Een hele tijd geleden heb ik deze aanwinst mogen ontvangen. Het horloge bevat en cilindrisch Zwitsers uurwerk met 8 stenen en loopt prima. Ik wil dit prachtig gegraveerde uurwerk graag met jullie delen. Daarbij wil ik jullie vragen of jullie nog informatie hebben over dit soort uurwerk en hoe het rond 1820 ging bij een dergelijk horloge (werd dit in opdracht gemaakt, wat voor 'n soort mensen hadden een dergelijk horloge?) weet iemand waar ik achtergrondinformatie kan vinden zoals de ouderdom? Serienummer: 20473. Helaas ontbreekt de tweede ‘‘deksel’’ voor de achterkant, ik ben op zoek naar een vervangende deksel en eventueel een gave wijzerplaat.
Zeker, inderdaad een mooi exemplaar.
Tja wat over te zeggen, welnu, niet zoveel, dit soort bewerkingen kwamen indertijd wel meer voor en wordt betiteld als ciseleren.
Toen werden horloges gedragen door de mensen die dat konden betalen en om meer indruk te maken gaven ze dan wel eens opdracht om dit soort bewerkingen toe te passen. De meerprijs was in die tijd niet veel, arbeid koste immers toen niet veel.
Dit soort ciseleren werd gedaan door kunstzinnige vakmensen die met een aantal verschillende beiteltjes dit soort onderdelen konden bewerken.
Het ciseleren begon ergens in de beginjaren 1700 en er waren kopers die dit soort bewerkingen graag wilde toevoegen aan hun horloges.
Soms werd dit ook gedaan door een leerling horlogemaker die bij een vakman het vak leerde en in zijn laatste jaren zijn vakkennis kon laten zien door dit soort ciseleer werk te maken, dit vergt fijn handwerk en precisie.
Een aantal notabelen hebben in die periode zelfs erotische taferelen in de kasten laten ciseleren, dat ging zelfs zover dat er ook wel, op verzoek, bewegende erotische taferelen werden toegevoegd aan het uurwerk, als de kast open werd gemaakt zag je dan een erotische voorstelling die werd aangedreven middels het uurwerk. De notabele eigenaar liet dat dan zien aan een mooie of minder mooie jonge deerne, die op deze manier werd verleid.
Tegenwoordig gaat dat wel anders, drugs bijvoorbeeld. In de media lezen we dat er veel over de schreef gaat.
Bijvoorbeeld in de showbizz wereld in Amerika en dichterbij het verenigd koninkrijk, daar is de hele hofhouding momenteel in beroering.
Op veel uurwerken met name oude snek spillegang zakhorloges is dat ook te zien, veel kloven zijn vaak rijkelijk bewerkt.
De manufactuur Doxa was een van de eerste die erotische voorstellingen op de wijzerplaat maakte, waarbij o.a. de as van het anker werd verlengt en door een kleine opening op de wijzerplaat een bepaald lid liet bewegen, uiteraard was daar dan ook een aardige voorstelling op geschilderd die een impressief denkbeeld liet ontstaan bij degene die op het horloge keek.
Veel van deze zakhorloge uurwerken werden in een doorzichtige bolvormige kast gezet en werd vaak op het schrijfbureau gezet als tafelklok. Deze uurwerken werden bull aye’s genoemd.
In feite kan iedereen ciseleren, als je een beetje kunstzinnig bent en met een beiteltje overweg kan, dan ben je in staat om al die bruggen te bewerken. Wel adviseer ik dan om de onderdelen te bewerken als ze uit het uurwerk zijn gehaald, dat voorkomt afsnijsel in het uurwerk en eventuele uitschieters die het loopwerk kan beschadigen.
Hier een paar voorbeelden uit mijn collectie.
De volgende is een zakhorloge wat ik heb over gedaan aan een liefhebber van zakhorloges met een voorstelling op de wijzerplaat, hier is een schoenmakertje aan het werk, zijn arm beweegt middels de verlengde as van het anker.
Aardig om te weten dat dit uurwerk een exacte kopie is van de roskopf gepatenteerde uurwerken, die dus toen al werden gekopieerd.
hier dan de bull aye’s, de laatste met een erotische voorstelling.
Grappig is dat ik ze op de rikketik beurs wel eens in de vitrine heb staan en af en toe lopen er een paar dames langs die ineens gaan gniffelen als ze die zien staan. Als ik dames zie gniffelen voor mijn stand, dan weet ik dat ze die bull aye’s hebben opgemerkt. Ik vraag dan wel eens wat er aan de hand is en dan lopen ze vaak rood aan. Hilarisch, maakt de dag ook weer leuk.
Ciseleren is een techniek waar bij een hamertje gebruikt wordt.
Deels is er ook met de hand gegraveerd met een burijn. De burijn is een scherpe driehoekige massieve soort van guts waarmee lijnen in het metaal worden gestoken. Als je hem recht houdt krijg je een gelijkmatige lijn. De graveur leert om in de bochten de burijn te kantelen waardoor je de zgn glanslijnen krijgt. Het werkstuk wordt op een kussentje van leer gelegd en rond gedraaid met de andere hand. Hoe schuiner je de burijn houdt hoe breder en mooier de glanslijn. Je moet een hele vaste hand hebben om een mooie gelijkmatige glanslijn te krijgen, dat vraagt ook veel oefening. Bij het ontwerp moet de graveur ook rekening hiouden met de kant waar de glanslijn komt, foutjes maken het ontwerp rommelig.
Als je insteekt krijg je een dun begin van een letter. Om dat mooi af te werken moet de graveur terug steken. Dat moet ook weer heel precies gebeuren, anders zie je dat meteen.
Op de tweede foto van @Teun kan je de glanslijnen duidelijk zien bij Aiguilles, maar dat is ook op de andere foto te zien. Als je b.v. inzoomt op de 2 en 9 van No 20493 zie je een paar steekfoutjes. Dat maakt het handwerk leuk.
Mijn vrouw heeft de graveeropleiding op de vakschool Schoonhoven gedaan en later bij Johan Enschede op de graveerafdeling aan postzegels, cheques, geld en waardepapieren meegewerkt. In de huidige tijd is dit werk onbetaalbaar geworden door de vele uren werk die er in gaan.
