4 boeken, 4 opwindveren... wat nu?

Ik heb een vraagje, wat collega’s hier zouden doen. Ik heb veel van die uurwerken die beginnen te klapperen na service, waardoor ik nu dus al enige tijd de veren in mijn uurwerken aan het meten ben. Echter heb ik ook weleens dat, na het plaatsen van de juiste veer, het uurwerk gaat prellen. Velen zeggen dan al snel; ‘dan zul je wel iets fout doen’ of ‘moderne veren zijn sterker’, maar ik ben het daar persoonlijk niet helemaal mee eens, om het geen wat ik hieronder beschrijf. Vandaar dat ik nu hier mijn dilemma voorleg voordat ik weer met een prellend uurwerk eindig :sweat_smile:. Ik zal overal wat plaatjes bij stoppen omdat we daar allemaal wel goed op gaan.

Ik zal mijn dilemma toelichten aan de hand van een project waar ik vandaag aan begonnen ben. Prachtig uurwerkje dat verstopt zat in een Borgel kastje van dit Mido-horloge van, zeg, voor halverwege de vorige eeuw. Het exacte bouwjaar weet ik (nog) niet. Een enorm creatieve horlogemaker is hier ooit aan begonnen door hem volledig vol te spuiten met olie. Hierdoor liep het af en toe, met veel moeite, en natuurlijk veel te snel door de spiraal die verzoop in de olie. Uiteraard hierbij ook wat mooie plaatjes van het exemplaar! :smile:





Na demontage en schoonmaak ben ik eens goed gaan kijken welk uurwerkje dit is, en ik kon helaas weinig op de platine vinden, behalve een ‘F’. Gelukkig heb ik een boekje waarmee ik via het opwindmechanisme heb kunnen uitvogelen dat het een Felsa 177-uurwerk is. Alleen de arm van de tiretteveer lijkt een heel klein beetje af te wijken. Hiernaast is de bruggen structuur ook niet helemaal hetzelfde. Iemand andere ideeën? Vanuit dit punt ga ik dus kijken welke veer ik nodig heb.

Nou, de veer die er in zat heb ik opgemeten, en ik kwam uit op een hoogte van 1,5 mm en een dikte van zo’n 0.105/0.11 mm, waarna ik de nodige boeken ben gaan raadplegen (zie hieronder). Ik vind, zoals ik ook al vaker heb aangehaald bij andere projectjes, natuurlijk weer allemaal verschillende maten. Zelfs twee compleet verschillende maten in twee verschillende versies boeken van hetzelfde merk, Uniressor. Dit zijn de maten voor de opwindveer die ik vind voor het Felsa 177-uurwerk:

(Hoogte x dikte x lengte x tondiameter)
General Ressorts: 1,3 x 0,095 x 320 x 9 (3237)
Uniressor (grijs): 1,25 x 0,10 x 310 x 9/9,5 (125-18B)
Uniressor (oranje): 1,4 x 0,095 x 340 x 9/9,5 (140-16)
Precision Ressorts: 1,35 x 0,10 x 290 x 9 (135L29)



De maximale deviatie in hoogte is 0,15 mm (vind ik veel), in dikte 0,005 mm (redelijk acceptabel, zou ik zeggen), en in lengte 50 mm (vind ik ook veel). Het is dus een afweging tussen hoogte en dikte. Veerkracht zou recht evenredig zijn met de hoogte en omgekeerd evenredig met de lengte (aldus De Carle; in extreme gevallen ben ik er zeker van dat dit niet meer op zal gaan). Echter, ik zou zeggen dat de hoogte geometrisch gekoppeld is aan de veerton en dus niet echt een parameter is waarmee je wilt spelen om de veerkracht te beïnvloeden, omdat:

  1. de veer te veel speling krijgt bij een te lage hoogte, en
  2. de deksel niet goed dicht kan bij een te hoge veer, waardoor extra wrijving ontstaat.

Eerder heb ik wel is gewoon een veer gepakt uit de lijst omdat ik die exacte referentie had liggen en eindigde ik met een prellend uurwerk (Certina 19-10 uit het grijze uniressor boek). En die veer was niet een modern alternatief t.o.v. wat daar beschreven staat maar echt de veer uit de juiste doos met de juiste referentie. Uurwerken 3 keer uit en in elkaar halen om een goed lopend uurwerk te krijgen wil ik volledig vanaf. Aangezien ik de volgende volgorde dus al meegemaakt hebt:

  1. Dezelfde veer terug stoppen en een prellend uurwerk over houden.
  2. Een veer uit bovenstaande lijst pakken en een prellend uurwerk over houden.
  3. Gaan improviseren om er maar vanaf te komen of een slappere veren erin steken.

Ik ben daarom dus enorm benieuwd voor welke veer jullie zouden gaan, en waarom? :grin: Iemand ervaring met bovenstaande boeken en opgemerkt dat 1 boek structureel verkeerde suggesties geeft?

Dank voor het lezen en meedenken!

11 likes

Flume K1 geeft een Zf 942 veer, wat 1.35 x 0.10 x 9mm is. Lengte staat niet opgegeven.

Wat jij ziet is een van de redenen geweest waarom ik enkel de Flume boeken heb overgehouden. Teveel onenigheid tussen de verschillende fabrikanten :joy:

5 likes

Ik heb een déjà vu over dit topic :joy:

2 likes

Mag je zelf kiezen :rofl:

Flume geeft ook niet veel duidelijkheid… staat daar nooit de lengte bij?

1 like

Ik snap niet wat je bedoeld… is hier al een topic over?

2 likes

Dat zal er waarschijnlijk wel ergens in staan in een ander volume. :face_with_peeking_eye:

2 likes

https://ranfft.org/caliber/4993-Felsa-177

Hier geeft die hem ook aan. Komt op hetzelfde neer als de 135L29. Ook geeft randfft de GR veer op. Heerlijk die discrepanties.

1 like

Er staat me vaag iets van bij dat er een discussie was over opwindveren, de sterkte ervan en welke dimensie tot welke macht verheven zou moeten worden…

En dat die uit de hand liep. Was nog niet zo lang geleden. Kan het topic ff niet vinden

2 likes

Ah op die manier. Mij staat dat niet vaag bij :rofl:

4 likes

Bedoel je dat je er niks van weet of juist dat je het nog heel goed weet :joy:

1 like

:point_up::rofl:

2 likes

Ik zou voor de veer gaan die de fabrikant van het uurwerk aangeeft. :roll_eyes: Zijn er geen technical sheets waar zoiets in staat? Heb ik namelijk wel van Gruen. Maar goed, die antieke dingen van mij hebben sleet dus minder kans op prellen. :face_with_hand_over_mouth:

2 likes

Ik vind het ook wel speciaal, die verschillen. Ik kan me ergens wel inbeelden dat elke fabrikant zijn eigen legeringen gebruikt - andere staalsoort, tempering, weetikveel - en dat die kunnen afwijken qua stijfheid en dus kracht. Als dat zo is kan ik me ook voorstellen dat ze dan wel moeten afwijken van de specificaties van de originele om niet te slap of te sterk uit te komen. En omdat ze ergens wel moeten proberen om met de gekende incrementen te werken (je gaat geen veren met 2 of 3 duizendsten verschil maken) moet je al gaan goochelen met de verschillende parameters om uit te komen waar je wil zijn.

Maar als je nog eens de eigenschappen van het staal zelf moet beginnen meerekenen dan geef ik het op. Blauwe vs bruine veren en daar stop ik. :sweat_smile:

Sterkte is hoogte maal dikte tot de derde macht als je het vereenvoudigd wil houden, want ja, lengte speelt ook een beetje mee maar ik heb geen flauw idee hoe dat zit op vlak van de fysica en bijhorende wiskundige formules. :smile:

… en dus hou ik er geen rekening mee, vertel mezelf dat dat hoofdzakelijk voor de gangreserve uitmaakt, en dat als ik er dicht genoeg bij blijf, de sterkte er niet merkbaar zal van afzien. Maar ik blijf een thuisprutser dus dat is geen professionele stelling :face_with_open_eyes_and_hand_over_mouth:

TL;DR: als General Ressorts cijfers geeft voor een F177 dan zou ik die gerust geloven als ik veren van General Ressorts zou liggen hebben. Voor andermans veren, andermans cijfers. En anders… sja, proberen dus he.

4 likes

Krijg dat niet gevonden… en dat zal zou oud zijn dat je niet eens fatsoenlijke maten krijgt. Vroeger ging volgens mij ook veel op die Montandon schalen en werd niet echt over lengte gesproken. Alleen tondiameter en hoogte. De dikte en lengte vloeide voort uit de diameter van de ton… Hoe zit dat bij Gruen dan? Krijg je daar alle maten inclusief lengte?

Ik snap je frustratie helemaal. Zit hier ook redelijk vaak met prellende uurwerken……… nadat ik de veer die eruit kwam weer terug stopte. Betere schoonmaakmiddelen en hogere kwaliteit aan smeermiddelen zorgen daar denk ik voor, maar goed dat is mijn gedachte. Ik stop er een slappere veer in. Wat moet ik anders :grimacing::see_no_evil:

Heb iemand eens horen zeggen……… stop er dan D5 in :sweat_smile:

3 likes

Nou, die lengte doet wel wat aan krachtlevering. Beeld je in dat je veer zo lang is dat hij net volledig opgerold in de ton past. Dan kun je de veer helemaal niet onder spanning zetten en heb je dus nul kracht. Veel boeken zeggen dat de veerkracht omgekeerd evenredig is met de lengte van de veer. Hier ben ik het niet helemaal mee eens want bij een infinitesimaal korte veer klapt je uurwerk uit elkaar en zorg je voor een nieuwe oerknal ofzo…? Dit zal vast wel op gaan rondom de maten die ik uit de boeken haal. De veer iets langer maken betekend dus dat die slapper wordt. Dit heeft puur te maken dat de geometrie veranderd van de veer in de trommel (hier verwijs ik naar het boek van de Carle). Deze relatie valt dus ook volledig om op het moment dat je aan de dikte waarde gaat trekken omdat dit weer effect heeft op je geometrie. Dit zou er dus voor zorgen dat je een scalair veld krijg en dus al die ‘vergeet me nietjes’, zoals ze dit soort sommetjes in de mechanica noemen, volledig omvallen.

Trouwens hier een foto

3 likes

Dat is stap 3 vaak geweest. :joy::joy::joy::joy:
Na veel frustraties. :grin:

1 like

Tuurlijk. Maar geen enkele leverancier gaat een veer voorstellen die de ton eivol of bijna leeg laat - dus voor mij is de vraag dan, hoeveel invloed heeft het binnen de grenzen van het gezond verstand speelveld. Hoeveel zou 300mm ipv 280mm bijvoorbeeld schelen - daar heb ik geen zicht op. Ik gok heel weinig want qua globale vulling scheelt het niet veel.

Even nagerekend en op een 9mm veerton is 20mm extra veer ongeveer één halve winding extra.

Maar zoals altijd in de fysica… Elke formule is een benadering die bewust dingen negeert. :smile:

2 likes

Dan is kracht omgekeerd evenredig met lengte (zie afbeelding bovenstaande post), waarbij ik dus aanvul: tenzij je niet aan de dikte afmeting komt. Omdat anders het argument van de Carle omvalt.

1 like

Dus dan zou 280 vs 300mm toch 7% schelen. Voor een halve winding. Dat is wel een pak. Raar. :thinking:

Vanaf nu eens meenemen in de vergelijking van veren dan.

2 likes