Vooruit dan, omdat het 2e Kerstdag is.
Wat is wijsheid?
De “dikke van Dale” geeft een heel bruikbare definitie van het begrip wijsheid:
“de juiste, hoogste, op inzicht en levenservaring berustende kennis en het handelen daarnaar.”
Wijsheid is dus veel meer dan hoofdkennis. Wijsheid rijpt door het toepassen van kennis in het dagelijks leven. In het bijbelboek Spreuken komen we talloze lessen in levenswijsheid tegen, waarvan we sommige terugvinden in onze spreekwoorden. Wie daarnaar leeft, doet er zijn voordeel mee, maar de stommeling, die ze in de wind slaat, komt gegarandeerd in de problemen. In algemene zin is er veel praktische wijsheid te vinden bij allerlei mensen, ook bij ongelovigen en in andere godsdiensten.
Gods wijsheid
Echte wijsheid in Bijbelse zin is gebaseerd op Gods wijsheid en die is radicaal anders dan de wijsheid van mensen.
“Want mijn gedachten zijn niet uw gedachten en uw wegen zijn niet mijn wegen, luidt het woord des Heren.” (Jesaja 55:8)
God is niet te doorgronden (Pred.8:16-17). Paulus laat in 1 Korintiërs 1:18-25 zien dat het kruis van Christus de ultieme manifestatie van Gods wijsheid is. Dat is een volkomen belachelijk concept voor buitenstaanders, maar mensen die verlicht zijn door Gods Geest herkennen hierin de goddelijke wijsheid, die alle menselijke wijsheid overtreft. Als je met je verstand het kruis probeert te begrijpen, dan weet je: hier kom ik bij de kern van alles wat goed en zuiver is, hier vind ik het allerdiepste van God.
Het vinden van wijsheid
In Spreuken 3:13-23 lezen we veel aansporingen tot het verwerven van wijsheid. Die wijsheid kunnen we zoeken en vinden in de relatie met God, want:
“De vreze des Heren is het begin der wijsheid…” (Psalm 111:10)
Deze wijsheid is als een levensboom (vers 18) en dat omvat alle geluk dat een mens ooit zou kunnen bevatten.
“Want wie mij vindt, heeft het leven gevonden.” (Spreuken 8:35)
“… de wijsheid doet haar bezitters leven.” (Prediker 7:12)
Salomo’s wijsheid
De bovengenoemde uitspraken zijn opgeschreven door koning Salomo, aan wie God bovenmatig veel wijsheid heeft geschonken (1Kon.3). Salomo heeft zich maximaal ingespannen om zoveel mogelijk wijsheid op te doen (Pred.1:12-18). Hij wist dan ook heel goed dat echte wijsheid alleen te vinden is bij God. En toch, als we het bijbelboek Prediker verder doorlezen kunnen we ons afvragen of hij die felbegeerde wijsheid zelf ooit gevonden heeft. Het bijbelboek ademt naar mijn mening een sombere, matte sfeer uit en de conclusies komen ook wat schraal over:
Het hoogste geluk is te vinden in het ontzag hebben voor God en in gehoorzaamheid aan Hem.
Geniet zoveel mogelijk van het leven.
Wellicht heeft die schraalheid te maken met het feit dat Salomo’s relatie met God niet zuiver was, althans niet gedurende de latere periode van zijn leven. In Gods wet stond nadrukkelijk dat een koning van Israël niet te veel vrouwen mocht hebben (Deut.17:17), en Salomo was de onbetwiste kampioen in het overtreden van dat gebod. Over gehoorzaamheid gesproken! In 1 Koningen 11:1-13 lezen we dat Salomo zich door zijn vele buitenlandse vrouwen liet verleiden tot afgoderij en daarmee bewees hij dat zijn hart zich van God had afgewend. Tot op de dag van vandaag wordt de berg naast de Olijfberg bij Jeruzalem de “berg van schande” genoemd omdat Salomo daar ooit de altaren voor de afgoden had laten bouwen.
Toch heeft Salomo in het boek Prediker ons wel degelijk iets te vertellen.
“Ik heb ingezien, dat al wat God doet, voor eeuwig is; daaraan kan men niets toedoen en daarvan kan men niets afdoen; en God doet het, opdat men voor zijn aangezicht vreze.” (Prediker 3:14)
Hij heeft ontdekt hoe futiel menselijke inspanningen en bedenkingen zijn in het licht van Gods oneindige wijsheid en zijn macht. Daarover spreekt hij in termen van “ijdelheid en najagen van wind”. God daarentegen is het begin, het einde en het doel van het menselijke bestaan.
Jezus
Toen Jezus op aarde kwam, konden de mensen op een geheel nieuwe manier kennis maken met Gods wijsheid:
“…Christus, in wie al de schatten der wijsheid en kennis verborgen zijn.” (Kolossenzen 2:3)
Met deze woorden wilde Paulus duidelijk maken dat wijsheid niet op straat ligt, maar dat die gezocht en ontdekt moet worden. De intellectuele Paulus, schriftgeleerde van huis uit, wist maar al te goed dat zijn eigen wijsheid geen waarde had. Nadat hij eens in Athene voor een intellectueel publiek een intellectueel verhaal over Jezus had verteld (Hand.17:22-34) bleek de uitwerking bijna nul komma nul te zijn. Daarom schreef hij later aan de gemeente te Korinte:
“Want Christus heeft mij gezonden … om het evangelie te verkonfdigen, en dat niet met wijsheid van woorden, om niet het kruis van Christus tot een holle klank te maken.” (1 Korintiërs 1:17)
Bij het zoeken naar echte, goddelijke wijsheid kom je uiteindelijk bij het kruis van Christus terecht: het diepste mysterie van Gods wijsheid. Daarom schrijft Paulus verder:
“Verderven zal ik de wijsheid der wijzen … Heeft God niet de wijsheid der wereld tot dwaasheid gemaakt? … De Joden verlangen tekenen en de Grieken zoeken wijsheid, doch wij prediken een gekruisigde Christus, voor Joden een aanstoot, voor heidenen een ergernis, maar voor hen, die geroepen zijn … prediken wij Christus, de kracht Gods en de wijsheid Gods … Jezus Christus en die gekruisigd” (compilatie uit 1 Korintiërs 1:18-2:2)
Nogmaals: alle echte wijsheid vindt zijn oorsprong in God en houdt op een of andere manier samen met het kruis van Christus.
Geestelijke wijsheid
De wijsheid waar de Bijbel over spreekt is niet gebaseerd op intellect, maar is geestelijk van aard. Eenvoudige gelovigen kunnen vaak verrassend wijs zijn. Sterker nog, het intellect kan je behoorlijk in de weg zitten om wijs te worden in bijbelse zin.
“Als we over deze dingen spreken, gebruiken we geen woorden die afkomstig zijn van ons menselijk intellect, maar woorden die de Heilige Geest ons leert, waarbij Hij geestelijke zaken onderwijst aan mensen die geestelijk zijn. Maar de ongeestelijke mens kan eenvoudigweg niet begrijpen waar de Geest het over heeft - hij weet er geen raad mee, want je moet immers geestelijk zijn om geestelijke dingen te kunnen begrijpen.” (1 Korintiërs 2:13-14 naar de vertaling van J.B. Phillips)
Wijsheid en vrucht dragen
Wijsheid bewijst zich in een levensstijl volgens God richtlijnen. Bijbelse wijsheid is praktisch van aard. Er bestaat dan ook een duidelijk verband tussen geestelijke wijsheid en geestelijk vrucht dragen:
"Maar de wijsheid van boven is vooreerst rein, vervolgens vreedzaam, vriendelijk, gezeglijk, vol van ontferming en goede vruchten, onpartijdig en ongeveinsd. (Jakobus 3:17)
