Bij een van mijn restauratieprojectjes verliep alles tot nu toe vrij goed - geen overduidelijk zichtbare gebreken, alle juwelen nog intact, balansveer in vrij nette staat, niet al té vuil, loopt en verzet de wijzers. Gedemonteerd, schoongemaakt en gecontroleerd op restvuil, geassembleerd, olie gegeven waar nodig. Mooi.
Maar o wee, de timegrapher uitdraaien…
Face up: te snel, maar goed, ik heb nog niet gemorreld aan de fijnafstelling. Beat error van 1.7 is niet ideaal maar nog net niet zo rampzalig dat ik me zorgen maak (al toont het wel aan dat ik nog beter moet opletten bij het uitlijnen van het impulsjuweel). Maar 126° amplitude? Huh?
Face down: ehm… oké. Dat is dus 200 seconden verschil tussen up/down, dat is véél te veel. Beat error iets hoger dan voordien (en intussen wel hoog genoeg dat ik die wil proberen corrigeren). Amplitude… 100° méér dan face up.
Demonteren dan maar. Eerste werk is de tappen van de balans eens onder de microscoop begluren. Maar dat alleen kan niet zó een rampzalige uitdraai verklaren medunkt… Iemand nog suggesties? Ik ga de mainspring ook maar eens bekijken alvast.
De pivot aan de andere kant staat mij minder aan. Is dit wat men verstaat onder “mushroomed”? Lijkt mij te zijn ingesleten. Maar of dat de reden kan zijn…
De vier balans robijnen goed bekijken, of die vieze (gedrogde olie) of gekraakt zijn. Soms zijn de stukken ter plaats gebleven maar toch is het beschadig.
Normal moet vertical in 4 positie gekeken zijn, en als iets beschadig is is het soms alleen maar op een kant van de robijn.
Ook kijken of de onderste pivot niet een beetje krom is.
Het verschil tussen boven/onder kant op Witschi komt van het einde van de tappen : een is vlak, de andere is rond. Die beiden moeten zelfs lijken anders is er een verschil tijdens het lopen.
Ik zal nog eens terug demonteren en stukje per stukje bekijken. Eén ding dat mij wel al was opgevallen was dat sommige tandwielen meer hebben afgezien dan ik meestal zie passeren:
Maar goed, het is een oud beestje (ik schat midden jaren 40) en tenzij ik de fysica mis begrijp zou dit hoogstens wat krachtverlies mogen tot gevolg hebben, geen complete chaos op de timegrapher.
Tot nader order niks. Maar zo’n tour à pivoter begint wel hoger te klimmen op de lijst met “wanted gereedschap”. Die zijn nog redelijk eenvoudig te vinden, en kosten ook geen fortuin (al zijn ze vaak oud en zelden compleet). Draaibanken is weer een stap hoger, kijk je meteen aan tegen €1500.
Voor een Jacot of tour à pivoter, moet je kijken dat de “bed” waar de pivot ligt niet versleten is. Anders zijn de maten om te pivoteren fout.
En het belangrijkste zijn de verschillende burnisher die je ermee moet gebruiken.
“Goed punt! Zou het dan wel kunnen verklaren waarom er zo’n kolossale vertraging op verticaal lopen zit?”
Nee
Heb je fotos van de 4 juwelen van de balans as gemaakt ?
Dit is weer een uiterst leerzaam topic.
Daar zit ik dan met mijn 3 bandjes van “de Tijdmeester” (oud lesmateriaal uit Nederland, 3 dikke mappen), een zwik oude uurwerken en wat knutselervaring.
Geweldig mooi om deze kennis en informatie zo voorbij te zien komen!
Daar twijfel ik niet aan! Maar ik heb op korte tijd een hoop gereedschap bijgekocht, en ik ben nog niet op het niveau dat ik het vlot kan gebruiken (sinds vorige week bvb eindelijk een volledig triebniet + steenpers set staan). Nu nog meer apparatuur bijhalen waar ik dan nóg minder van weet hoe het nu eigenlijk te gebruiken voelt wat aan als zelfoverschatting.
Misschien moet ik eens met die balans bij de horlogemaker hier langsgaan, en een paar uur privéles vragen in de vorm van die “begeleid” terug goed te zetten.
Ik wou dat ik wist wat dat allemaal betekent. Maar daar raak ik wel, met beetje geduld.
Het klinkt een beetje als mijn vader vroeger als die het achteloos had over het maken van een nieuwe carburateur voor een vooroorlogse auto uit een blok metaal. Draaien van onderdelen, membraan uitzoeken, diameter van de naald uitzoeken. De term opspannen in een drieklauw van op de draaitafel te bewerken onderdelen meen ik weleens gehoord te hebben et cetera.
Helaas was mijn vader niet zo geschikt als opleider voor mij. Het was voor hem allemaal zo vanzelfsprekend en automatisme, dat hij niet goed inzag wanneer hij mij kwijt was als hij dingen uit wilde leggen (dat was al vlot). Helaas, ik had graag wat geleerd.
Ik heb dezelfde spijt. M’n vader maakte voor de hobby meubels en was van beroep monteur, en ik heb 'm veel dingen over houtverbindingen, frezen, cylinders, draaien en al die dingen meer horen mompelen, maar hij was geen leraar. Schaken, dat heb ik van de goede man geleerd.
eens in de voorraad gereedschap van wijlen meneer horlogier neuzen. Wie weet!
Schaken, dat heb ik van de goede man geleerd.