Ik wilde toch eens wat bijdragen aan dit forum en daarom een stukje over hoe ik een uurwerk service, in dit geval een FHF 175. Met een aantal vlieguren is een uurwerk servicen als deze meestal niet heel bijzonder: schoonmaken, het nodige afstellen, in elkaar zetten, smeren. Maar dit keer voelde het toch wel als een hele bevalling. Ik begon met foto’s maken, met het idee om er misschien iets over te plaatsen. Achteraf ben ik daar blij mee, want ik heb behoorlijk wat voorbij zien komen tijdens dit project wat andere mogelijk weer kan helpen (hierom is het misschien wel een lang verhaal geworden). Het uurwerk lag al een hele tijd in de projectenbak, een oud geval met een gebroken balansas. Toen had ik de moed nog niet om er aan te beginnen. Inmiddels is het vakantie en ben ik zeg anderhalf jaar aan het schroeven en dat geeft wat meer moed om nieuwe dingen op te pakken. Hoewel veel onderwerpen op dit forum al vaker aan bod zijn gekomen, wil ik toch een paar punten in wat meer detail belichten. Vooral de onderdelen waar we vaak mee zit te hannesen, want ik heb daar inmiddels mijn eigen manier voor gevonden dat het misschien allemaal wat makkelijker maakt. Hopelijk hebben anderen daar ook iets aan. Uurwerken demonteren is meestal niet zo’n probleem, maar het repareren en weer in elkaar zetten is vaak toch wat uitdagender. Om wat ruimte te besparen begin ik daarom vanaf het punt na de demontage en een goede schoonmaakbeurt in de reinigingsmachine, want het is uiteindelijk best een lang verhaal geworden. Mocht iemand aanvullende foto’s willen laat het maar horen.
Laten we beginnen met het verwijderen van de gebroken balansas uit het balanswiel. Voor zover ik weet is de enige juiste methode hiervoor het gebruik van een draaibank, omdat je met een triebniet het balanswiel krom kunt slaan of het gat kunt uitlubberen (met een platax zou je dit ook hebben lijkt mij) door het geklonken randje dat je moet doorbreken met slaan. Ik had een doosje oude balansen liggen, ik had mijn beitel mooi scherp geslepen en ging enthousiast aan de slag op de draaibank, maar wat denk je… de beitel bleek niet hard genoeg te zijn. Inmiddels ben ik erachter dat ik beter carbide beitels of iets dergelijks kan gebruiken, die zijn onderweg dus zal hier nog even op moeten wachten. Hier een video van het falen met men vintage beitel, toch verwacht ik dat het goed te doen is onder de microscoop:
Nood breekt wet, dus uiteindelijk toch maar met de triebniet aan de gang gegaan. Het is overigens een methode die ik veel van de gevallen hoor terugkomen als ik bij anderen rondvraag. Het verwijderen van de spiraal en het plateau gaan we eerst doen. De spiraal haal ik los met de twee kleinste schroevendraaiers uit de set, en voor het plateau gebruik ik de Bradux. Nu de balans helemaal kaal is, zoek ik een passende pons en dan is het een kwestie van een paar tikjes geven. De balansas komt er eigenlijk vrij eenvoudig uit.
Nieuwe balansas zoeken als je het caliber nummertje hebt is vrij eenvoudig. Toch heb je voor dit FHF 175 uurwerkje meerdere varianten wat het iets lastiger maakt. Voor dit uurwerk heb je modellen met en zonder schokbescherming, en ook met verschillende virole diameters. Met de micrometer vinden we al snel dat we een virole van 0.6mm hebben (60 in de boekjes).
Dan gaan we even in de ronda boekjes kijken en we komen uit op balansas: Ronda 1039. Ik heb van die kastjes en die met virole 0.5mm heb ik wel op voorraad, zul je net zien. Dit is de reden waarom ik onderdelen kopen niet graag doe, je grijpt toch altijd mis. Maargoed, dan maar even bestellen want opzich zijn dat de kosten ook niet. Zodra deze as binnen was kon het nieuwe avontuur beginnen, ik ben te werk gegaan in de volgende stappen:
- Juiste gat zoeken in de triebniet waar de as net in past, en dan met een centreer ponsje de boel uitlijnen op de triebniet.
- Wat is de virole diameter? Die wisten we al en staat in de boeken als 61. Dan pakken we de twee ponsen die nodig zijn voor het klinken van de as. We zoeken een bolle en platte pons met maat 0.65mm, de eerst opvolgende maat.
- We leggen de balans over de as op de triebniet en zorgen dat het wiel er goed op zit.
- Slaan met de bolle pons tot de balans vast zit.
- Slaan met de vlakke pons om de rand van het klinken vlak te krijgen.
Dit zou moeten werken… Ik vond hem lastig vast komen te zitten en durf er vanaf nu ook niet verder aan te komen. Ik sloeg de balansas er ook zo uit bij verwijderen. Zou het gat al niet wat te ruim zijn geweest? Of de as toch wat kleiner? We gaan er niet meer achter komen. En door!
Dan moeten we de balans gaan richten. Ik had recent een Trupoise gekocht maar daar viel weinig mee te richten, gebroken en krom. Ik had nog een oude, maar grotere unit liggen om balansen te richten en daar is het enigszins mee gelukt. Het effect was ook niet heel groot.
Dan gaan we het plateau terug plaatsen met de triebniet. We hoeven hier alleen rustig met de hand te drukken dus niet hameren.
Daarna centreren we het zwaartepunt van het balanswiel opnieuw. Als we dit niet doen gaan we verticaal zware uitschieters krijgen in rate. Dit doen we met behulp van een balanswaag, terwijl de ramen gesloten blijven😛. Ieder briesje verstoord de boel. Plaats de balanswaag op één vaste manier op je werkbank en stel deze waterpas af met het bijgeleverde waterpasje. Zet de bekken zo ver uit elkaar dat beide tappen van de balans stabiel op de gesteende bekken rusten.
Fotografie is inmiddels een andere hobby van me 
We plaatsen de balans op de waag en zullen mogelijk zien dat er een duidelijk zwaartepunt aanwezig is. Door voorzichtig materiaal te verwijderen aan de zwaarste kant, proberen we het zwaartepunt te verplaatsen naar het midden. Het doel is dat het balanswiel geen voorkeurspositie meer heeft en in elke willekeurige stand tot stilstand kan komen. Tip voor hondeneigenaren: met al die haren in huis heb je perfect hulpmateriaal om de balans zachtjes in beweging te brengen! Een haar van een jonge golden retriever doet zijn werk prima.
Dit is dus fout:
Het materiaal verwijder ik van de schroef aan de bovenkant met het gerenommeerde Akrid 30402 tooltje, een merk dat snel in populariteit stijgt binnen de wereld van werkplaatsbenodigdheden. 
Nou na 3 iteraties hebben we de ‘balans in balans’, onze balans is klaar! 
Over naar de andere problemen. Het tussenrad zat volledig klem, hiernaast had het anker en seconderad zoveel hoogtespeling dat ze er net niet uit vielen. Ik snap echt niet hoe dit ontstaan is… maar die vraag stellen meerdere van ons zichzelf wel is af. Hier een foto onder de microscoop van de hoogtespeling.
Nou dit stellen we dan van het hele radarwerk af dmv het horia persje. Hiermee kunnen we doormiddel van een schroefspindle nauwkeurig de hoogte van de stenen afstellen dusdanig dat ze net genoeg ruimte hebben om te draaien. Ieder rad heeft zijn eigen gewenste speling.
Eindelijk is het moment aangebroken: we kunnen beginnen met het in elkaar zetten van het uurwerk. Eerst moet ik een nieuwe veer zoeken, want er zat nog een blauwe veer in, en dat kunnen we beter even vervangen. Ik ben hierover zelfs een topic begonnen, omdat er veel verschillende meningen over circuleren en op diverse plekken uiteenlopende referenties en relaties worden genoemd. En het lijkt mij sterk dat krachtrelaties op een democratie neerkomen. Hoe dan ook, we moeten het doen met de informatie uit de boekjes en wat daarin wordt aanbevolen. Ik kom uit op een veer met referentie 145M34, afmetingen zoals te zien op de foto.
De werkwijze voor de ton: de veer in de ton plaatsen, dan arbre er in, dan de veer smeren (want die ligt er al even), en de ton dicht. Ik doe daarna altijd de arbre van olie voorzien (beide kanten HP1300).
Dan voorzien we de nodige onderdelen van epilame (ankerrad, beide balans stenen en anker palleten daarna deppen).
Dan hanteer ik de volgende volgorde van in elkaar zetten:
- Radarwerk erin plaatsen, brug erop en vast schroeven
- Veerton erin (platine zijde al smeren met HP1300)
- Tirette schroef smeren (HP1300) en plaatsen, veertonbrug plaatsen en vast zetten.
- Veertonbrug-veerton contact smeren HP1300.
Dan plaatsen we het pal veertje, dat bij veel mede-knutselaars betrokken is bij deelname aan een of ander ruimteprogramma 
. Volgens mij zou dit niet hoeven te gebeuren als je hem te allen tijde blokkeert totdat hij goed op zijn plek zit (echt doen haha). Op deze manier blijft hij prima zitten en kan hij niet zomaar wegschieten, zoals je op de foto’s hieronder kunt zien. Leg het veertje op deze manier erin, blokeer hem met een staafje, en ‘trek’ hem er in met de pincet (spiraaltang voor diegene die het belangrijk vinden hem zo te noemen). Pas loslaten als die helemaal op zijn plek zit 
Kroonrad (plus ringetje) en palrad. Kroonrad even op de juiste plaatsen smeren met HP1300. Pal plaatsen, ook wat HP1300 (zeker niet te veel).
Nu het uurwerk toch zo ligt, plaats ik vaak direct het anker. Smeren doen we later even als ik hem eenvoudig wat kan opwinden, onthoud dit onderdeeltje goed.
Uurwerk wordt omgedraaid en beginnen aan het opwindmechanisme. We plaatsen het liggend en staand opwindrad en stoppen de stift er in. Allemaal met de juiste smering. Hier zijn meerdere punten die gesmeerd moeten worden dus kijk even naar de sheets. Dan plaatsen we direct de tirette zodat het hele zaakje eigenlijk geen kant meer op kan.
Dan plaatsen we de bascule en de de bascule veer (smeren op de pen, liggend opwindrad, de veer in contact met bascule, bascule in contact met tirette). Deze veer doet mee aan een deep-space programma van de NASA. Er schijnen verhalen rond te gaan dat de Hubble ze wel is gespot heeft. Nee zonder grappen, ook dit hoeft niet volgens mij. Hieronder foto’s hoe ik het altijd doe, hooguit springt die uit je uurwerk een paar centimeter er naast. Vanaf nu ook van de stift afblijven, anders heb je wel kans dat het veertje wegschiet. Als eenmaal alles zit houd ik het even vast en veeg ik overtollige smeermiddelen weg.
Dan de minuutpijp plaatsen (beetje blauw vet 9504 ertussen), smeer het tussenrad vast met HP1300 daar kun je dadelijk niet bij, plaats minutenrad en wijzerverstelrad (ook beide HP1300), let op de laatste die heeft een boven en onder kant. Schuine kant altijd onder plaatsen. Zie foto:
Dan de tiretteveer plaatsen. Ook even netjes smeren waar die over de tirette glijdt. Nogmaals, kijk even in de gebruikelijk Unitas sheets, dit mechanisme heeft veel smeerpunten.
Dan komen we bijna op het einde aan. Nu even direct het steentje smeren voor de balans aan de wijzerplaat zijde. Is altijd een klusje waarbij je alles onder kan kliederen maar ik heb gemerkt dat als ik het op deze manier doe het vaak gewoon goed gaat. Onder de microscoop heb je meer controle met dit klusje. Smeren met 9010, voorzichtig omdraaien, plaatsen zoals afgebeeld op de foto, schroefje vast zetten en klaar.
Dan gaan we terug naar de andere kant om het anker te smeren (we kunnen het uurwerk nu opwinden). Twee foto’s; anker niet gesmeerd, en anker met een druppeltje olie. Rustig smering opbouwen voordat een klodder aan een tand zit. Ik gebruik nog 9010 voor langzame tikkers en 9415 voor sneltikker. Ankervet 941 bleek achterhaald te zijn maar koop dit op termijn nog wel een keertje, dan zit je altijd goed.
Nou dan zitten we met die balans samenstelling die nog in elkaar moet. Ik doe het op deze manier om te voorkomen dat ik de boel onder klieder door het schuiven van de kloof. Eerst nog even de spiraal terug plaatsen.
- Leg de steen op een stukje rodico.
- Smeer de steen met 9010
- Leg de kompasarm eroverheen.
- Plaats voorzichtig de brug en draai de schroefjes vast.
Even controleren of de olie mooi op de plek zit waar het hoort. En we kunnen de balans terug plaatsen in de kloof.
Smeer het radarwerk even en dan kan de balans er in… maar nee hoor. De balans werd klem gezet door de kloof (geen hoogtespeling). Het lijkt niet op te houden met dit uurwerk. Dan maar de snelle oplossing (zou overigens niet weten hoe anders). Draaibeiteltje gebruiken om voor de gaten waar de pennen in vallen in de platine van de balanskloof, een braampje steken. Komen die oude beitels van mij toch van pas. Hierdoor komt die kloof iets omhoog.
Zie voor en na:
Nou…… we hebben een draaiend uurwerk. Ik had natuurlijk nog een beat error probleempje door al dat balans werk, en toen kreeg ik in 1 keer dit op men bordje gegooid, een loslatende virole…. Ik had het misschien wel een beetje kunnen voelen bij het terug plaatsen van de spiraal. Die spiraal was ook wel lekker aangetast door het loslaten van die balans.
Geen nood, eerst even netjes maken: spiraaltje plooien en dan met de Seitz de virole wat spannen. Alles op gevoel dus liever in een paar stapjes dan 1 keer te veel. Uiteindelijk had ik op gevoel een goede klemming te pakken.
Zal ik dan nu eindelijk toch een lopend uurwerk hebben? En ja hoor, nog even demagnetiseren voor het afregelen. Je hebt van die kleine blauwe demagnetiseer apparaatjes, dan moet je een kunstje doen met er vanaf halen (zie site van hodinkee) of je hebt van die druk apparaatjes (werken fijner maar duurder).
Nu nog wat beat error eruit regelen. De virole moet je verdraaien tot de plateau steen recht tussen de begrenzings stiften staat wanneer de balans gemonteerd is in het uurwerk. Hier draaien, ik gebruik schroevendraaier 50:
Iteratief klusje, maar geeft je wel voldoening als die lijnen op je timegrapher enigszins over elkaar heen liggen. Ik ga niet te nauw zitten kijken dit keer want ik vind dat dit uurwerk inmiddels al te veel tijd gekost heeft.
Eindresultaat: Ik regel af op de gebruikelijke draagposities wijzerplaat omhoog, 12 omlaag en 3 omlaag. Ik doe er niks meer aan en laat het voor wat het is. Ik had misschien wel wat meer kracht erachter verwacht maar denk dat er te veel gerommeld is met het uurwerkje. Daarnaast is er verticaal geen betere amplitude dan 220 graden om eerder benoemde eventuele zwaartepunt problemen, mij hoor je niet klagen . Ohja, het hoogtepunt is nog dat ik moet gaan zoeken naar mijn wijzerplaat schroeven. Ik hoop dat ik die nog in die projectenbak heb liggen bij de wijzerplaat… want in het uurwerk zitten ze niet. Maarja ik heb er wel een handje van een uurwerkje naast de wijzerplaat en kast te leggen… 
Mocht zoiets bevallen kan ik wel is vaker overwegen zo’n bevallingsverslag van een service te plaatsen. Ik hoop dat jullie het (dan wel lange) verslag leuk vinden, bedankt voor het lezen! 
maar ik begrijp wat je bedoelt, maar ook een balans zonder shockbescherming kun je gewoon mee in de schoonmaakmachine doen tenminste als de balans op de platine zit. Ik heb nog nooit gehad dat er een balans tap kapot gaat tijdens schoonmaak.
):
