende kracht van de veer compenseert door deze met behulp van een ketting of snaar aan een steeds groter wordende omvang te laten trekken. De bedoeling is dat het regelorgaan van het uurwerk (de balans in het horloge of de slinger van de klok) steeds dezelfde kracht toegevoerd krijgt. De veer moet dan wel optimaal op de vorm van de snek aangepast zijn, en dat is door reparaties en vervangingen helaas zelden het geval.
De spillegang (verge escapement
in het Engels) is een echappement; net als de cilinder- of ankergang een mechaniek dat het regelorgaan in beweging houdt. De spillegang is het oudst bekende echappement en stamt uit de middeleeuwen. Ook in oude wand- of tafelklokken is deze gang veelvuldig te zien, zoals bijvoorbeeld in de Friese stoelklok en de allereerste slingerklokken (Haagse klokjes). De oudste klokken en horloges met dit echappement hebben wel een balanswiel of waag (een soort juk met twee verstelbare gewichtjes om de snelheid te regelen), maar missen de spiraal, die pas rond 1680 door de Nederlandse wetenschapper Christiaan Huijgens (jawel, dezelfde persoon die ons de slinger heeft gebracht) werd uitgevonden. Op zich is deze gang heel goed bruikbaar en vooral solide, mits gekoppeld aan een slinger. Het wordt anders wanneer de spillegang in horloges wordt toegepast, want hét grote nadeel van dit echappement is dat de balans constant met het gangrad in contact is: de balans is niet ‘vrij’. Dat geldt overigens ook voor de eens zo populaire cilindergang.
In de loop der tijden heeft men een keur aan verschillende echappementen bedacht met slechts één doel voor ogen: de slinger en balans zo vrij mogelijk te maken en zo min mogelijk te storen. Van al die goedbedoelde pogingen zijn eigenlijk alleen de penankergang en de Zwitserse ankergang in horloges, wekkers of reisklokjes en de terugwerkende, respectievelijk de ‘rustende’ Graham-ankergang in klokken overgebleven. De laatste ontwikkeling op dit gebied is de coaxiaalgang van George Daniels, een mechaniek dat in principe geen olie nodig heeft en dat op dit moment zijn bruikbaarheid bewijst in een begrensd aantal Omega-polshorloges. Gezien alle eerdere probeersels die jammerlijk mislukten is alleen al de introductie hiervan in het oerconservatieve Zwitserland een prestatie van formaat!
Met vriendelijke groet,
Robbert
Robert,
Bedankt voor de uitleg. Is dit dan een ankergang met snek?
Erik
Beste Pocketwatch123,
Jazeker, op de derde foto in uw bijdrage van 20/2 liggen de onderdelen keurig in volgorde: de balans compleet met spiraal en plateau, het anker en het ontsnappingsrad. Het verschil t.o.v. de Zwitserse ankergang is dat bij de Engelse versie de heffing (de kracht die zorgt dat de balans een impuls krijgt) geheel op de stenen van het anker plaatsvindt. De tanden van het ontsnappingsrad zijn hier scherp (en uiterst kwetsbaar, dus voorzichtig met dat rad!), terwijl de tanden van het hetzelfde rad voor een Zwitserse ankergang aan het uiteinde schuine vlakjes hebben. Bij een spillegang zitten de ‘lepeltjes’ (impulsvlakjes) direct op de as van de balans en ontbreekt het anker.
De snek is dus een voorziening die er voor zorgt dat de impuls naar de balans constant blijft en niet minder wordt wanneer de veer afloopt en daardoor geleidelijk aan kracht inboet. In modernere horloges wordt deze voorziening weggelaten, enerzijds omdat de fabricage van met name de snek gecompliceerd en daardoor duur is en anderzijds omdat moderne veren zowel in opgewonden als afgelopen toestand vrijwel dezelfde kracht ontwikkelen. Hun zogenoemde elasticiteitsmoduul is zelfs zo groot, dat ze ook na jaren trouwe dienst in hun oorspronkelijke S-vorm terugkeren. En dat kan van de oude, geblauwd stalen veren bepaald niet gezegd worden, want die worden al na een paar weken aanzienlijk slapper! Uw horloge behoort overigens zo’n stalen veer te hebben; moderne veren en een snek vormen in principe een onmogelijke combinatie.
De Engelsen, traditioneel en conservatief als ze zijn, zijn nog lang (tot ver in de dertiger jaren van de vorige eeuw) doorgegaan met de snek Niet alleen vind je ze in de bekende scheepschronometers (waarin ze overigens zeer op hun plaats zijn), maar met name ook bij gewone huisklokken. Die uurwerken komen bij de meeste mensen ouderwets over, maar blijken uiteindelijk moderner dan gedacht.
En excuses wanneer het nu wellicht te ingewikkeld wordt, maar tot slot een paar belangrijke tips: let er vooral op dat de stenen van het anker en de ellips in het plateau goed vastzitten! Bepaalde reinigingsmiddelen lossen de schellak op waarmee die stenen worden gefixeerd en wanneer ze onverhoopt losraken bij een opgespannen veer kan dat grote schade aan het uurwerk veroorzaken! Bovendien heeft de snek een specifieke voorspanning nodig en is het tevens de bedoeling dat de veer niet tot het uiterste opgewonden kan worden. Engelse horlogemakers gebruik(t)en voor het bepalen van de juiste voorspanning een zogenoemde 'adjusting rod’
http://www.antiquewatchshop.co.uk/product_info.php/products_id/797?osCsid=n2miqnra5u464ddor3pip04nb5
, maar ik heb het donkerbruine vermoeden dat veel moderne horlogemakers hier hoogstens ooit van gehoord hebben.
Met vriendelijke groet,
Robbert
Je hebt nog werk in het vooruitzicht…
Kheb er hier ook nog zo eentje staan. Als je die van U aan de gang krijgt kom ik langs met dit Wedgewoodklokje. Laat het mij graag weten.
Groeten uit Gent, België,
Walter
Beste Robbert,
Geen enkel probleem als het te moeilijk zou worden. Hoe moeilijker hoe mooier. Zo leer je er steeds van. Je uitleg maakt veel duidelijk. Voortaan zal ik deze uurwerken dus benoemen als; anker uurwerk aangedreven met een snek.
In dit uurwerk zit nog een oude stalen veer dus het zou moeten werken.
Groet,
Erik
De veerton paste niet goed. Na goed kijken bleek de ton te groot te zijn en liep tegen de platine aan. Daarnaast is er zoveel “getimmerd” aan de ton dat hij conisch is. Het dekseltje was aan de rand plat geslagen zodat deze paste.
Op zoek naar een passende ton. Na wat zoek pas en meet werk een bijna perfecte gevonden. De gaten waren net te klein, dus met een ruimer op maat gemaakt en de tonarber aan 1 zijde afgedraaid zodat alles nu mooi past.
foto’s volgen…
complimenten…wat een project zeg
Gelukkig had je nog diverse onderdelen op voorraad. 
Altijd makkelijk als je aan uurwerkjes gaat sleutelen
De “nieuwe” veerton. Links de nieuwe en rechts de oude. Je kunt hier goed zien hoe de ouder ton conisch was om hem te laten passen.
Alle onderdelen klaar voor montage…
De ketting plaatsen en op voorspanning brengen…
hier zie je de ketting netjes om de veerton zitten.
Thanks voor de complimenten.
Dat scheelt zeker, al is het wel moeilijk om onderdelen uit slopertjes te halen. Ik blijf altijd denken dat ik die slopertjes ook wel weer aan de gang krijg…
Adembenemend!
Bedankt voor het delen. Kun je misschien vertellen hoe je de schroeven blauw maakt? Hou je het in een chemisch goedje, of doe je er gewoon een kleurstof of stift op?
Groeten,
Michiel
Hallo Michel,
Ik blauw de schroeven met de vlam.
Stel gerust eventuele vragen.
Succes.
::o
woorden schieten tekort…
:} :~
Chapeau! Ben je in de leer geweest bij Freddy?
