Jochie dat is een gelukkie.
Ik was dat klokje bijna kwijt.
Ik heb nou weer een heel klein stukkie
Van die goeie ouwe tijd.
(vrij naar de Zuiderzee ballade)
Soms komt op onverwachte wijze een interessant vintage horloge je collectie binnenwandelen.
Dat ging zo: Op een kleine Duitse veilingsite deed ik een bod op een Bifora dresser met een ‘in house’ cal. 115 hand gewonden uurwerkje. Het moest wat opgeknapt worden maar daar was de prijs ook naar. Ik was de enige bieder en binnen 14 dagen arriveerde per DHL het pakje uit Duitsland. Tot mijn verwondering bevatte het pakje een Bifora die er wel op leek, maar er veel netter uitzag en bovendien draaide deze op een manufactuur cal. 114 automaat.
Nog voor ik de verkoper een mail gestuurd had met de vraag of dit wel klopte kreeg ik van hem al een mailtje: Heb ik je soms de verkeerde Bifora gestuurd? Ik heb hem beantwoord dat ik al zo’n vermoeden had en vroeg hem hoe dit op te lossen. Deze Cal. 114 was wat duurder, maar ik wilde hem wel compenseren, bijvoorbeeld met een betaling van het verschil bij een volgende bestelling. Hij antwoordde mij dat hij per ongeluk twee bestellingen had verwisseld, dat de koper van de 114 ‘mijn’ 115 had ontvangen en dat hij daar al iets mee geregeld had. Het was zijn fout, zei hij en ik mocht de 114 behouden zonder verdere kosten. Super sportief. Als ik een volgende bestelling bij hem doe ga ik ‘m toch het prijsverschil mee overmaken.
Bifora Automatic 17 juwels met datum en centrale seconden wijzer uit ca. 1958/1960
Nu over het horloge. Het zag er, zoals al vermeld, eigenlijk al best netjes uit en het liep als een ‘gesmeerde’ automaat. Dat was ook zo, het horloge was recent geserviced.
Hier 2 plaatjes van de verkoper:
Het plexi glaasje had wat krassen, het kastje kon wel een poetsbeurt gebruiken en het (ongesigneerde) kroontje was behoorlijk versleten. En het bijgeleverde bandje was weliswaar nieuw en van leer, maar ik vond het niet mooi bij het horloge passen. Geen koe zo bont of er zitten wel wat vlekjes aan…
Daar is wat aan te doen. Demonteren dus
Het achter dekseltje er af. Het schroefje van de tirette een slagje losdraaien en dan kan het kroontje met het asje er uit. Het is een mooi gebouwd horloge dus het werkje zit met schroefjes en klembeugeltjes in een perfect passende spacer ring in de kast bevestigd. Dus niet met het bekende spacertje van blik en 4 lipjes waarmee je het horloge met de caseback in de kast klemt. Dat kan ook, maar deze constructie is wel wat netter. De schroefjes met de bevestigingsplaatjes gaan los, de ring kan er uit gelicht en het werkje kan uit de kast worden genomen. De blote wijzerplaat en de wijzers blijken vrijwel schadevrij op een paar hele kleine vlekjes aan de rand bij 7 uur na. Alle lume puntjes en de lume op de wijzers zijn nog intact. Afblijven!
Het plexiglas kan van binnenuit zo uit het kastje gedrukt worden en heeft gelukkig, want kwetsbaar en lastig, geen spanring. Glaasjes met spanringen heb ik maar in een paar maten in voorraad en bovendien moet je die met een persje terugplaatsen. Glaasjes zonder spanring heb ik in bijna alle gangbare maten en kan je gewoon plaatsen (en zo nodig ook verwijderen) met een Bergeon glasklem of glasafnemer. Wel zo makkelijk.
Nadere inspectie van het originele plexi glaasje laat zien dat de krasjes niet diep zijn en dat er geen ‘crazing’ of scheurtjes in zitten. Het kan dus waarschijnlijk gewoon gepolijst worden. Dat lukt en na behandeling ziet het er weer als een nieuw sexy plexi glaasje uit. Helder en zonder een zichtbaar krasje of putje.
Soppen en polijsten
In de tussentijd gaan het kastje, de spacerring en de caseback in de ultrasoon. Een scheutje Dasty en warm water erbij en lekker bubbelen in het mandje. Het kastje blijkt best vuil. Zwarte rommel achter en tussen de lugs en in de sponninkjes van het glas en het achterdeksel. Na een rondje of drie soppen komt alles er weer mooi schoon uit. Nu is nog wat poetswerk aan het verchroomde messing kastje nodig. Er is wat slijtage aan het chroom maar na wat poetsen en voorzichtig polijsten zie je er wel wat leeftijd vanaf, maar het ziet er ook weer netjes en goed verzorgd uit. Aan de spacer ring hoef ik niets te doen en de RVS caseback heeft vrijwel geen beschadigingen dus die ziet er ook weer patent uit na een stevige poetsbeurt. Het enige wat nu nog moet gebeuren is het erg versleten kroontje vervangen. Het is niet gesigneerd en van een behoorlijk generieke maat en vormgeving dus er kan een standaard nieuw generiek kroontje op als de schroefdraad van het opwindasje tenminste klopt. En het klopt, en het past!
Weer compleet en schoon
Het horloge kan weer in elkaar gezet. Glaasje in het kastje plaatsen met de Bergeon glasafnemer (of opzetter in dit geval). Omdraaien, stof blazen en het werkje er in leggen. Het asje met de kroon er in steken. De tirette schroef vastdraaien. Even kijken of alles nog werkt: opwinden, uittrekken, wijzers verzetten… het werkt. Dan de spacer ring er in en de bevestigingsplaatjes met de schroefjes vastzetten in de binnenste sponning van de behuizing. Nog even zoeken naar een nieuwe pakkingring voor de caseback. Ja! Die is er ook nog! Caseback er op zetten. Bijna klaar. Nu alleen nog een passend 18mm bandje zoeken. Misschien heb ik nog wat in de voorraad? Anders moet ik er zelf een maken. Ik heb een gelukkige dag vandaag: een stijl- en tijdscorrect elegant grijs vintage ongedragen leren bandje in het doosje ’18 mm’. Nieuwe springbars er op voor de zekerheid. En dan: Klaar!
Foto’s van het resultaat:
Voorkant
Zijkant
Achterkant
Binnenkant
En aan de pols. Met 34,5 mm kastgrootte zeer draagbaar.
Nog wat over het merk BIFORA en het cal 114
Een paar jaar geleden vond ik op de toen nog ‘Koninginnemarkt’ voor een prikkie het schitterende boek ‘Automatic Armbanduhren aus Deutchland, England, Frankreich, Japan, Russland, USA’ door Heinz Hampel. Het is een gezocht standaardwerk dat niet meer herdrukt is en antiquarisch nog wel te krijgen, maar duur. Niet voor mij: 2 euro, samen met een stapel mooie horloge tijdschriften.
Het andere (1ste) deel, over de Zwitserse automatische horloges, heb ik inmiddels in bestelling (voor flink wat meer dan 2 euro). Als het binnen is zal ik er wel iets over schrijven hier.
In het deel met de Duitse horloges staat een prachtige beschrijving van de geschiedenis van BIFORA
en van het hierboven getoonde ‘in house’ BIFORA 114 kaliber.
Een stukje geschiedenis.
Een vrije vertaling uit het boek van Hampel aangevuld met gegevens van WatchWiki
[Bifora - Watch Wiki: The Best Watches and Watch Brands (watch-wiki.net)
https://www.watch-wiki.net/index.php?title=Bifora
Josef Bidlingmaier, die leefde van 1870 tot 1997. richtte in 1900 in Schäbisch Gmünd (Baden Württemberg, DE) een bijouterie fabriekje op, BIFORA, waar hij o.a. horlogebanden en –behuizingen maakte.
[Schwäbisch Gmünd - Wikipedia]
Later ging Bifora in de jaren ’20 ook complete horloges bouwen, waarbij aanvankelijk nog uurwerken van andere leveranciers werden toegepast. Als een der eersten in de Duitse horloge industrie zag Josef de stijgende populariteit van het polshorloge. In 1928 presenteerde hij zijn eerste in eigen huis ontwikkelde kaliber voor een polshorloges. Rond 1960 had het bedrijf meer dan 1000 werknemers en was daarmee in die tijd de grootste horlogefabrikant van Duitsland. .
In 1951 ontwikkelde Bidlingmaier het ‘B Automatic Cal. 103’. Het eerste Duitse automatische uurwerk voor heren polshorloges. In 1958 werd uit het enige jaren daarvoor ontworpen (handgewonden) basis cal. 107 het automatische Cal.114 ontwikkeld. Het was een tweezijdig opwindende automaatmodule met een bijzondere aandrijving d.m.v. 2 door de rotor aangedreven veerloze tuimelaartjes. (de Duitse tekst spreekt van ‘Klinkenrad Wechsler’ maar daar heb ik zo even geen juiste Nederlandse term voor…). De foto hieronder laat de werking zien:
Foto van het Web: Bifora watch (cal 114?) which year and model is this? | WatchUSeek Watch Forums
Let op de twee kleine ‘croissant vormige’ tuimelaartjes, die afhankelijk van de draairichting van de rotor de tandwieltjes van het opwindmechanisme meenemen en aandrijven.
Bij mijn weten is deze (gepatenteerde) constructie nooit meer ergens anders toegepast omdat er waarschijnlijk problemen waren met de aandrijving in combinatie met een goede werking van de balans. (mijn ruim 61 jaar oude exemplaar heeft overigens nergens last van en tikt en windt er vrolijk op los).
Advertenties .
Op het alles wetende en documenterende Wereldwijde Interweb zijn van het merk BIFORA vele advertenties terug te vinden. Zo ook een uit 1962 met het hierboven getoonde en besproken horloge.
Ondergang en wederopstand
Zoals zoveel andere merken uit de Zwitserse en Duitse horloge industrie kon ook Bifora niet meer concurreren met de lage lonen uit Azie. Mede door de opkomst van het goedkope Quartz horloge in de jaren 70. Een korte periode waarin de productie naar India werd verplaatst kon het bedrijf niet redden. In de jaren 80 ging het bedrijf ten onder.
Echter, in 2011 werd in Göppingen door een kleine groep enthousiaste horlogeliefhebbers het bedrijf opnieuw gestart onder de naam Bifora Uhren-Manufaktur GmbH. Het doel was de traditie van het maken van hoog kwalitatieve mechanische horloges die voldeden aan de hedendaagse eisen.
In november 2014 zag het nieuwe Bifora JB-60 horloge het levenslicht, 30 jaar na de ondergang van de fabriek van Josef Bidlingmaier. Het horloge is vervaardigd als limited edition van slechts 60 exemplaren. De letters JB staan voor Josef Bidlingmaier.
Verdere referenties:
Bifora Uhrenmanufaktur Schwäbisch Gmünd
Bifora Uhren Museum, Hauffstraße 2, 73525 Schwäbisch Gmünd, DE
Ostalbkreis.de - BIFORA-Museum Schwäbisch Gmünd
Dit was mijn NA verhaaltje voor deze keer, ik dank de gewaardeerde HF lezers weer voor het lezen en kijken.
Lex
