Inleiding of aanleiding;)
Baikonur (USSR), 12 april 1961, het is vroeg in de morgen. Samen met technici en een medische staf gaan de cosmonauten Yuri Gagarin en zijn backup Herman Titov in een bus naar het lanceerplatform, waar de Vostok-1 op lanceerplatform 1 klaar staat om wereldgeschiedenis te schrijven. Onderaan het lanceerplatform worden handen geschud en gaat Yuri Gagarin met een lift naar zijn capsule die bovenop de draagraket staat. Hij neemt plaats in de capsule en de technici sluiten het luik van de capsule. Dan blijkt Ă©Ă©n van de sensoren het niet te doen. Het luik wordt weer geopend, de sensor afgesteld en wanneer het luik nu gesloten wordt is alles in orde.
Om 09:07, Moskou tijd, bijna op het schema, vindt de lancering plaats. Alles lijkt goed te gaan. Wat Gagarin zelf op dat moment niet weet is dat de hoofd voortstuwing van de draagraket gedurende de lift-off langer brandt dan gepland en dat het ruimtevaartuig daardoor in een bijna 100 km hogere baan komt dan de geplande 230 km. Dat betekent dat wanneer de remraket het niet zou doen, het afremmen voor terugkeer in de dampkring door de wrijving alleen, hoog in de atmosfeer zeker 15 dagen zou duren. Dat is niet toereikend voor de voorraad van 10 dagen zuurstof en eten die Gagarin bij zich heeft.
Maar, eenmaal in een baan om de aarde, bevestigd Gagarin de activering van de apparatuur die de landing inzet. Gagarin probeert contact met de grondbasis te krijgen, dat gaat met horten en stoten. Ook het schrijven in het vluchtlogboekje is niet erg succesvol doordat het potlood niet met het koord aan het boekje vastzit, zoals wel de bedoeling was. In plaats daarvan gebruikt hij nu zijn bandrecorder, ook die werkt niet goed door het achtergrond geluid in de capsule.
Verder lijkt alles goed te gaan totdat de remraket volgens plan 40 seconden aangaat om de capsule naar de atmosfeer te sturen. Als de remraket stopt volgt er een schok en het ruimtevaartuig begint om zijn as te tollen, met ongeveer Ă©Ă©n omwenteling in 12 seconden! Het ene moment ziet Gagarin Afrika, dan de horizon en vervolgens weer het heelal. De remraket moet loskoppelen, maar dat gebeurt niet en het ruimtevaartuig blijft tuimelen als hij de dichtere lagen in de dampkring nadert. Desondanks stuurt Gagarin code âAlles OKâ naar de aarde. De remraket komt eindelijk los, om 10:35, tien minuten later dan gepland. Vermoedelijk lijkt een klep in de remraket tijdens het remmen niet goed te werken, waardoor de remraket iets te kort brandt. Ook blijft er door het falen van de klep brandstof en gas uit de uitlaat stromen die het ruimtevaartuig doen tollen. Een noodsysteem zorgt er voor dat de remraket 10 minuten later alsnog van de capsule loskomt.
De capsule duikt in de dampkring en Gagarin ziet een heldere gloed door zijn raam en hoort het knetteren van de hitteschilden die verbranden door de wrijving met de dampkring. De G-krachten tijdens het afremmen in de dampkring zijn enorm en lopen enkele seconden op tot over de 10. De afdaling verloopt verder goed en op een hoogte van zeven kilometer wordt het luik weggeschoten. Enkele seconden later schiet Gagarin uit de capsule en gaat zijn hoofdparachute open. Hoewel het niet nodig is, gaat even later ook de reserve parachute open. 108 minuten na de lancering komt Gagarin zacht in een hoop afval terecht in een open veld, vlak bij het dorp Smelovka, ongeveer 850 km ten zuid-oosten van Moskou. Voor het eerst in de wereldgeschiedenis heeft een mens een rondje om de aarde in de ruimte gemaakt.!
De Russische autoriteiten melden vol trots de eerste bemande ruimtevlucht uiteraard als een succesvolle missie en tientallen jaren lang wordt ontkend dat de vlucht niet bepaald zonder problemen is verlopen. Zelf na publicatie van Gagarins rapporten over deze eerste ruimtevlucht zijn er nog officials die ontkennen dat er problemen geweest zijn.
En nu het echte werk:
Voor ons, horlogegekken, is er natuurlijk een prangende vraag: "Welk horloge droeg Yuri Gagarin tijdens de eerste bemande ruimtevlucht? ". Het bekendste horloge wat in de ruimtevaart is gebruikt is natuurlijk de Omega Speedmaster Professional. Maar dat is natuurlijk niet het eerst gebruikte horloge in de ruimte. John Glenn, de eerste Amerikaan die bijna een jaar later een rondje om de aarde maakte, droeg een standaard Heuer stopwatch, reference 2915A. Van Alan B. Shepard en Virgil Ivan Grissom, astronauten die vóór John Glenn testvluchten in de ruimte maakten, maar géén volledig rondje, is het niet bekend of en welk horloge ze droegen. De vierde Amerikaanse astronaut, Scott Carpenter, was de eerste Amerikaanse astronaut die een echt horloge droeg, de Breitling Navitimer Cosmonaute, een 24 uurs horloge. Daarna werd bij volgende vluchten de Omega Speedmaster Professional ingezet.
Om op onze vraag terug te komen: er zijn verschillende meningen. Het is wel duidelijk dat er een horloge gebruikt werd dat door de toenmalige luchtmacht in gebruik was. Dat was de Shturmanski, gemaakt door de Eerste Moskouwse Horloge Fabriek, die sinds de late jaren '40 werd uitgereikt aan afgestudeerde piloten. Een handopwinder met een 15 steens uurwerk, kaliber 41M, en een klemkast. Gagarin heeft vast en zeker zoân horloge gekregen bij zijn afstuderen en op internet kan je dit horloge vinden als het horloge wat als eerste in de ruimte gebruikt werd. Waarschijnlijker is het echter dat hij de verbeterde versie heeft gedragen, die gedurende de jaren '50 geproduceerd werd: ook een handopwinder, maar met 17 stenen, met hackfunctie (secondenstop) en een schroefkast.
Beide versies zijn niet makkelijk te vinden. In de eerste plaats omdat de horloges niet voor het gewone publiek bestemd waren maar voor militair gebruik. Hoewel er van het 17 steens model een burger versie is, de âSportivnieâ, Verder omdat er nu in de voormalige Oostblok landen massaal oude horloges omgedoopt worden tot z.g. âGagarin horlogesâ met de verschrikkelijkste âmooieâ fake wijzerplaten. Ik wil niet weten wat er met de originele wijzerplaten gebeurt, daar zou ik wel eens erg verdrietig van kunnen worden.
Vanaf dat ik me op dit forum ingeschreven heb, ben ik op zoek geweest naar zoân horloge, voor een redelijk bedrag. Liefst de 17 steens versie natuurlijk. En een paar weken geleden stond tussen al de rommel in mijn zoekopdracht in eBay een horloge die er toch iets anders uitzag. De wijzerplaat was geen gelikt perfect plaatje uit een printer of zoiets, maar in ieder geval een hĂ©Ă©l stuk ouder, met lichtmassa op de cijfers. De uren en minuten wijzer ook blauw, maar met een andere lichtmassa als de cijfers, en met het goede uurwerk en schroefkast. Alleen had ik wat twijfel over de ster in het logo van de Russische luchtmacht. Die hoort met rood ingevuld te zijn alsmede een rood vlakje in de spoorlijnbalk boven de 12. Bij deze is het âgewoonâ ongeveer de kleur van de rest van de wijzerplaat. Na op diverse fora gekeken en gezocht te hebben lijkt het voor te komen dat het rood ook wel uitbleekt. De kroon was in ieder geval niet goed, veel te hoog, maar de secondenwijzer zou ook best in orde kunnen zijn. Het leek me redelijk in orde, zeker wat wijzerplaat betreft en dat is het belangrijkste, ik kan altijd nog een goede Sportivnie aanschaffen als âdonorhorlogeâ. Dus maar volgen, die veiling. Tot mijn verbazing werd er niet veel op geboden op de baai. Juri Leverberg had er een paar maanden geleden een paar staan die voor dik 200 Euro weggingen, geloof ik. Bod uitgebracht en warempel: voor een bedrag gekocht waar ik me geen buil aan kon vallen, ook als het achteraf niet helemaal een goede zou zijn. Het is en blijft een leuk klokje. En⊠hij past, inclusief verzendkosten, makkelijk in het topic âHorloges tot 100 Euroâ.
Afgelopen vrijdag werd hij vanuit de Oekraine (ook een uitdaging!) per aangetekende post bezorgd, waarschijnlijk zonder onderschepping van ons aller belastingdienst. 's Avonds netjes uitgepakt, fotoâs gemaakt, goed bekeken. Ziet er goed uit! De wijzerplaat heeft een beschadiging (dat had ik natuurlijk op eBay al gezien) en daaronder zit gewoon messing, denk ik. De wijzerplaat is dus niet met een stukje karton of zoiets van een âcorrecteâ wijzerplaat voorzien.
Al met al: het lijkt mij, voor zover ik het bekijken kan, een correct Gagarin horloge. En ik ben er blij mee. Binnenkort zal ik me maar eens inschrijven op het Russische gedeelte van WatchUSeek en de boel maar eens achteloos laten zien. Ik wacht de reacties van de specialisten op dat forum wel af en zal het resultaat uiteraard melden.
Maar⊠last but not least: natĂșĂșrlijk ben ik ook benieuwd naar jullie reacties, inclusief opmerkingen en aanmerkingen. Ik ben niet te oud om te leren:)
En het volgende project is natuurlijk de eerste 15 steens Shturmanski, die nog lastiger te vinden is. Ik ga dus gewoon verder met zoeken.
Genoeg gelezen, tijd voor de fotoâs:
Het pakje:
Moet toch duidelijk zijn voor de douane, dacht ik:)
En maar uitpakken:
Ja ja, het is echt een horloge:
En dan⊠taraaaaaahhhhhâŠ
Zelfs met een echte Russische band. Maar die is nogal stug, net als Russen zelf.
Tenminste, die indruk heb ik van ze:)
Hier zie dat er toch duidelijk verschil is in tint tussen de binnenkant ster en de rest van de wijzerplaat:
En dan de binnenkant:)
En met zijn neefje, de Poljot Strela, ongeveer net zo oud, denk ik:)
En nog wat familie:
De onvermijdelijke wristshot:
En⊠natuurlijk een pocketshot:)
Bedankt voor het geduldig lezen en kijken!
Bronnen:
http://www.russianspaceweb.com/vostok1.html
http://www.network54.com/Forum/306982/message/1098919234/A+Brief+History+of+Soviet+Space+Watches
http://www.netgrafik.ch/russian_space_watches.htm
http://www.ussrtime.com/ even zoeken op Sturmanski
