Omdat de Covit 19 perikelen nog niet zijn verholpen en wij onze gebruikelijke bezigheden niet mogen doen, zijn ook de horloge clinics, met name de vervolg sessies die ik nog in gedachte had uitgebleven.
Dat is dan ook de reden dat ik hier een soort van vervolg clinic wil optekenen voor de horloge minnende, resp. zelf sleutelende forum geïnteresseerden.
Alle deelnemers van de afgelopen clinics die in de toekomst zelf meer willen werken aan hun passie door hun collectie op te waarderen met o.a. service en restauratie weten dat bepaalde klusjes ook telkens weer andere aspecten meebrengen en is het nodig om te weten hoe je een bepaald probleem kan oplossen.
Niet alleen kennis, maar ook logisch nadenken is dan belangrijk, weet wat ik altijd roep gedurende de clinics, kijken, kijken en nog eens blijven kijken.
Nu dus een beknopte verhandeling om wijzers aan te passen en zodanig op maat te maken voor het gebruik op zakhorloges.
Voor polshorloges is het vinden van de juiste wijzers nog te doen, maar voor zakhorloges wordt het wat moeilijker om de juiste wijzers erbij te vinden vooral als het om de maat gaat van bijvoorbeeld de minuten wijzer.
Vaak is een passende urenwijzer nog te vinden die redelijk goed past op het uren rad. Maar voor de minutenwijzer wordt dat wel anders.
Bij heel veel oude zakhorloges is een losse centrum as gebruikt die aan de achterkant van het uurwerk door het centrum rad heen gaat en waarop het minuten rad wordt aangebracht, dat gebeurd dan met een minieme perspassing zodat het bij het verstellen van de wijzers gemakkelijk kan meedraaien maar ook voldoende weerstand heeft om mee te draaien middels de werking van het uurwerk.
Welnu, meestal zijn deze loch gaten bij de minutenwijzers ook veel te groot en zal je iets moeten doen om te zorgen dat die wijzer alsnog gebruikt kan worden.
Ik noteer hier een beknopte verhandeling van het aanpassen van het loch gat van een minutenwijzer voor een cilinder zakhorloge van een forumlid die ook heeft deelgenomen aan de laatste clinic en mij vroeg om te helpen om een oud cilinder zakhorloge van een familie lid te restaureren die voor hem een emotionele waarde vertegenwoordigde. Welnu, wat doe je dan.
Overleden cilinderhorloges zijn een crime voor veel horlogemakers, de meeste beginnen er niet eens aan, oorzaak? Gebrek aan kennis en/of geen juiste gereedschap om cilinder uurwerken te repareren, wordt ook al lang geen les meer in gegeven aan de horlogemaker vakschool.
Oude horlogemakers zijn er bijna niet meer, zijn gaan hemelen, en/of gebrek aan tijd voor die horlogemakers die het nog wel aankunnen. Dus onbetaalbaar voor die horlogemakers die het wel willen repareren.
Maar het is een uitdaging en ook leuk als je een dergelijk horloge van zo’n 100 jaar oud weer vrolijk kan laten functioneren, vooral als je het tikgeluid hoort na de restauratie en dat is al een belevenis op zich.
Na de restauratie van het uurwerk, dus aan de missende wijzers begonnen.
Wat heb je daarvoor nodig en wat moet er worden gedaan.
Een bouchon op z’n Frans, ofwel een bushing in het Engels en hier heet zoiets een busje, denk erom niet te verwarren met het busje komt zo, dat is weer een andere bus.
Een ruimer en een diamant rondvijl.
Een gereedschap hulpstuk om wijzers in te klemmen, de zg. broaching resp. wijzer bewerktool, er zijn twee verschillende uitvoeringen, maar ik gebruik de kleine ronde, is gemakkelijker met bewerken.
Een schuifmaat met micro uitlezing, om de as diameter op te meten.
Een loch of gat-maat meet instrument, om het gat maat van de wijzer te controleren en tevens om het meet resultaat te controleren gedurende de bewerking tussendoor.
Een triebniet, maar als je die niet hebt is een horlogemaker hamer en een aambeeld ook heel goed.
Meet het loch of gatmaat op van de wijzer en de diameter van de as waar de wijzer op moet komen.
De wijzer die ik hier als voorbeeld neem heeft een logmaat van 100 op het meet instrument. Het gat moet groter worden gemaakt tot op de streep 110/115.
Ik zoek een bouchon uit met een loch maat van 0,50. De as maat waarop de wijzer moet komen is 0,5016, dus een perspassing is zonder problemen te maken. Eventueel bijwerken met een diamant rondvijl of een ruimer en omdat de vijl en ruimer taps is, wordt het gat ook taps en is een perspassing dan ook totaal geen probleem. Ik zoek er een uit met een buiten diameter die een fractie groter is dan het gat maat van de wijzer.
Nu de wijzer in het broaching tooltje en ga ik het gat ruimer maken totdat het gat een fractie kleiner is dan de buitendiameter van de bouchon. Dat is weer op te meten door de wijzer telkens tussendoor te controleren met het meet instrument voor de wijzer passing. Aan te bevelen om dit regelmatig op te meten, het gat groter maken is geen probleem maar als je per ongeluk te ver hebt gevijld, is het weer kleiner maken een onnodige andere bewerking.
Als volgt leg ik de bouchon op het geruimde gat van de wijzer, onder een vlakpons in de triebniet en tik ik met een hamertje de bouchon in het gemaakte gat tot de gewenste diepte.
Wel, dat is het dan zo ongeveer, vervolgens druk ik de net aangepaste wijzer op de as van het horloge, wat echter wel moet, is de andere kant van de as ondersteunen, anders kan het gebeuren dat je de as bij de bewerking terug tikt en loskomt van het minuten rad en uit het uurwerk valt.
dixi
leuke bijdrage 
, bedankt 
