Mijn laatste post was over de service van een Landeron 51 chronograaf uurwerk. In de tussentijd (het is voor mij wel een winter hobby) heb ik nog vele Landeron’s onder handen gehad en voel me daar nu goed in thuis.
Tijd om kennis te gaan maken met andere chronograaf uurwerken. Op het lijstje staan Venus, Seiko 6139 en Valjoux 7750 die ik inmiddels allemaal heb en geduldig op me liggen te wachten.
Venus 170
De Venus 170, een kolomwiel chronograaf die ik een jaar geleden op EBay vond, stond daar met de kwalificatie “balance working” en leek compleet met wijzerplaat en wijzers, helaas zonder kast.
Als ik Lang & Meis erop na sla dan krijg ik de indruk dat dit type wijzerplaat vooral in de jaren 30 tot begin 50 toegepast werd. Andere bronnen (kwaliteit?) geven aan dat er van de Venus 170 twee modellen waren, een versie uit ca. 1942 en een uit ca. 1949. De Venus die we hier tonen komt overeen met de 1949 versie. Dit zou er op kunnen duiden dat de combinatie gedateerd kan worden eind jaren 40, begin jaren 50.
Nadere inspectie van het uurwerk laat zien dat het uurwerk vies is maar dat de balans inderdaad werkt, zij het met enige tegenzin. De opwind as met een Rolex achtige kroon is in ieder geval niet passend voor een Venus. Opwinden gaat maar verstellen van de wijzers niet. Gelukkig is een correct exemplaar snel gevonden. De centrale seconde wijzer loopt maar de chronograaf is niet te stoppen of te resetten. Van de twee excentrische stelschroeven is er één vervangen door een gewone schroef. Tenminste één veertje is niet origineel maar wel functioneel. Het kolomwiel draait moeilijk. Door wat schroeven (van hebels) losser te maken en een aantal veren goed te plaatsen blijken start en stop toch te werken, de reset wil niet goed lukken. Tijd voor een service!
Wat me gelijk opvalt is dat er veel verschillende soorten en maten schroeven en veren gebruikt worden. Om vooral niet te moeten puzzelen welke schroef waar hoort worden ze na demonteren van een component gelijk teruggeplaatst op de platine.
Demontage
Eerst gaat de spanning van de veerton af en verwijderen we het balanswiel.
We beginnen rechts op de platine met het verwijderen van de minuut register veer, flyback hamer veer en de brug over het seconde en minuten wiel.
Vervolgens verwijderen we de flyback hamer, seconde en minuten wiel en de veer onder het seconde wiel.
Vervolgens gaan we naar links:
De chronograaf pivot veer en de brug over de chronograaf pivot. Deze laatste houdt het “dubbele doorgeef wiel” (double intermediate pinion) op zijn plaats.
Misschien goed om noemen: dit smalle doorgeef wiel (pinion) staat met het onderste rad in continue contact met het basis uurwerk en draait dus altijd. Wanneer de chronograaf functie geactiveerd wordt dan kantelt de bovenzijde van de pinion en maakt contact met het centrale seconde wiel.
Vervolgens verwijderen we de hebel die de pinion uiteindelijk laat kantelen na een “stop” en de veer die spanning zet op het rem-mechanisme (er zit een “remschoentje” dat na een “stop” het seconde wiel blokkeert. En vervolgens de rem hebel.
Naar de bovenkant:
We verwijderen het intermediate minuten teller wiel, de veer die aan de flyback hebel zit en de flyback hebel zelf.
Als laatste verwijderen we de reset en start/stop pushers, de veren en als laatste de kolomwiel veer en het kolomwiel zelf.
Wat overblijft is een vrij standaard uurwerk met één grote brug en een kleinere brug die over ankerwiel en anker gaat. Opvallend is dat het keyless gedeelte er “goedkoop” uitziet, een constructie ik eerder ook in penanker horloges ben tegen gekomen….
Vervolgens wordt het hele uurwerk ultrasoon gereinigd in Elma reiningsvloeistof en gaat dan door 3 spoelbaden met gedestilleerd water. En als laatste in de heteluchtoven op 40 graden op een roterend plateau met vervolgens een afkoelfase.
We gaan het uurwerk weer opbouwen. De olie die ik gebruik is Moebius HP1300 en 9010 (en 741 voor de exit ankersteen). In principe worden alle contact en draaipunten van het chronograaf gedeelte licht(!) geolied met Hp1300. De hamervlakken krijgen een heel dun laagje 9010.
Het basis uurwerk
De amplitude van het uurwerk is wat aan de magere kant maar dat kan komen door de opwindveer die nog origineel is (blauwe veer) en mogelijk aan kracht heeft ingeboet. Zou dit uurwerk weer dienst gaan doen in een horloge dan zou ik hem vervangen. Voor nu is het functioneel genoeg.
Montage
Opbouwen van het chronograaf gedeelte gaat in omgekeerde volgorde:
Kolomwiel met veer en push pieces, flyback hebel met veer en intermediate minuten teller wiel. Goed controleren of dat de veren juist aangrijpen.
Vervolgens de rem hebel met veer en de hebel die de pinion laat kantelen.
Helaas breekt de schroef van de remhebel spontaan af zonder dat er enige kracht op gezet is. 
Het lukt vrij makkelijk om het restant van de schroef uit de platine te verwijderen. Groter probleem is het vinden van een vervangende schroef die ik natuurlijk niet heb. Geen van de Landeron schroeven die ik heb zijn passend, uiteindelijk vind ik een oplossing die de functie van de hebel niet belemmerd maar niet optimaal is. Een juiste schroef…
…wie heeft er een om te doneren?
Wederom goed controleren of de veren juist geplaatst zijn.
Dan plaatsen we de intermediate pinion (oliën met 9010) met daarop de kantelbare brug en de bijbehorende veer.
Naar het midden. De seconderad veer, seconde en minutenrad en de flyback hamer.
Als laatste de brug, de flyback veer en de minutenrad teller veer.
Het mechanisme wordt gecontroleerd en alles wekt, wel blijkt dat de kantelbare pinion niet betrouwbaar loskomt en aangrijpt op het centrale secondewiel. Enerzijds wordt dit veroorzaak door de afwezigheid van de juiste excentrische stelschroef maar ook door de bijbehorende veer die niet de juiste vorm blijkt te hebben. Een beetje bijbuigen zorgt ervoor dat de veer juist komt te zitten en door de “stelschroef” iets te corrigeren lijkt dit opgelost.
Vervolgens wijzerplaat en wijzers terug en we hebben een enthousiast lopende en functioneren venus 170.
Conclusie
Als ik deze Venus 170 vergelijk met een Landeron 48 (ongeveer zelfde periode) dan is dit een relatief complex uurwerk met erg veel veren en veel verschillende schroeven. Dat maakt het uurwerk relatief duur om te services. Door de vele componenten is het ook relatief storingsgevoelig en komt niet zo robuust over als een Landeron 48.
Functioneel gezien heeft de Venus een wat scherpere en consistente reset dankzij de kolomwiel constructie.
De volgende rapportage wordt de Seiko 6139 tenzij er forum leden zijn die Venus uurwerken willen doneren om mijn kennis/ervaring verder uit te bouwen. Wie weet kan ik deze (en de modernere Chinese Venus variant) ooit servicen voor forum leden 
Voor de amateur fotografen onder ons; de meeste foto’s zijn genomen met een Panasonic Lumix dmc-TZ10 en een enkele detail foto met een Sony RX100iv
Groeten,
Ronald
