Waarschuwing: eerst véél tekst, daarna komen er ook nog wel wat plaatjes.
Voor de niet–lezers / wèl–kijkers: even doorscrollen dus! 
Een partijtje schroot
Een tijdje geleden kocht ik via de Zweedse Tradera veilingsite een nogal grote lot van ruim 50 horloges. Of, nou ja, horloges? Ik dacht een partij schroot of junk gekocht te hebben en daar was de prijs dan ook naar. Met de verwachting voornamelijk onderdelen en reparatiemateriaal aan te treffen bleek de ‘buit’ na ontvangst van het pakket – op zijn Zweeds ingepakt met veel oud papier, een oude papieren boodschappenzak, bruin industrie plakband en hergebruikte plastic zakken –toch een behoorlijk aantal horloges te bevatten dat goed viel op te knappen en weer lopend te krijgen was. Een behoorlijke meevaller dus.
Het pakket. Een flinke doos van zo’n 20 x 30 x 15 cm. Ca. 2 kg.
Om een indruk te geven over de omvang van deze lot: Na een dagje Rikketik kom ik nog al eens thuis met een tiental oudjes, voornamelijk uit de €5 en €10 graaidozen geviste opknappertjes. Dan heb ik nog wat bandjes gescoord plus een gereedschapje en nog wat kleinigheidjes voor totaal het maximum bedrag van zo’n €200,-. Dat is wat ik zo’n dagje Rikketik beurs van mezelf mag uitgeven en dan ben ik heel tevreden. Ohh ja, dat is ook nog inclusief 2 kroketjes, een kopje vieze koffie en een ijsje.
Bedenk dan dat de lot uit Zweden waarover ik het hier heb iets meer dan de helft daarvan kostte, inclusief de verzending. Bedenk dat er ruim 50 horloges in de doos tussen het verpakkingsmateriaal verstopt zaten en dat inmiddels bijna de helft (!) van dat aantal restaurabel, opknapbaar, repareerbaar en voor een deel al weer volledig functioneel blijkt te zijn. Er zal hier en daar nog een service moeten plaatsvinden, maar het voorlopig resultaat is, zeker als je dat vergelijkt met wat ik normaal van de Rikketik mee naar huis sleep, redelijk spectaculair te noemen. Ik ga ze denk ik niet allemaal behouden, sommige horloges waarvan ik weet dat enkele van mijn HF horlogevrienden die leuk vinden, ga ik weggeven en sommige ga ik nog wel weer eens een keer voor een lief prijsje aan anderen aanbieden. Maar een aantal van die ruim 20 bruikbare horloges uit deze lot gaan een plekje vinden in mijn verzameling.
Over één van die horloges gaat dit topic.
Er zijn een aantal rubrieken / topics op HF waarin ik dit horloge zou kunnen tonen. Sowieso in het vintage gedeelte, want het ding is mogelijk al zo’n 70 à 80 jaar oud. Verder zou ik ‘m in een van de topics kunnen zetten die gaan over ‘bulls eyes’, of over Military style horloges of over gepatineerde wijzerplaten. Misschien ook wel in een topic over onbekende merken of last but not least bij een van mijn eerdere verhalen over Scandinavische of Zweedse horloges.
Allemaal onderwerpen waar ik in het verleden al wel eens een topic over gestart heb of een bijdrage of antwoord heb geleverd.
Omdat het horloge in dit verslag aan àl die eigenschappen voldoet ben ik toch maar aan een nieuw topic begonnen. In het Bruine Vintage deel, dat wel.
Hoe het binnenkwam
Zo, dat was veel tekst. Nu maar eens wat plaatjes.
Ik heb er al eens eerder wat van laten zien, maar dit pakket was zó bizar dat ik graag nog eens een serietje ‘unboxing’ toon.
Om dit horloge gaat het dus nu
Het ding heeft een merknaam. Onder de krassen en vooral het vuil is het met een loep nog net te lezen: GENIA. In dit verhaal bespreek ik alleen deze Genia. De rest komt misschien later nog eens in een vervolg aan de beurt.
Meuk. Vies. Gehavend. Geen glas. Secondenwijzer ontbreekt. Minutenwijzer is ook foetsie.
Maar: Het Uurwerk Loopt!
Op het grote web is er niet veel meer over Genia terug te vinden dan 3 vermeldingen van veilingsites. Eéntje uit Kroatie?! En twee Google hits verwijzen naar een Zweedse veilingsite. Dat hint toch een beetje op een ooit in Zweden of Scandinavië gekend of populair merk. Gezien de herkomst van mijn exemplaar niet verbazingwekkend.
Het is nog een in Mikrolisk geregistreerd merk ook. Nog steeds lastig vast te stellen wat het dan echt is, want er worden twee fabrikanten genoemd:
Bij de fabrikant Emile Quartier staat ook een verwijzing naar ‘Montres Genie’ (met een ‘e’) en van GENIE vind ik veel meer vermeldingen van te koop aangeboden vintage horloges op het grote web. Ook bij de andere fabrikanten naam, Wega & Owix Watch Ltd. uit Grenchen, CH wordt behalve GENIA ook GENIE genoemd. Doorzoeken op o.a. de ingangen ‘Genie’ en
‘Wega’ leveren ook weer verwijzingen op naar beide merken, zowel Genie als Genia. Ik houd het er maar op dat er een (zakelijke) relatie bestaan zal hebben tussen de firma’s Emile Quartier enerzijds en Wega & Owix Watch anderzijds. De Zwitserse horlogefabrikanten waren altijd al sterk in kartelvorming.
V.l.n.r: de Genia van de Kroatische site:
SAT GENIA WATERPROOF ANTIMAGNETIC MILITARY-SWISS-1930. GODINA (njuskalo.hr)
Dan een Genia van een Zweedse veilingsite:
Watches Miscellaneous watch GENIA, men´s - auctions & price archive (lotsearch.net)
Als derde een mogelijk nog oudere Genia van een andere Zweedse veilingsite:
GENIA, wristwatch, 22,4 x 32,6 ( 40) mm, - Bukowskis
In het horloge met de rode achtergrond, dat erg op mijn Genia lijkt, zit net als in mijn exemplaar een AS 984 kaliber uurwerk. In de Genia van de ‘Lot Search’ veiling zit, gezien de configuratie van de wijzerplaat en de eveneens vrijwel dezelfde kast mogelijk hetzelfde kaliber.
Wat leert mij dit: Dat het hier niet helemáál om een Mystery Watch gaat. Er zijn er méér van en het is inderdaad / waarschijnlijk een horloge geweest voor de Zweedse markt.
Zoeken naar het kalibernummer
Het uurwerk wat er in zit was behalve erg vuil tevens lastig te determineren, want er is geen kalibernummer te vinden op de plaats waar zich dat normaal zou moeten bevinden, op de platine onder de balans. Bij wat oudere uurwerken van vóór 1950 komt dat wel wat vaker voor. Soms bevindt zich dan een fabriekslogo of een kalibernummer op de platine aan de wijzerplaatzijde. Om daar achter te komen moeten dan wel de wijzerplaat en de wijzers er af. Dat had bij mijn exemplaar makkelijk gekund omdat er toch al twee van de drie wijzers ontbraken, maar om de een of andere niet logische reden heb ik dat niet gedaan en nu het horloge inmiddels weer functioneel is ga ik dat voorlopig ook even niet doen. ‘If its not broken, don’t mend it’. Ik kwam er op een andere manier achter. Dacht ik… Ik ging zoeken via de ‘advanced’ zoek methode in de Ranfft database. Je kunt daar diverse bouw eigenschappen van een uurwerk aanklikken en dan - als je geluk hebt - geeft Ranft een lijstje met mogelijke kalibernummers die aan die bouweigenschappen voldoen. Zo kwam ik uit bij een Felsa 294.
Een uurwerk dat er erg op lijkt, maar net niet helemaal hetzelfde. Twijfels. Kijk maar:
Het juiste uurwerk vond ik daarna, toen ik bij het Genia horloge uitkwam wat op de Kroatische site Njuskalo.hr werd aangeboden.
In die advertentie stond weliswaar geen afbeelding van het uurwerk, maar in de beschrijving stond uitdrukkelijk vermeld: AS 984.
Even checken bij de wijze Doctor en jawel, daar was ie dan:
Het determineren van een uurwerk alleen op de afbeelding van de balanszijde is niet altijd 100% zeker, maar in dit geval was alles zó exact het zelfde, dat kon niet meer missen en het werd tevens bevestigd door de vermelding van het uurwerk in het exemplaar uit Kroatië.
Het wrakje verder opknappen?
Omdat het uurwerkje weliswaar erg vuil was, maar ook redelijk liep besloot ik om daar niet aan te gaan prutsen. Ik heb al eens vaker verteld dat knoffelpootjes en slecht zicht niet zulke goede vriendjes zijn van de horlogemakerij. Dat het uurwerk een service nodig zou hebben was duidelijk. De amplitude was zichtbaar laag, maar het liep. Een proefje met een paar druppels wasbenzine op de lagertjes, waarbij het balansje onmiddellijk enthousiaster ging bewegen, was voor mij voldoende aanleiding om te besluiten het horloge verder wel, voor zover mogelijk, cosmetisch op te knappen.
Gelukkig was het schroefje waarmee de opwindas los gemaakt kan worden nog goed in beweging te krijgen (dat kan ik nog net wel zelf). Dus: schroefje anderhalve slag los, kroon met asje er uit en uurwerk er uit. Kastje en caseback gaan in de ultrasoon en ik ga op zoek naar een passende urenwijzer en een piepklein subseconde wijzertje. Ik weet niet wat voor horloge-engeltje ik soms op mijn schouder heb zitten, maar een passende wijzer voor de minuten, zowel in gatmaat en design, bleek in de kleine voorraad onregelmatig spul aan wijzertjes die ik in diverse doosjes bewaar na een vrij korte tijd van zoeken en passen aanwezig te zijn. Soms zijn dingen er gewoon voor je! Een kleine secondenwijzer was lastiger. Daar heb ik er maar een paar van en die pasten geen van allen. Dan maar zoeken in het iets grotere voorraadje gewone lange secondenwijzers. Het ging volgens de voorbeelden van het internet om een eenvoudig recht stokwijzertje en die zijn eenvoudig op de juiste lengte in te korten; gewoon op de juiste plek met een heel scherp breekmesje er een stukkie afsnijden! Secondenwijzers heb ik gelukkig in diverse gatmaten en na drie pogingen met een niet passend exemplaar was de vierde raak. Weliswaar een zilverkleurige en geen zwarte, maar dat was snel opgelost met een streek zwarte Edding Permanent Marker stift. Op maat gemaakt, op zijn asje geprikt en het ding draaide vervolgens netjes zijn minuutjes rond. Een glaasje bleek geen probleem. In de voorraad zat de juiste maat. Een standaard half hoog glaasje liet de wijzers netjes vrij lopen. In de tussentijd waren ook het kastje en de caseback na een tijdje soppen in het ultrasoon badje weer netjes schoon en na wat voorzichtig poetswerk, want verchroomd messing en helaas geen staal, zag ook de behuizing er weer toonbaar uit. Dan de wijzerplaat. Wat moet ik daarvan zeggen. Héél héél voorzichtig met wat wasbenzine langs een randje geprobeerd het ergste vuil te verwijderen zonder de opdruk op de plaat nog meer te beschadigen dan ie al was. Dat lukte redelijk, dus daarna heb ik met hele kleine stukjes tegelijk het plaatje nog wat schoner gekregen. Maar ja, daar haal je de verdwenen verf waarmee de wijzerplaat is opgemaakt niet terug. De oorspronkelijk aanwezige lume op de cijfers was er al – behoorijk effectief – ooit al eens door een vorige knutselaar voor een groot deel afgehaald, dus daarover hoefde ik me geen zorgen meer te maken.
Wat er overbleef was: Paaatinaaa! En eerlijk gezegd helemaal geen lelijke patina. Door de tandjes des tijds, geholpen door vuil en en craqulering van de verf was er in het lichte binnengedeelte van de bulls eye wijzerplaat een wonderlijk patroon ontstaan. Zie hieronder een detail:
Ouderdom heeft zo zijn eigen schoonheid .
Veel meer dan wat ik hierboven heb beschreven kon ik, met de bij mij aanwezige vaardigheden niet doen. Er restte slechts het weer in elkaar zetten van het horloge: Nieuw glas op het gepoetste kastje. Het uurwerkje weer terug plaatsen. Het asje er in prikken. Tigue schroefje vastdraaien en testen of het keyless work het nog doet. Opwinden, kroontje uittrekken, wijzers verzetten en wijzerplaatsing controleren. Spacer ring er in. Er is even geen pakkingring voor de caseback beschikbaar, maar dat komt later wel bij de service. Caseback er op. Horloge opwinden en gelijkzetten. Passend 18mm vintage bandje zoeken en dat met een paar nieuwe springbars er op zetten…
Over die caseback nog even dit: Normaal zijn veel horlogeliefhebbers en vooral verzamelaars niet dol op gepersonaliseerde horloges met een gravering op de achterkant. Als het geen amateuristisch kraswerk is, maar een mooi professioneel gegraveerde tekst, kan ik er, zeker bij een oud vintage horloge, wel waardering voor hebben. Het draagt dan voor mij bij aan de geschiedenis en historische uitstraling van een horloge. In dit geval staat er op deze Genia een (Zweedse) persoonsnaam en een plaatsnaam gegraveerd. Dat is erg netjes gedaan en daar heb ik dus helemaal vrede mee. Ik ben benieuwd wat Olle Wirstam uit Bjärnum er van zou vinden als hij wist dat zijn horloge nu, na ik weet niet hoeveel jaar, weer vrolijk tikkend om de pols zit van een horlogeverzamelaar in Holland… Als de goede Olle uberhaupt nog leeft…
Er rest mij slechts nog wat foto’s van het (voorlopige) eindresultaat te laten zien.
Links: Zo was ie en rechts: zo is ie nu:
Et voila !! Een werkend, behoorlijk vintage (lees: oud!) horloge van redelijk exotische afkomst.
Dank je wel Olle Wirstam uit Bjärnum in Zweden!
Je kunt je misschien voorstellen wat ik aan plezier voelde toen ik dit horloge om de pols deed. Zeker als je je realiseert dat van de 50 horloges uit het pak junk waaruit dit ding tevoorschijn kwam er in totaal nóg zo’n 20 exemplaren tevoorschijn zijn gekomen die ook weer tot leven zijn of worden gebracht.
Dank, lieve lezers, voor het willen lezen en bekijken van dit horologisch avontuur en graag tot een volgend, wie weet weer Zweeds, avontuur.
Lex
.
