NA Marvin dresser met Unitas kaliber #176 ‘Wehrmachtswerk’
*Waarschuwing: long read en veel plaatjes.
*Afbeeldingen: M.u.v. de oude advertentie repro’s, de plaatjes van de site van Ranfft , de afbeelding van het Marvin logo en de polsfoto van Ruben zijn alle foto’s verder van mij zelf.
Recentelijk bood mede HF-er Ruben @Kaiserruby een Marvin horloge aan in het blauwe gedeelte en ik was de gelukkige die het van hem mocht overnemen voor een lief prijsje.
Het was flink gebruikt dus er viel wat aan op te knappen en dat is precies wat ik zo leuk vind aan dit soort oude beestjes.
De Marvin aan de pols van Ruben (foto Ruben)
Over het merk 
Er is vrij veel te vinden over Marvin horloges. Het is al een oud merk en gold ooit als een van de grote concurrenten van Rolex. Een feit: Rolex heeft gewonnen, Marvin is zeer op de achtergrond geraakt.
Op het W.W.W. en ook hier op HF is er in de loop der jaren al het een en ander gepubliceerd over dit merk, de oudste post die ik op HF kon vinden was al van 2008. Helaas is het zo dat bij al die leuke oude berichten met interessante informatie bijna zonder uitzondering alle plaatjes en foto’s zijn weggevallen. Begrijpelijk in een bepaald opzicht, want serverruimte is niet onbeperkt beschikbaar, maar wel jammer als je informatie zoekt. Vooral als die dan blijkt te zijn verdwenen wegens opschoning van bestanden en of verloren is gegaan als gevolg van systeemupgrades e.d. Het maakte mij weer eens bewust van de vluchtigheid van de informatie in de Cyberwereld. Gelukkig is er ook nog mijn vriend Google, met veel info over de geschiedenis van dit nog steeds bestaande, maar toch niet meer zo bekende en naar mijn idee enigszins ondergewaardeerde merk.
Over mijn van Ruben gekochte exemplaar heb ik geen directe referenties kunnen vinden dus ik moet een beetje gokken over de leeftijd. Vergelijkbare Marvin modellen die ik op e-Bay en Catawiki aantrof waren doorgaans uit de jaren ’60. Het uurwerk wat er in zit, een Unitas 176 wordt, vreemd genoeg, met dat kaliber nummer niet genoemd in de RANFFT database. Wel diverse sterk verwante exemplaren, maar daar kom ik later op terug. Voor zover ik dat kan nagaan is het ontwerp van het kaliber uit medio 1950 dus ik hou het er maar op dat mijn Marvin is gemaakt ergens in de vroege jaren ’60.
Hier wat verwijzingen naar wat je op het Web over Marvin kunt vinden.
Een aardig detail is dat in alle deze artikelen wordt gesproken over de relatie tussen Marvin en de Nederlandse KLM. Het schijnt zo te zijn dat een bepaald model gedurende een periode door Marvin exclusief voor KLM is vervaardigd is en alleen te koop was voor KLM medewerkers. Dit horloge staat bekend onder de naam ‘Marvin Flying Dutchman’.
Zie hierover onder andere deze post op ons eigen HF:
En deze foto’s in een andere bijdrage van @fritzer:
Over het horloge en wat ik er aan gedaan heb
Toen ik het horloge binnen kreeg verkeerde het in een redelijke staat, maar er kon wel wat gepoetst worden aan het flink verweerde kastje. Ook het glaasje was bepaald niet in optimale conditie. Het liep redelijk, maar nog wel enige minuten per dag te traag. Op dat laatste kom ik nog terug als ik het over het binnenwerk ga hebben.
De Marvin bij binnenkomst
Het is een zeer klassiek gebouwd horloge, met een doorsnee van 34mm excl. het platte ongesigneerde kroontje, waarvan ik denk dat het wel origineel is. Vergelijkbare exemplaren, recentelijk verkocht of aangeboden op Ebay en Catawiki hadden dezelfde kroontjes. De kast heeft een zeer smalle rand / bezel waardoor de wijzerplaat relatief groot is en het horloge dus redelijk groot draagt. Ook heden ten dage kan het nog goed mee met de doorgaans wat forsere polsklokken van tegenwoordig, zeker op mijn vrij smalle pols.
Verder zien we een eenvoudige bijna Spartaanse wijzerplaat met opgelegde cijfers en indices. Wat ik er niet mooi aan vind is de afgesneden 6 maar een mens kan niet alles hebben, hij komt zoals ie is…
De wat gelige wijzerplaat is denk ik oorspronkelijk wat meer beige of champagne kleurig geweest maar heeft nu een wat goudgele patina. Er zaten nogal wat vlekjes en helaas ook krasjes op de plaat. Met schade en schande heb ik geleerd dat je van een (oude) wijzerplaat af moet blijven, omdat het er bijna altijd nog slechter van wordt als je gaat poetsen. Maar ik kon de verleiding niet weerstaan en heb geprobeerd toch wat vuiltjes te verwijderen en wat oxide op de opgelegde markers en cijfertjes weg te poetsen. Maar wel net als de egeltjes ‘het’ doen: héél voorzichtig. De wijzerplaat was gelukkig heel bereikbaar: omdat het een heel plat gebouwd horloge is heeft het een losse bezel, waar het glas in geklemd zit. Net als de ook zeer platte gladde caseback was dit met mijn trouwe Victorinox zakmes eenvoudig van de kast af te wippen. Een aantal losse vuiltjes waren snel verwijderd en een paar vlekjes ook, maar aan de ingevreten plekjes en krasjes was helaas niets meer te doen. Met een sateprikker met een heel klein beetje watten en een nog veel kleiner beetje poetsmiddel de bronzen (?) goudkleurige cijfers en markers weer wat helderheid gegeven. Enkele markers hadden een groene oxide uitslag en die ging er gelukkig vrij makkelijk van af.
Maar dan het glaasje. Toen het glas met de bezel er toch af was bleek al gauw dat de schade ernstiger was als wat zich eerst liet aanzien als een wat dof versleten glaasje met wat krassen. Het plexi leed aan wat in het Engels ‘crazing’ wordt genoemd: Het van binnenuit craqueleren van het plexiglas. In de jaren ‘50 en ‘60 waren ‘plexiglas’ soorten en heel veel andere kunsstoffen niet van die stabiele kwaliteit als we tegenwoordig kennen van het zeer heldere en stabiele acrylglas. Door chemische instabiliteit van het materiaal ontstonden vaak kleine interne craquelé scheurtjes, die van een afstand het glaasje een wat dof aanzien geven. Bovendien projecteren die kleine scheurtjes zich op de wijzerplaat, waardoor die vuil lijkt en gekrast, terwijl die plaat dat eigenlijk niet is. Polijsten helpt niet, het zit er in, niet er op.
Het gecraqueleerde oorspronkelijke glaasje
Er moest daarom wel een nieuw glaasje op! Ik ben de gelukkige bezitter van een vrij grote voorraad nieuwe glaasjes in oplopende maten, maar juist de series tussen de 32,4 mm en de 35,0 mm heb ik niet compleet. Gelukkig zat er in een ander voorraadje incourante glaasje nog wel ééntje die in de buurt kwam: 33,0 mm. De gemeten waarde was iets minder: 32,8, maar zoals wel vaker blijkt dan dat er in de praktijk een nieuwe die net iets groter is beter en strakker past. Of dit verschil ontstaat door krimp van het originele materiaal weet ik niet precies maar dat kan de verklaring zijn waarom (bij mij) bij het plaatsen van een nieuw glas de maat bijna altijd 1 of 2 tiende millimeters groter uitvalt. #330 paste dus perfect
!
De maat nemen van het oude glas
Een deel van de voorraad vintage new old stock glaasjes
Vóór het plaatsen van het nieuwe glaasje heb ik nog wel geprobeerd de losse nogal verweerde bezel nog geprobeerd te polijsten, na een rondje ultrasoon met Dasty. Het is verchroomd base metal en geen staal, dus het resultaat is niet optimaal, maar de lelijkste plekken zien er weer beter uit.
De bezel op mijn simpele hobby draaibankje, die ik voornamelijk als poetsmachientje gebruik
De caseback was een makkie. Click er af, even in de ultrasoon en weer schoon. Daarna op het drieklauwtje van mijn Mini Unimat 1 ‘speelgoed’ modelbouw draaibankje even lekker poetsen en hij was weer redelijk mooi.
Poetsen, poetsen, poetsen…
‘Redelijk’ mooi want toch nog steeds met zichtbare vreetplekken van de in de jaren 60 en 70 zo populaire gevlochten perlon bandjes. Lekker dag en nacht dragen, lekker zweten en nooit schoonmaken! Bah! Zo’n case back is, mind you, wèl van roestvrij staal en dan vallen er dus toch de gaten in! Je ziet het helaas vaak bij vintage horloge uit die tijd. Niet te herstellen maar door zwaar te
poetsen op het draaibankje wel aardig gecamoufleerd. De er in gestanste merknaam/logo en het serienummer moeten natuurlijk wèl zichtbaar blijven.
De gepolijste caseback met vreetplekken van de Perlon
Het kastje bleek, nu de caseback er af lag voor de rest en zeker aan de binnenkant behoorlijk schoon. Omdat het uurwerk goed en keurig op tijd liep besloot ik het uurwerk niet uit te bouwen. Geen risico op complicaties met zo’n oud ding. Dus stofje weggepenseeld en voorzichtig met de persluchtspuitbus weggeblazen en de caseback er weer op. De kast aan de buitenkant nog wat van wat aanslag gereinigd en het chroom netjes gepoetst met een Cape Cod doekje. Voor zover: horloge weer klaar!
Na veel meten, reinigen en poetsen is de Marvin, met een new old stock kalfsleren bandje weer draagbaar
Over het uurwerk
Het meest interessante van dit horloge is eigenlijk niet de enigszins saaie buitenkant, maar het motortje dat er in zit. De Marvin wordt aangedreven door een Unitas caliber #176 uurwerk. Gedocumenteerd als een zogenaamd ‘Wehrmachtswerk’.
Het motortje van de Marvin, een Unitas 176
Het eerste wat ik meestal doe bij een nieuwe aanwinst is kijken wat voor uurwerk er in zit en dan de site van de wijze Dr. Ranfft openen om te zien wat hij me over de techniek kan vertellen. Het is verbazingwekkend hoeveel uurwerken Ranfft in de loop der tijden heeft weten te documenteren. Boze tongen beweren dat hij heel veel gegevens uit de oude Flume catalogi heeft overgenomen. Maar Flume boeken zijn nergens meer te vinden en niet toegankelijk, terwijl de site van de wijze Herr Doctor voorzien is van een goed werkend zoeksysteem en heel veel informatie. Dat er dan af en toe eens een foutje inzit of dat er af een toe een uurwerk helemaal niet in zijn database is te vinden vergeef ik hem. Want dat laatste, “Hij staat er niet in” is dus hier het geval.
De Unitas #176 staat er niet in! Nu had ik al ergens anders gevonden dat het hier ging om een zgn. Wehrmachtswerk en als je daar in Ranfft op zoekt komen er veel alternatieve varianten tevoorschijn.
Op deze site: http://www.vintagewatchspare.com/watch-parts-branded/unitas-calibre-movement-and-spares/unitas-176-unitas-376/ vond ik hem wèl:
De Unitas 176 alias 376 op de vintagewatchspare site
Vervolgens gezocht op ‘Wehrmachtswerk’ komt er bij Ranfft wèl wat uit. De Unitas 6310 serie.
Alias Dugena 3903, Dugena 717, Helvetia 65 en nog wat andere merkvarianten.
Dat is ‘m. weliswaar een ander kleurtje maar de configuratie en de specs kloppen precies. Nu is het zo dat er heel erg veel kleine varianten van dit Unitas ontwerp bestaan dus ik hou het er maar op dat de goede Herr Ranfft het niet de moeite vond om ze allemaal te vermelden….
De aan de #176 vrijwel identieke #6310, ook bekend onder de naam Dugena 6310
http://www.ranfft.de/cgi-bin/bidfun-db.cgi?10&ranfft&2&2uswk&Unitas_6310
Nog wat meer gegevens
Het is misschien aardig om te vermelden is dat er nog een wat minder specifieke variant is terug te vinden die er in eerste instantie heel anders uit ziet. Dat is de Unitas 6300 serie. Dat is in wezen het zelfde uurwerk, maar dan met een extra brug er op gebouwd, die een centrale secondenwijzer aandrijft. De #6310 / #176 / #376 hebben een kleine secondenwijzer op de 6 uur positie.
De Unitas 6300 met extrabrug voor de ‘sweep second’ oftewel een centrale secondenwijzer
Ranfft dateert het #6310 uurwerk op ca. 1950 en het #6300 op ca. 1965. Dat is vreemd, gezien de nummervolgorde. Ik denk dat het oorspronkelijke uurwerk de #176 familie is, en die is dan uit 1950, de 6310 is een mogelijk een vernieuwde / gemodificeerde versie uit de jaren ’60. Een typische Ranfft omissie. Met de datering zit ie wel eens vaker fout. Zoals al eerder gezegd, het zij hem vergeven.
Iets anders wat opvalt bij het #176 / # 6310 uurwerk is dat het qua configuratie sprekend lijkt op het in afmetingen veel grotere en overbekende Unitas #6498-1 uurwerk (later ook ETA #6498) . Dit, oorspronkelijk al in (meen ik) jaren ’30 ten behoeve van de veel grotere zakhorloges ontworpen uurwerk is zo ongeveer het bekendste motortje in de horlogewereld. Simpel, onverwoestbaar, eenvoudig te servicen (zelfs door mij!). Het wordt tot op de dag van vandaag, maar dan onder de ETA vlag gebruikt voor de grote handgewonden horloges, vaak de ‘Flieger’achtige typen en niet in de minste merken: Laco, Sinn, Longines, Tissot, Bulova, Steinhart en Panerai gebruiken allemaal de op het oorspronkelijk ontwerp van de Unitas 6497/98 familie gebaseerde uurwerk als aandrijving. Ook de in enorme hoeveelheden op de markt gebrachte Chinese varianten zoals de Seagull ST36 zijn klonen van het 649x caliber. Een zeer bekende Chinese fabrikant van horloges met die uurwerken is Parnis. Uiteraard zijn er kwaliteitsverschillen met het originele Zwitserse product, maar daar is vaak de prijs ook naar.
Kijk en vergelijk:
Een Unitas #176 met een doorsnede van 29 mm, bedoeld voor ’normale’ herenhorloges
Een Unitas-ETA 6498-1 uurwerk in een Sinn horloge ( bron: www.zeitauktion.com)
Het Wehrmachtswerk
Terug naar de Marvin.
Als laatste wetenwaardigheid de term Wehrmachtswerk. Ranfft volstaat met te vermelden: ‘
“So called Wehrmachtswerk (Army Movement)”.
Een uurwerk, ontworpen met militaire specificaties om gebruikt te worden in voor militaire doeleinden geproduceerde horloges. Dat predicaat is niet alleen voorbehouden aan Unitas.
Als we (alweer) bij Ranfft gaan kijken komen we ook nog bij andere gerenommeerde merken terecht. De bekendste daarvan en naar mijn indruk ook het meest aangetroffen uurwerk met dat predicaat is de A. Schild AS1130 uit ca. 1955, ook wel bekend als de Alpina 652, Dugena 838 of de Girard-Perregaux 27(BF). In vele merken kwaliteitshorloges uit die tijd wordt dit uurwerk aangetroffen.
Daarnaast vinden we andere ontwerpen met het Wehrmachtswerk predicaat ook nog terug bij de
Girard- Perregaux 12 en de Precimax 300
Hieronder nog even de van Ranfft gepikte plaatjes:
AS 1130
Girard-Perregaux 12 familie
Precimax 300 (bron: http://www.ranfft.de/)
De meest kenmerkende overeenkomsten tussen al deze uurwerken zijn de duidelijk verwante configuratie van de onderdelen en voorts de uitstraling van onverwoestbare werkpaarden met een relatief een voudige en makkelijk te onderhouden constructie. En dat laatste natuurlijk zoals het een fatsoenlijk product, vervaardigd met militaire specificaties betaamt.
Ter afsluiting
Omdat het in mijn verhaaltjes over horloges toch vaak gaat over de historische achtergrond plaats ik tenslotte nog wat leuke afbeeldingen van advertenties van het merk Marvin, die ik tijdens het spitten op het Wereld Wijde Web tegen kwam.
Advertentie voor de ‘Marvin KLM Flying Dutchman’ *
Marvin, Kerst 1955
Marvin maakte ook dameshorloges. Advertentie uit 1946
Last but not least een foto van de opgekalefaterde Marvin om mijn eigen pols.
Welke vintage dragen we vandaag? Nou deze dus!
Beste Mannen en Vrouwen van de Nederlandse Horlogeliefhebberij, Dit was het dan weer. Met de aantekening dat het schrijven en samenstellen van deze bijdrage aanzienlijk meer tijd heeft gekost dat het opknappen van het horloge zelf. Maar dat is niet erg, want voor mij een groot plezier en een essentieel onderdeel van mijn beleving van de horlogehobby.
Met zoals altijd mijn dank voor het geduld bij het lezen van - en kijken naar deze bijdrage.
Lex
