Vraagje voor de (zak)horlogekenners, wat voor uurwerkje heb ik hier? Update: hij loopt weer

[wbcoupe]

Laatst heb ik op ebay een tweetal Tissot goudkoortsslachtoffers gekocht, uurwerkjes van zakhorloges die van hun gouden kast beroofd zijn.
Een van de twee kan ik alleen niet goed thuisbrengen. Hoewel ik nog niet helemaal vast omlijnde plannen heb met dit uurwerkje wil ik hem graag aan het lopen hebben. De balans is nog prima, dus dat is een mooi pluspunt. Eerste probleem is dat de opwindstift ontbreekt. En voordat ik mijn schoonvader vraag om achter de draaibank te kruipen wil ik toch proberen of ik er misschien gewoon een kan vinden. Daarbij is het dan wel makkelijk om te weten wat voor uurwerkje ik hier nu eigenlijk heb. Nu heb ik me al suf gegoogeld maar ik kom er niet uit, dus toch maar eens de vraag het forum op slingeren.

De wijzerplaat laat er geen twijfel over bestaan dat dit een Tissot horloge geweest is.

Maar vreemd genoeg is er verder op het uurwerkje geen enkele merknaam of logo te vinden:

(Alleen en nummer, waarschijnlijk een serienummer, 9295)

Het is best een grote jongen: dik 45 mm, een 20 ligne werk dus:

Nu vond ik in het grote Tissot boek een foto waarop enkele kalibers staan die verdacht veel lijken op mijn exemplaar:

Met een jaartal eronder, wat doet vermoeden dat mijn uurwerkje dus ongeveer uit 1880 stamt.

Nu weet ik uit datzelfde boek dat Tissot in die tijd zelf nog geen manufactuur uurwerken maakte (daar zijn ze pas eind jaren 20 van de vorige eeuw mee begonnen) dus dit moet een ingekocht uurwerk zijn.
De kaliberlijsten in (alweer) dat boek brengen helaas ook geen uitkomst, ik kan geen kaliber vinden met deze specificaties.

Dus ben ik ook maar wat in het wilde weg op internet gaan zoeken naar uurwerken die qua opbouw wat lijken op mijn exemplaar. Vooral de vreemde brug over het palrad is nogal opvallend. Ik vind een aantal uurwerken van Dubois die een soortgelijke brug hebben:

http://www.ranfft.de/cgi-bin/bidfun-db.cgi?11&ranfft&&2uswk&Dubois_20

Gelukkig staat er in “het boek” ook een lijst met toeleveranciers van uurwerken. Helaas zoek ik daar tevergeefs naar een Dubois…

Kortom, ik kom er niet uit. Dus is er misschien iemand op het forum met dikke oude boeken die kan vinden wat voor vlees ik hier in de kuip heb?

Nog maar even een paar plaatjes erbij:

Alvast bedankt voor het mee puzzelen.

[Maurits]

Ik wil je graag helpen, maar je maakt me het leven wel moeilijk door alle foto’s uit een andere hoek op te nemen.
Ik zoek me te pletter waar de opwindas hoort en moet alle foto’s een andere kant op draaien.
Wat mij betreft zijn twee opnames genoeg. Voorkant en achterkant, beide met de opwindas boven. Zoals in alle boeken en bij Ranft cs. Dat is makkelijker te vergelijken.
Maar tenminste zijn je foto’s scherp en duidelijk. Dat is helaas niet altijd het geval.
Zo, nu boodschappen doen en vanmiddag ga ik op zoek.

[wbcoupe]

Je hebt een goed punt, ik zal even een paar foto’s toevoegen met de opwindas bovenaan.
Het is trouwens een hunter uurwerk met de opwindas op 3 uur.

Alvast bedankt voor de moeite.

[wbcoupe]

Hier de foto’s met de opwindas boven:

[diashock]

Nee, helaas niets gevonden in de uurwerkboeken van Paulson en Flume, ik denk dat je schoonvader zijn draaibankje mag gaan afstoffen.

[wbcoupe]

Daar hield ik al ernstig rekening mee, maar ik denk niet geschoten is zeker mis.

[Maurits]

In mijn dikke boek (hetzelfde als dat van jou) vind ik deze foto op blz 224

Dat horloge heeft Nr. 28415 en dateert uit 1875 helaas geeft de auteur bij dit horloge niet aan wat voor werk er in zit.
Jouw werk met Nr. 9295 is volgens mijn lijst uit de periode 1857 - 1870

De lijst met vroege kalibers (blz. 318) toont een 19’" werk met 13 stenen uit 1854 betiteld met Cal. 16 en met Nr. 8687
Dat is tamelijk dicht bij jouw werk.
De andere boeken die ik heb zijn te modern, Feilner en de Classification Horlogère heb ik helaas niet.
Hier
http://werksucher.watch-movements.eu/Werksucher_Uhrforum.htm
is het ook niet te vinden. Maar misschien is daar iemand, die iets weet.
Wie weet helpt een mailtje naar Tissot (geen idee hoe behulpzaam ze willen/kunnen zijn)

[wbcoupe]

Super bedankt voor het zoekwerk.
De wijzerplaat op die foto is wel een fractie anders (geen afgekapte 6) maar heeft inderdaad wel zo’n heveltje voor het verstellen van de wijzers. Helaas geen vermelding van type uurwerk.

Die Cal 16 had ik ook gezien, alleen heeft die een veel lager aantal lagerstenen, ik tel er bij mijn uurwerk al 17, en waarschijnlijk zijn het er nog meer. Nu weet ik niet hoe nauwkeurig die gegevens zijn en of er wellicht variaties waren in het aantal stenen.

Mailtje naar Tissot zou ik kunnen proberen natuurlijk, al gaat me dat waarschijnlijk nog niet direct helpen aan een opwindstift, als het zo’n relatief zeldzaam uurwerk is, gaat de kans dat je een stift ervoor gaat vinden waarschijnlijk ook niet groot zijn.
Nogmaals bedankt voor het meezoeken, ik puzzel zelf ook nog wel een poosje verder.

[Maurits]

Als je het kaliber hebt, kun je mogelijk de maten van de stift vinden. Die zelf uitproberen lijkt me nogal een opgave.
Ik zou ook op WUS, Uhrforum, forum.watchtime.ch (Ranfft komt daar nog wel eens langs) etc. vragen

[wbcoupe]

Dat is wel waar ja; als ik de maten heb is namaken een stuk eenvoudiger. Nu is het wel een vaste stift, maar evenwel een hoop pas- en meetwerk voordat je hem goed hebt.

[Paul_K]

In de Classification Horlogere staat geen uurwerk wat er ook maar op lijkt, en ook in de Georg Jacob zie ik zo geen overeenskomstig kaliber; het is waarschijnlijk gewoonweg wat te oud; zelfs al kan je het identificeren, dan zal het nog lastig worden om een opwindstift ervoor te vinden…

Voor het zelf maken is het het eenvoudigst om een stift te zoeken met ongeveer de goede vorm en eenzelfde maat van het vierkante stukje, die draai je dan op maat.

Veel horlogemakers en knutselaars hebben voor dit soort gevallen assortimenten liggen, waar je vrijwel altijd nét niet de goeie in kan vinden…)
Kan niet beloven dat ik iets passends heb, maar als je wilt en wat ruwe maten kan doorgeven, kan ik wel even zoeken en je een stiftje sturen die wellicht te gebruiken is als uitgangspunt.

[wbcoupe]

Hallo Paul, bedankt voor je aanbod!
Ik zal eens wat maten proberen op te meten, misschien komen we zo wel op iets bruikbaars uit.

[wbcoupe]

Hallo Paul,

Ik heb even een poosje zitten meten en een tekeningetje gemaakt, volgens mij zijn dit ongeveer de afmetingen van het stuk stift dat in het uurwerk steekt:

Hopelijk heb je iets passends; alvast bedankt voor het zoeken!

[Watch-This]

@koen misschien kan hij je uit de brand helpen.

[wbcoupe]

Ik heb weer wat vorderingen gemaakt. Met dank aan @Paul_K lag er een envelop met een aantal opwindstiften in mijn brievenbus, waarvan er een feilloos in het uurwerk past:

Bij mijn oude rommel vond ik nog een kroon met de juiste draad, dus klaar om de werking van het geheel testen; het verzetten van de wijzers gaat prima, opwinden helaas niet, de boel blokkeert gelijk. Er is dus een probleem met de veer, tijd om het uurwerkje iets verder uit elkaar te halen.

Kroonrad en palrad eraf:

Kloof eraf en de veerton eruit. Op de onderzijde van de veerton zit een mooi Geneva stop systeem dat het opwinden en aflopen van de veer begrenst tot 5 omwentelingen. Hierdoor wordt het meest constante deel van de veer gebruikt, wat de nauwkeurigheid verbetert, al beperkt het natuurlijk de gangreserve.

Na het openen van de veerton blijkt waar ik al bang voor was: veer gebroken.

Dus daar is de volgende uitdaging. Ik heb de veer opgemeten en kom uit op de volgende maten:
Breedte: 2,5 mm
Dikte: 0,25 mm
Lengte +/- 650 mm
Diameter van de veerton: 17 mm
En het uiteinde van de veer heeft een sleufje/gaatje dat aan een haakje in de veerton haakt.

Ik heb al even geprobeerd te shoppen bij Cousins UK, maar die hebben bijna niks met gaatjes, en deze breedte / dikte verhouding is blijkbaar ook niet erg gangbaar.
Ik heb nog ergens een doosje oude veren en trommels maar dat levert ook niks bruikbaars op.

Dus dan maar de volgende vraag: hoe los ik dit op of waar haal ik een andere veer vandaan?
Ik heb al een twijfelachtige poging gewaagd om een nieuw oog aan de oude veer te buigen, maar dit spul wil echt niet buigen, en ik vermoed dat mocht je het toch gebogen krijgen dat het daarna gelijk breekt.

Ik ben intussen nog wel wat verder aan het zoeken geweest naar meer voorbeelden van dit uurwerk. Omdat Tissot in die tijd veel verkocht in Rusland ben ik daar eens op zoek gegaan. Nu is mijn Russisch niet zo best dus ik heb Google translate even het Russische woord voor zakhorloge laten ophoesten en zowaar, ik vond een Tissot met een zelfde uurwerk als ik heb:

http://newauction.ru/offer/zolotye_karmannye_chasy_ch_f_tissot_amp_fils_locle_shvejcarija_3_kryshki_diametr_55_mm_ves_132-i45231972242813.html

Nu zijn Roebels niet heel veel waard, maar dit is toch een serieus bedrag, dus ik koop hem er niet even bij.

Voordeel is dat ik nu een beetje weet in welke reeks ik het serienummer moet zoeken, en hoeveel lagerstenen dit uurwerk volgens Tissot heeft, namelijk 16 (ik dacht zelf 17, maar dat was een gok omdat ik hem nog niet helemaal uit elkaar gehaald heb).
Even spieken in het grote Tissot boek levert toch een mogelijke kandidaat, een Jürgensen:

Waarmee ik overigens nog niet veel verder kom…

Afijn, nu eerst maar een oplossing voor de veer, wie heeft er een idee?

[Paul_K]

Pfff, heb je eindelijk een opwindasje, valt er niks op te winden…
Met een hoogte/dikte van 2,50x0,25 kom je meer in het gebied van een klein wekkertje of misschien een dollar-watch; even kijkende bij de Amerikaanse 18S zakhorloges met een “hole-end” zie ik zo niks wat overeenkomt.
Als je een veer met de juiste afmetingen kan vinden maar met een normale “tong” is het gat nog wel te maken, eventueel het uiteinde eerst uitgloeien voordat je het gat erin maakt; is wel erg ouderwets en nogal houtje-touwtje…

[wbcoupe]

Ik denk dat ik eerst eens ga proberen om het binneneind van de oude veer uit te gloeien en er een nieuw oog aan te buigen. Is ook houtje-touwtje, maar aan die oude veer is toch niks te verliezen.
Eventueel zou ik misschien een te brede veer kunnen kopen en die voorzichtig smaller slijpen. Is wel een pokkewerk natuurlijk omdat je de randen weer mooi glad moet zien te krijgen…

[Paul_K]

een oude veer wil nogal eens breken op het punt waar je hem uitgegloeid hebt, en in het midden om de arbre/as buigt de veer het meest, dus wel kans op opnieuw breken, maar misschien werkt het ook wel OK.

Alternatief is deze wellicht wat: http://www.ebay.de/itm/eine-AUFZUGFEDER-fur-Armbanduhr-Taschenuhr-Wecker-AUSWAHL-aus-1000-Grosen-/371646049428?hash=item5687d4ac94:g:KMQAAOSwm8VUsBNB

maat 2,25x17,5x0,24, komt redelijk in de buurt.

Met wat mazzel is het een veer met een gat (zie fotootje bij item), maar dat staat er niet bij, als het een gewone veer is heb je de keuze uit de volgende opties:
a: hopen dat de tong achter het haakje blijft hangen
b: een gaatje in het uiteinde van de veer maken
c: de trommel aanpassen voor een veer met een gewone tong. (met een speciale tang)

[wbcoupe]

Je verklungelt die veer natuurlijk wel door hem uit te gloeien, maar als hij het weer een poosje doet ben ik al tevreden; dit is geen uurwerk wat ik dagelijks ga gebruiken.

Die aanbieder op ebay had ik ook net gevonden, die heeft een behoorlijke collectie.
Hoe groot probleem is het eigenlijk als je een veer hebt die voor een grotere trommel bedoeld is? Er staat bijvoorbeeld een 2,4x20,5x0,25 veer bij. Als je die in een kleinere trommel doet is de voorspanning hoger, maar de veer is ook een fractie slapper (want minder breed). Mocht hij te lang zijn zou je misschien de buitenste winding er af kunnen knippen.

Ik kan die man eens een mailtje sturen of hij een veer met een gat heeft met maten in de buurt van wat ik zoek.

[Paul_K]

de maximale lengte die je in een bepaalde diameter trommel kan winden ligt redelijk vast (ongeveer 1/3 van de diameter gevuld) een oude blauwe veer kan je dan wel op maat maken, een S-veer niet.
Als je een veer met de juiste lengte hebt, kun je hem zo in de trommel proberen, dan ben je in één keer klaar, hoef je niet te pielen met inkorten en een gat erin maken…
Verschil in hoogte heeft minder invloed op de veersterkte als verschil in dikte, maar of je in de praktijk in zo’n oud uurwerk heel veel merkt van kleine maatafwijkingen betwijfel ik.
Hopelijk kan de ebay-aanbieder je aan een bruikbare veer helpen!