Introductie muziekje namens @mas en mijzelf:
Medeforumlid, oud basisschool klasgenoot en goede vriend @mas vroeg mij laatst of ik eens het horloge van zijn vader open zou kunnen krijgen.
Het betrof een Majex uit omstreeks 1968, die de vader van @mas kreeg van zijn ouders met inscriptie op de caseback. Ruim 40 jaar geleden is ernaar gekeken door iemand “met verstand van horloges”, en toen niet functionerend teruggegeven en in een la beland. De datum verspringt van de 19 naar de 18, tegen de klok in, en komt daarna niet verder.
Het is een brits horloge en ik weet dat ze daar links rijden, maar om dan zelfs de datum achteruit te laten lopen gaat mij wat te ver.
Mijn poging deze open te maken ontpopte zich tot een waar script van een avontuur wat ik graag met jullie wil delen. Het is een samenvatting van een idiote whatsapp-berichten stroom van ruim een maand, dus wellicht wat lang voor sommigen.
TLDR er dus maar lekker op los
of ga er even lekker voor zitten, dat laat ik aan jullie.
Act 1, the autopsie of his Majexty
Na het open maken van de achterkant (enigszins tegen zijn wil, want hij strubbelde flink tegen) viel al op dat de balans op en neer ging maar wel onregelmatig. 34 sec te snel en de timegrapher schiet alle kanten op, dit kan op van alles duiden; klevende balans, benodigde service, magnetisme, werkelijk van alles.
Amplitude van 189 is niet slecht zonder service, de b.e. (beat error) is niet goed en verklaart mogelijk ook wat ik zag bij de balans.
Verder de achterkant bekijkend valt nog iets interessants op. Meestal ligt het uurwerk in de kast en wordt ze door een ring gefixeerd.
Hier zit een ring in de kast gefixeerd en “hangt” het uurwerk aan de ring. Door de schroeven met grote koppen los te draaien, “valt” het uurwerk naar beneden, de kast “in”.
Eerst de kroon en opwindstift eruit halen, er toont zich veel roest op de opwindstift, dit kan ook betekenen dat er binnenin bij “the keyless work” roest zit.
Nota bene: Keyless work duidt op het opwindsysteem/tijdverzet. Vroeger moest opwinden met een sleutel. Sinds dat niet meer hoeft maar geïntegreerd is in het wijzerverzetsysteem heet dit "the keyless work, aangezien er geen sleutel meer nodig is.
Na het eruit halen van het uurwerk valt op hoe scheef de secondewijzer is. Ben benieuwd hoe dat is gebeurd en waarom dat niet gemaakt is. De urenwijzer zit daarnaast zo dicht op de wijzerplaat gedrukt dat je er bijna niet onder komt.
Wijzerplaat eraf gehaald en dan ontwaart zich het Majex-mistery.
Ik toon twee foto’s eentje van het internet en eentje van his Majexty en zoek de verschillen.
Normaal wordt het datumwiel door een hebel (beetje in de vorm van een paardenkop) verzet. Een aparte click en click-spring zorgen ervoor dat het datumwiel goed uitlijnt met het datumvenster. Bij de AS1701 zitten de click en click-spring onder een plaat geschroefd, en deze plaat zorgt meteen dat de hebel terugschiet, zodat de datum ook verspringt.
En dat plaatje…met onderliggende onderdelen…mist???
Op de foto is aangegeven waar een plaatje zit bij de ene en niet bij his Majexty.
Rond minuut 17 kun je goed zien hoe het hoort ter zijn.
Het filmpje laat goed zien dat er een plaatje mist, met daaronder een click en click-spring.
Nota bene 2: Ze hadden het filmpje beter: “watching horror; a butcher disables an AS1701 movement”, kunnen noemen want je ziet het hem slopen en dingen kwijtraken.
Dit verklaart veel. Daarom verspringt de datum niet en loopt ze achteruit van de 18 naar de 19 bij het verzetten van de wijzers. De helft van het materieel wat dit in goede banen moet leiden, ontbreekt gewoon!!?
Hoe zou het moeten werken? Kijken of ik het uitgelegd krijg.
Tandwiel 1 heeft aan de onderzijde een palletje dat tegen de hebel 2 duwt (in de vorm van de paardenkop) wanneer het 12 uur is.
Deze hebel wordt weggeduwd door tandwiel 1 maar tegengehouden door de missende click en clicksping. Na 12 uur is het palletje van tandwiel 1, voorbij hebel 2 en wordt deze teruggeduwd door de missende plaat. Bij het terugduwen, verspringt de datum 1 dag.
De missende click en clickspring zorgen ervoor dat de datum goed uitlijnt met het datumvenster en niet te ver doorschiet.
Dus het missen van deze 3 onderdelen geeft antwoorden op raadsels. Bijzondere is dat dit opzettelijk niet terug is geplaatst. Ik kom tot deze conclusie omdat de schroef die de plaat op zijn plek moest houden, wel in het uurwerk zit geschroefd. Bij de vorige service zijn dus de delen niet teruggeplaatst maar de schroef wel!
Act 2: de schone kleren van de Majexty.
Na deze openbaring besluiten @mas, zijn vader en ik om te bezien of we his majexty zijn troon weer kunnen laten bestijgen en gaan we aan de slag.
Als eerste wordt het gehele uurwerk uit elkaar gehaald om daarna schoon te maken, te oliën en te monteren. De balans eraf. Deze is dusdanig fragiel dat er niks aan mag gebeuren.
Daarna halen we het automaat-gewicht eraf om bij het onderliggende te komen
Dan komen we uit bij de gewicht-brug. Aan de onderkant zitten meerdere raderen. Een ervan steekt erg lang uit. De twee kleinere zorgen dat de kracht van het gewicht over gebracht wordt op de langere. Deze draait op zijn beurt de opwindveer op. Nog niet eerder zo gezien.
Veertonbrug eraf en dan zien we iets raars als de veerton eruit is. Deze heeft de overbrenging van de automaatbrug onder de veerton zitten in plaats van er bovenop (waar het automaatsysteem zelf zit). We zien 2 tandwielen met ernaast een rode steen. In deze rode steen draait het lange tandwiel die we in de automaatbrug zagen uitsteken.
Deze wijze voelt wat omslachtig en is nieuw voor mij en verklaart ook de tandwielen op de automaatbrug.
Daarna de treinbrug eraf te halen, dekstenen eraf, staande rad en het opwindrad eruit halen en dan bijna klaar aan deze zijde. Het urenrad zit nog vast, omdat aan de voorzijde nog steeds de minutenpijp erop gedrukt, waardoor deze blijft zitten.
Dan draaien we het uurwerk om. Datumverspring systeem eraf (althans, dat wat ervan rest).
Dan aan de voorzijde het grote tandwiel eraf en daaronder zit de minutenpijp. Wanneer deze eraf gaat, valt aan de andere kant het urenrad los.
Nu nog het wijzerverzet systeem aan de voorzijde eraf en dan rest ons het een na laatste deel van the keyless work. De tirette. Hier zit ook een heel gemeen veertje wat goed weg kan springen, wat bij velen al tot enig gescheld heeft geleid.
Om die rede wordt het ook wel de gilles-de-la-tirette genoemd.
Dan het laatste klusje, de opwindveer uit de veerton. Goed kijken welke kant de veer opgedraaid zit. Als ze verkeerd om teruggezet wordt, doet het uurwerk het niet meer.
His Majexty is stripped to the bone, and ready for a bath. Koninklijk vuil wordt eraf gewassen met zware chemicaliën.
Positief is dat de roest op de opwindstift niet tot in het uurwerk is gedrongen.
Verder geen roestaanslag op het uurwerk
Na een goede schoonmaakbeurt achterstevoren weer monteren en oliën, dat zou ongeveer dezelfde foto’s als hiervoor geven, dus dat deel spaar ik jullie.
Act 3, one majexty, two cups.
En dan hebben we een heartbeat, enigszins !!!
Om deze heartbeat goed te krijgen gaan we nog de ankerstenen oliën. Dit is het echte gepriegel.
Onder de microscoop zien we de steen onder het klemmetje zitten.
Het klemmetje voorzichtig open wippen. Eronder zit een rode balanssteen in een piepklein cupje.
Als de dames ooit nog klagen over cup-D, dit is een cup micro-SD (ik blijf toch Climholland he).
Beide halen we eruit, maken we schoon en in de olie. Bij het terugplaatsen moeten we opletten op de manier hoe de steen erin gaat. 1 zijde is plat en 1 zijde gebold. De bolling moet naar boven anders blokkeert het uurwerk.
Act 4, his majexty’s rusty staff.
Ik maak mij wel een beetje zorgen om de opwindstift. Er zit geen roest in het uurwerk, alleen als deze gedragen gaat worden, is er aan de stift een mooie voedingsbodem om de roest wel het uurwerk in te trekken. Ik plaats de opwindstift in een speciale stiften pen (voelt als een contradictio) en verwijder met schuren en een glasvezelpen de roest.
Zo. De staf van his Majexty is weer van een koninklijke allure.
Act 5, his majexty’s sexy plexy.
Het plexi van his Majexty is niet geheel ongeschonden uit de lade gekropen. Dus eerst aan de slag met schuurpapier grofheid 600. Eerste wat je denkt is: what have i done?
Duidelijk te zien is hoe het fijne stof van het schuren in de nog aanwezige krassen gaat zitten. Zolang je dus witte krassen ziet, ben je nog niet ver genoeg.
Geheel gedaan met 600, en het geheel lijkt compleet onbruikbaar. De krassen zijn weg, dus nummer verfijnen. We pakken een nieuw schuurpapier met grofheid 1000 en gaan er nog eens overheen om de kleinere krassen van de 600 grofheid weg te halen.
Na deze nog een keer een schuursessie met grofheid 1500. Daarna aan de werkelijke polijst.
Een polijst doek met brasso-zilverpoets. Dan pak ik ook meteen de kast mee.
As smooth as a royal bumm, a true Majexty worthy.
Act 6, The bay of e .
The bay-of-e is deep, dark, unknown and full of…
…
…
…
…
…
…… AS1701 onderdelen?!
Het geheel is meer dan de som der delen. Dat geldt alleen niet voor uurwerken.
Een kapot uurwerk in delen verkopen levert meer op dan het gehele kapotte uurwerk.
Zo ook bij een bedrijf dat meerdere pakketjes met onderdelen van dit uurwerk verkochten, een bedrijf in Nederland. Toeval bestaat niet, blijkt maar weer. Binnen een week binnen, dus we kunnen verder.
Het plaatje past wel, functioneert, maar doesn’t fit like a glove.
Mijn aanname is de volgende. AS1700 is zonder datumaanduiding , AS1701 is met datum, deze heeft de code AS1700/01 het is mogelijk een overgangsmodel. Hierdoor zijn dingen wellicht net iets anders en minder geoptimaliseerd in het datum systeem (wellicht zijn er mensen die kunne vertellen hoe het echt zit), want als ik de andere 2 onderdelen (die ik dacht dat miste) monteer, dan doet hij het niet.
Nadere bestudering geeft aan dat het plaatje heel goed de Hebel terug laat schieten, maar soms ontstaat er een probleem. De grote Hebel drukt om 23:59 de datum van 31 weer naar 30, om dan weer naar 31 te duwen. De click en clickspring onder de plaat moeten dit voorkomen, alleen de plaat past niet perfect, goed te zien als we vanaf de zijkant kijken.
De plaat komt te ver omhoog, hierdoor blijft de Hebel wel zitten, maar bij een beetje beweging schiet de veer onder de Hebel en werkt het niet meer.
Dus nieuw aanvalsplan, we gaan de plaat op maat vijlen en buigen.
Schuren, Passen, Schuren, Passen, Schuren, Passen, Schuren, Passen, Schuren, Passen,
Schuren, past!!!, maar nog niet helemaal.
De datum werkt danweer wel, danweer niet.
Het probleem is dat het palletje op de plaat niet genoeg tegendruk geeft aan de Hebel om het datumwiel te laten verspringen. Er zit speling tussen, hier te zien:
Dus verder met schaven en heel voorzichtig op maat buigen zodat de juiste tegendruk geleverd wordt. 1 keer te hard is knak en op zoek naar een nieuw onderdeel. Langzaam kruipen we naar een werkend datumsysteem hoop ik. Na flink wat schuren, schaven en buigen heb ik nog een probleempje gevonden.
Het driehoekige tandje bij 1, moet onder de tandjes van het datumwiel door gaan.
Het palletje bij 2 zorgt dat de Hebel terugschiet.
Te zien is dat deze pal niet perfect aansluit waardoor de terugslag niet afdoende is en de datum dus niet verspringt.
Daarbij drukt deze pal (2) ook niet voldoende naar beneden, waardoor tand (1) niet onder het datumwiel door gaat, maar hem mee terug duwt.
En daarmee is het mysterie van de achteruit draaiende datum opgelost!
Ergo: palletje 1 moet niet alleen naar voren (naar de Hebel toe) verbogen worden, maar ook naar beneden zodat de Hebel onder het datumwiel doorschiet.
Act 7, his royal shaft
Waarom zou je een kromme wijzer terugplaatsen?
De secondewijzer heeft een hele gave kromming in het verticale vlak, zo volgt hij de gebolde wijzerplaat. Erg cool. Maar van bovenaf zit een kromming die echt niet klopt.
Op klokslag 12 duidt de secondewijzer 3 minuten over twaalf aan.
Een echte OCD-er vindt dat het CDO moet zijn. Dus deze moet recht. Maar dat moet heel voorzichtig, teveel is knak.
Weer pakken we hetzelfde apparaatje als voor het schuur-avontuur ter hand.
We klemmen de secondewijzer erin, met de tube (het cilindertje op de wijzer dat over de seconde as gedrukt wordt) naar boven, in de kleinste ronding van het zilveren apparaatje (snappen we hem nog?)
We draaien de secondewijzer iets naar links tot het moment van de kromming. En draaien hem goed vast. En aaien op de plek van de kromming, net zovaak totdat ze recht is.
The final act: The return of the king
Wat een schitterende horloge is het eigenlijk, mooie vergeelde patina op de dial, met schitterende meer donkere verkleuring bij de indices. Plus 2 seconden per dag met een beat error van 1.6 en een amplitude van 279.
Worthy specs for his Majexty.
We zijn er bijna. Maar niet voordat his Majexty weer in het harnas gehesen wordt.
En daarna de staf wordt aangereikt en his Majexty gekroond wordt. En tijd voor foto’s, want die hebben we nog niet gezien:
Wat een avontuur, wat een plezier, en wat een mooi horloge is het geworden. Heerlijk en erg gaaf dat ik aan een dusdanig emotioneel waardevol horloge mocht sleutelen. Dank voor het lezen.
Tot de volgende en “wakuwaku-maar-mee-hoi”
Respect en dank voor het mooie verslag! 