Ik zit er al een poos tegenaan te hikken; het servicen van een chronograaf. Er liggen er al een hele poos een paar te wachten maar het komt er maar niet van. Toen ik dus laatst deze Tissot zakchronograaf kocht meteen maar de koe bij de horens gevat en het slachtoffer op m’n werkbank gelegd.
Eerst nog even een klein stukje historie. Veel zakchronografen heeft Tissot nooit in het programma gehad. In beide oude catalogi die ik heb gevonden staat er maar één; een ref. 516. Dit zal dus ook wel een ref. 516 zijn 
De oudere exemplaren zijn voorzien van een Valjoux uurwerk (volgens mij een Valjoux 5) maar vanaf ergens halverwege de jaren 30 kwam daarvoor een Lemania 19n binnenwerk in de plaats. De reden daarvan is duidelijk; Lemania kwam in 1932 Tissot en Omega versterken binnen SSIH en was er dus een chronograafbouwer “in house”.
Volgens sommige bronnen werden niet alleen de uurwerken van Lemania betrokken, maar werden de meeste Tissot chronografen sindsdien volledig bij Lemania gebouwd. Dit zakhorloge is vrij zeker volledig bij Lemania gemaakt; zelfs alle serienummers in kast en uurwerk zijn Lemania Serienummers.
Hier nog een bladzijde uit een oude catalogus; het Lemania uurwerk wordt door Tissot kaliber 42.9 werd genoemd:
Tijd voor de inspectie. Het uurwerk loopt niet dus eerst maar eens de oorzaak daarvan zoeken. Die heb ik snel gevonden, de schroef van de balanskloof zit los en als ik die wil aandraaien gaat de balans meteen klem zitten; er zit dus een verkeerde (te lange) balansstaf in 
Dit zorgde er ook voor dat de plateausteen het anker niet meer raakte. Helaas heeft een vorige horlogemaker geprobeerd dat op lompe wijze op te lossen door het anker scheef omhoog te zetten. Het anker is dus compleet verbogen, de paletten zijn versplinterd en zelfs de schroeven van de ankerkloof zitten scheef in de platine gedraaid 
Uiteraard functioneerde dat niet en hield het daarna op. Nu aan mij de taak om hier weer wat van te maken 
Hier de scheve schroeven en het verbogen anker:
Gelukkig kom ik op ebay bij het spitten door naamloze zakchrono’s een incompleet exemplaar tegen met een Lemania 19n uurwerk. Het is net een iets andere versie maar het basiswerk is gelijk, dus ik kan de complete balans, ankerkloof en anker overzetten. De schroefdraad in de platine is gelukkig nog bruikbaar om de schroeven van de ankerkloof vast te zetten, de platine van het donorwerk is namelijk op een aantal punten anders en kan ik niet gebruiken.
Met de donoronderdelen loopt het uurwerk weer redelijk goed:
Uiteraard zijn we nu niet klaar; tijd om de boel te demonteren en aan de service te beginnen.
Na het schoonmaken beginnen we met het opwindsysteem. Dit uurwerk heeft nog een “wip” die via de ene kant voor het opwinden zorgt, en via de andere kant voor de wijzerverzet:
Omdraaien en radertrein plaatsen:
Bruggen en palrad, dat onder de veerton komt te liggen:
Veerton erin:
En tonkloof erop:
Balans erop en het uurwerk loopt weer:
En geen verkeerde amplitude. Maar er zat ook al een moderne veer in, dus daar hoopte ik al een beetje op 
Nu verder met het chronosysteem. Er zit maar een knop op; en daarmee bedien je via deze lange hefboom het kolomwiel. Elke keer dat je drukt draai je het kroonwiel een tandje verder. Verder zie je de veer die het kroonwiel in de juiste stand centreert:
Veer erbij die de hefboom terugdrukt:
Sternrad erop; dit rad zorgt voor de bediening van de minutenteller:
Centrale secondenrad en minutentelrad erin; de hartvormige nokken zijn voor het resetten van de tellers naar de nulstand:
Op deze foto niet echt te zien, maar aan de centrale secondenteller zit een “vinger” die eens in de minuut het sternrad en daarmee de minutenteller een tandje verder drukt.
Chronobrug erop:
Blokkeerhevel erop; deze remt het rad van de centrale secondenteller zodra de chrono wordt gestopt. Dit voorkomt dat de wijzer doordraait:
Koppeling erop; deze verbindt het uurwerk en de centrale secondenteller op het moment dat de chrono gestart wordt:
Nulsteller erop. Deze wordt bij het resetten tegen de hartvormige nokken “geschoten” zodat de wijzers naar nul gesteld worden:
En tenslotte het meenemrad. Deze zit achterop het seconderad van het uurwerk en draait dus altijd mee met het uurwerk. Ook het rad van de koppeling draait dus altijd mee:
Nu de afstelpuzzel. De ingrijpdiepte van de koppeling, ingrijpdiepte van de “minutenvinger” in het sternrad, positie van de rem en de positie van de jumper van de minutenteller moeten op elkaar afgesteld. Ik probeer het af te stellen maar na een paar keer bedienen klopt er elke keer niks meer van 
Het duurt een poosje voordat ik in de gaten krijg dat de chronobrug een paspennetje mist. Elke keer bij het resetten krijgt die chronobrug een flinke tik en verdraait hij iets; vervolgens klopt er weer niks meer van de afstelling. Dus de chronobrug eraf en een pennetje fabriceren. Dit lost het probleem op en kan ik de afstelling definitief in orde maken
Nu verder met de montage; wijzerplaat en wijzers erop:
En het uurwerk in de kast. De kast is ook niet helemaal nieuw meer; is een keer hard gevallen zo te zien waardoor het achterdeksel niet erg lekker meer sluit. Er heeft al eens iemand met een hamer op zitten timmeren om dat beter te krijgen, maar echt gelukt is dat niet
Met het nodige buigwerk weet ik het deksel in elk geval weer redelijk sluitend te krijgen
En klaar:
Er zat toen ik dit horloge kocht een mooi houten kistje bij; die nemen we dan ook maar weer in gebruik:
Allemaal bedankt voor het kijken, en dank aan @Floris155 voor de tips over het smeren en afstellen 
Groet, Wilko
)
hoor 
