Komt op andere potjes hé… 
2 likes
Weer een heel mooi verslag. Ik vind het mooi om te lezen hoe je passie steeds verder groeit
2 likes
@RNooij complimenten voor het schrijven, ik heb je verslagen met plezier gelezen! Is er ondertussen nog een ‘update’?
1 like
Les 15, 16 & 17: Quartz kwatsj & Tribololologico (of zoiets).
Disclaimer: De foto’s lopen zoveel mogelijk synchroon mjet het verhaal maar dat lukt niet altijd. Zie ze echter meer als visuele ondersteuning bij het gehele verhaal i.p.v. een chronologische weergave van alle door mij genomen stappen 
Het is weer zover, een update over mijn (ons, want we zijn met 14 heren) avond-tuur aan de Vakschool Schoonhoven. Na de vorige uitgebreide verslaggeving nu twee lessen in één verhaal: Quartz uurwerken en tribologie, de leer van wrijving en smering.
Van te voren had ik bij quartz het gevoel dat het er een beetje bij hoorde, maar me niet heel erg zou boeien. Nou, daar kom ik op terug. Hoewel mijn interesse nog steeds bij mechanische uurwerken ligt, is er behoorlijk verschil tussen de ene quartz en de andere quartz. Ook niet zo gek, en ergens wel bekend, want je hebt natuurlijk een Kia Picanto als compacte auto, of een Mini Cooper S. Doet hetzelfde, maar een hele andere beleving! No offense naar Kia Picanto rijders uiteraard!
Quartz dus, een ontwikkeling die in de jaren 50 en 60 op gang kwam, maar voor een ware plaag voor mechanische uurwerken in de 70’er jaren zorgde. De voorlopers van de huidige quartz uurwerken zijn ware pioniers geweest, en de introductie van deze aandrijving is, zoals bij iedereen wel bekend, bijna de doodsteek geweest voor de gehele Zwitserse mechanische horloge-industrie.
Een van de mooiste uitvoeringen van een quartz aangedreven uurwerk vind ik de Bulova Accutron. Dit stemvork uurwerk heeft inmiddels een aardige cult-status, en wordt nog steeds gebouwd. Sterker nog, Bulova heeft afgelopen Baselworld een sterk vernieuwd concept van de Accutron getoond. (Zie YouTube).
Anyhoe…. We krijgen allemaal een Quartz uurwerk om mee te pielen. Stap voor stap mogen we deze onder begeleiding van Gertjan uit elkaar halen. Eerst de beschermkap van de spoel verwijderen, dan zonder deze aan te raken de spoel verwijderen, de stator, en alle andere onderdelen, alvorens deze weer in elkaar te zetten. Ik loop even te priegelen met een van de onderdelen die ik er niet meer lekker op krijg, de …! Na wat gevloek en diverse pogingen lukt het me eindelijk. Net als bij mechanische uurwerken is het soms echt een uitdaging om een onderdeeltje terug op zijn plek te krijgen. Uiteindelijk lukt het om het uurwerk
Dan door naar de lessen over smeermiddelen en wrijving. Na allemaal de 10x demontage/montage achter de rug te hebben is de volgende stap het spoelen van alle onderdelen afzonderlijk, en bij montage dan weer alle benodigde te punten te voorzien van olie of vet. Dit hangt af wat een bepaalt punt in het uurwerk moet doen, en welk type druk er op dat punt plaatsvindt, of het olie of vet moet zijn. Op tappen en assen, waar onderdelen dus ronddraaien is het voornamelijk olie, op onderdelen die over elkaar heen glijden danwel schuiven is het vet. Denk in het laatste geval bijvoorbeeld aan de hebel, de hebelveer, of de tirette. Dat zijn onderdelen waar contact tussen is maar wat niet continu belast wordt en dus niet in de olie hoeft te staan.
Eerder hebben we al uitleg gehad over het prepareren van de oliehouder en de oliegever, dus we kunnen na het spoelen in principe gelijk aan de slag. Het spoelen gaat eerst met de hand, met een potje wasbenzine. Iedereen mag zijn potje vullen, en één voor één de onderdelen gaan spoelen. Ik besluit eerst mijn kloven te doen, de grootste onderdelen eerst dus, al heb ik geen idee of dat handig is. Daarin laat Gertjan ons vrij, als alles maar gespoeld wordt. Even weken, dan met kwastje zorgen dat het onderdeel aan alle kanten in contact komt met de wasbenzine en dan met tang, blaasbalgje en geduld het onderdeel drogen en opzij leggen.
De kloven dus eerst, dat is zo gebeurd eigenlijk. De wasbenzine spetter wat rond bij het droog blazen, dus eerst maar een paar papiertjes eronder. Dan worden de onderdelen langzaamaan kleiner. Van tandwielen tot schroeven, stenen, hebel en hebelveer tot aan de veerton zonder de veertondeksel. Na alles gespoeld te hebben mag het uurwerk langzaamaan weer in elkaar, en dan gelijk daar waar nodig alles voorzien van olie en vet. De viscositeit van de verschillende oliën bepalen met name de toepassing op welke plekken en welke vormen van wrijving.
We lopen de technische handleiding van ETA zelf door met welk type olie of vet op welk punt moet komen. Hier zal ik later, bij de laatste montage en smering meenemen in de foto’s. Aan het eind van de montage, en dus het smeren en oliën van alle tappen en contactpunten gaat het uurwerk ter controle onder de microscoop en kunnen we allemaal op groot scherm zien waar voldoende, te weinig, te veel of misschien zelfs geen olie of vet zit.
Een voor een probeer ik alle punten te voorzien van olie en vet, en met mijn loupe te controleren dat het op de juiste plek zit, juist op zijn plek zit (nuanceverschilletje) en dat er niet teveel maar zeker ook niet te weinig zit. Met name met het vet gebeurt dat al snel, ik moet dan ook mijn hebel en hebelveer twee keer schoonmaken en opnieuw smeren voor ik zelf tevreden ben. Na volledige montage en smering controleert Gertjan onder de microscoop alle punten, en het blijkt dat ik twee punten ben vergeten. Eentje aan de werkzijde, en eentje aan de wijzerplaatzijde. Ok, kan gebeuren natuurlijk, dus kwestie van opnieuw aanstippen met een druppeltje olie en we zijn er!
Dat gaat me redelijk ok af. Het is even een geconcentreerd werkje want het gaat echt om minimale hoeveelheden olie e.d. dus een vaste hand en even goed opletten is handig. De volgende les gaan we aan de slag met machinaal reinigen, dus het werk lijkt wat overbodig voor nu. Als we echter het uurwerk machinaal hebben gereinigd gaan we daarna voor de laatste keer het uurwerk smeren en monteren voordat we het afregelen en in de kast monteren. Het einde lijkt dus in zicht, op weg naar een goed werkend, compleet horloge!
En als uitsmijter, nog even een knaller van een balans-as:
Tot zover deze update, later deze week een volgend verslag!
25 likes
Dank je wel, voor dit wederom zeer boeiende verslag. Tribologie, je zult er maar kennis van hebben!
2 likes
Wat een mooi Topic! Leuk en leerzaam om te lezen. Ik benijd je, heb geen tijd en geen geld om “Schoonhoven” te doen. Wat me wel opvalt is dat de opleiding (nog steeds?) met Nederlandse terminologie wordt gegeven.
In deze tijd van mondialisering, waar je op een terrasje gaat zitten en door de serveerster in het Engels wordt aangesproken bijvoorbeeld.
Zeker als je straks wat internationaler gaat, als je bijvoorbeeld op “watch repair” fora een onderwerp aan de kaak wil stellen, dan lijkt het me toch handig om ook de Engelse terminologie onder de knie te hebben…
Hoe dan ook, bere interessant. Dank hiervoor! Succes en ik blijf dit draadje volgen.
2 likes
een kwastje van eekhorentjeshaar ? 
2 likes
Zeer leerzaam weer, altijd fijn om je verslagen te lezen.
Boeiend lees materiaal 
2 likes
Yep, meen van wel.
1 like
Dank!! 
1 like
Les 18 & 19 (als het goed is): Smeren, spoelen, smeren, spoelen, montage!
Deze update volgt wat sneller dan de afgelopen updates. Heb even wat tijd gevonden die ik de afgelopen tijd heb moeten besteden aan andere zaken. De afgelopen twee weken zijn we bezig geweest met het smeren en oliën van het uurwerk, het handmatig spoelen of machinaal spoelen, en opnieuw smeren en oliën van het uurwerk. Ieder van ons zit net in een andere fase in dit gehele proces, waardoor de een dus net zijn eerste smeer-rondje heeft gedaan en de ander al bezig is met machinaal spoelen en voor de laatste keer monteren en smeren/oliën. Het einde is nu ook echt in zicht, en afgelopen dinsdag (les 19) is de horlogekit uitgedeeld: kast, band, wijzers, wijzerplaat, achterdeksel. Alles wat we straks nog hebben om van alleen een goed lopend uurwerk, een compleet horloge te maken! Supergaaf natuurlijk, maar zover zijn we nog net niet!
Zoals altijd, ook een stuk theorie. We hebben uitgebreid uitleg gekregen over de spoelmachines, nadat we eerst allemaal met een glazen potje en wasbenzine het gehele uurwerk handmatig hebben gereinigd. Na die eerste reiniging heeft iedereen zoals eerder al aangegeven zijn uurwerk moeten smeren en monteren. Gertjan heeft de inspectie onder de microscoop gedaan en groen licht gegeven (of niet, daar waar iets is overgeslagen) om te demonteren en machinaal te spoelen.
Dit kan op 2 type machines; handmatig machinaal, of volautomatisch. De handmatige machines zijn in de loop der jaren niet veel veranderd en werken tot op de dag van vandaag nog prima. De totale reinigingstijd is echter langer, en je hebt meer handelingen zelf te doen. Hoe het werk is dat je je uurwerk gedemonteerd in een korf plaatst. Alle onderdelen moeten uit elkaar, ook de chatons en de dekstenen e.d.
De korf zijn drie gaasbakjes met verschillende compartimenten waarover je de onderdelen kunt verdelen. Voor de allerkleinste onderdelen is er nog een mini-korfje met nóg fijner gaas beschikbaar. Hier kunnen het anker, het ankerrad, de stenen en de chatons in, en kun je in de grotere korf plaatsen. De balans monteren we op de platine om te voorkomen dat de veer in de knoop schiet door het reinigingsproces. De rest van de onderdelen worden apart in de korf geplaatst.
De handmatige machine heeft 3 potten, en een droogkamer verdeeld rond een centrale as. De eerste pot wordt gebruikt om voor te spoelen. In die pot zit een spoelmiddel om alle vuiltjes, olie en vet te verwijderen. De tweede pot is eveneens een spoel-pot om dit proces nog een keer te herhalen. De derde pot heeft een ander soort reinigingsmiddel om de onderdelen helemaal schoon te spoelen. In elke pot wordt de korf rondgedraaid door de arm waar de kort in vastgeklikt zit. Door de draaiing ontstaat een centrifugale werking van de vloeistof waardoor deze door de korf getrokken wordt en alle onderdelen goed kan spoelen.
Als de spoeling in een pot klaar is kun je de arm omhoog halen en de korf laten draaien waardoor overtollige vloeistof terug in de pot geslingerd wordt. Als laatste is er dan de mogelijkheid om de korf te drogen in de droogkamer. Opletten om de korf niet op direct op de bodem te plaatsen, het warmteplaatje onderin de kamer kan te heet worden waardoor de korfhouder kan smelten als je niet scherp genoeg bent.
Dan de volautomatische. Die doet in wezen hetzelfde, met de toevoeging van een tweede spoelpot en optioneel een sonische reinigingskamer. Dus, sonisch reinigen, twee keer spoelen, twee keer nat reinigen en drogen, in één machine die verschillende programma’s kan draaien. Bij alles is het opletten dat je de onderdelen goed verdeeld over de korf. Dus niet teveel onderdelen bij elkaar, geen stalen schroeven bij de platine of kloven, de veerton zonder veertonas en deksel ondersteboven in de korf plaatsen, en de kleine veertjes (hebelveer en de veer van de pal) niet meenemen in de korf. Deze toevoeging kwam voor de meeste van ons echter te laat, en één iemand was dus een veertje kwijt. Die kan vast blijven zitten in de korf of door het gaas heen schieten en dus in een spoelpot achterblijven.
Ik krijg het voor elkaar om in de les van 3 maart mijn uurwerk op de valreep gedemonteerd én gespoeld te krijgen. De volautomatische machine kost ongeveer 25 minuten van je tijd en precies op het einde van de les is hij klaar. Snel alle onderdelen zorgvuldig uit de korfjes halen en weer in mijn werkbakjes en daarna inpakken en naar huis.
Deze week is er een open dag waardoor het enorm druk is op de Vakschool. We beginnen dan ook met praktijk ipv theorie, om na de koffiepauze nog even stil te staan bij kasten, glazen en kronen. Dus, gereedschap erbij halen, en alles weer monteren, smeren, oliën en afregelen. Het begin is goed, en de technische handleiding van ETA die we in de map hebben zitten helpt om te identificeren welke olie of vet op welke plek moet komen. De uitleg hierover hebben we in een eerdere les gehad. Het valt me echter op, en daar ben ik niet alleen in, dat de technische handleiding niet in de meest handige volgorde is opgesteld. Het is geen handleiding in de zin van “plaats schroef a1 in opening B2 en draai rechtsom vast, smeer daarna de tap vanaf de werkzijde van het uurwerk en ga naar stap 17”. Laten we zeggen dat ze best een lesje van de Ikea kunnen gebruiken.
Anyway, we krijgen nu ook aanvullende uitleg over het smeren van de paletten van het anker, en hoe dit te doen. Dit doe je vóórdat de balans gemonteerd wordt, en onder een bepaalde hoek voor a) het beste zicht en b) de beste bereikbaarheid met de oliegever. Je geeft de uitgaande pallet olie, waarna je 5 tanden van het ankerrad laat schieten, de uitgaande pallet wederom olie geeft, weer 5 tanden laat schieten en voor de 3e keer de uitgaande palet van olie voorziet. Daarmee is er voldoende olie over de paletten en de tanden van het ankerrad verdeeld wat een optimale smering zou opleveren.
Montage gaat prima, geconcentreerd stap voor stap alle onderdelen weer monteren en daarna meteen smeren. Ik begin met de chaton met deksteen aan de wijzerplaatzijde, daarna de radartrein met kloof, daarna de veerton met kloof, dan door naar het wijzerverzetmechanisme. De hebel en hebelveer werken weer eens niet mee, daahaag hebel!! Weer op handen en knieën rond de werkbank zoeken naar een minuscuul onderdeeltje. Eenmaal gevonden met wat gemopper uiteindelijk de hebel en hebelveer weer op zijn plek en de tiretteveer erop. Hmm, ik mis wat…. Na 6x inspecteren van mijn onderdelenbakje, moeten concluderen dat er niet veel onderdelen meer over zijn maar ik toch echt de tiretteschroef mis. Gertjan heeft na lang zoeken een vervangend schroefje voor me, dus ik kan weer verder. Nadat ik dat heb gedaan is het volgende de pal, het opwindrad en het kroonrad.
Vervolgens is het anker met de ankerkloof aan de beurt, voordat ik de paletten kan smeren en de balans terug kan plaatsen. Ik loop vaker te klooien met het anker en de ankerkloof maar vandaag lijkt hij extra weerbarstig. De tappen zijn zó klein, en de uitsparingen in de stenen idem dito, dat ik moeite heb het scherp te zien met mijn loupe. Ik denk tot 3x toe dat hij correct gemonteerd zit, maar bij voorzichtig aandraaien van de schroeven die de kloof en dus het anker op zijn plek houden blijkt het telkens anders. Uiteindelijk maar weer uit elkaar dus, en wat blijkt bij inspectie? Tap afgebroken! Wederom de walk of shame richting Gertjan, dit is het eerste wat ik écht sloop. Ik heb eerder een stuk of 4 tanden van een rad verbogen met het te gehaast terugplaatsen van de minuutpijp, maar dat was te fixen. (inmiddels is ook dát rad vernieuwd trouwens!)
Ik krijg een nieuwe balans van hem, en doe mijn best om deze in 1x goed terug te plaatsen. Dat lukt god zij dank, dus balans erop en klaar voor vandaag! De avond is om, dus het smeren van de paletten en het afregelen komt de volgende keer.
Groetjes, Robin.
20 likes
Goed gewerkt, je kunt gaan douchen.
2 likes
In België geen school meer tot 3/4 en dan is het 2 weken vakantie… 
Dus 5 weken afkicken! 
2 likes
Heel leerzaam weer, bedankt voor het delen
3 likes
Mooie draad dit. Had ik nog niet eerder gezien. Dit staat ook op mijn Bucket list. Eerst wat rustiger en dan ga ik dit doen. Zeker weten na lezen van deze verslagen!
3 likes
Man, wat een leuke avonden volgens mij. Je leert een hoop zo te horen. Bedankt voor het delen en dat je ook dat vol weet te houden, want het is elke keer weer genieten om het te lezen.
In je eerste post staat ook iets over monochrome, komt daar ook een artikel tzt?
2 likes
Voorlopig kan ik geen updates met jullie delen, Zadkine heeft alle locaties gesloten en dus gaan onze lessen op dinsdagavond niet door. Wel wordt er gekeken naar een stuk virtuele les voor het theorie-gedeelte via Twitch. Nog geen idee of ik hier een beetje lekker updates van kan geven in dit topic, maar wie weet. Praktijklessen worden later ingehaald zo lijkt het.
5 likes
Ladies and gentlemen, boys and girls…
IT GIET OAN
Recent hebben we bericht gehad dat de cursus weer gaat starten. Per 1 juni start onderwijs op de Vakschool weer, en daardoor worden de laatste 4 lessen van de avondcursus ook weer opgestart. Op 16 juni gaan we weer aan de slag, en uiteraard ga ik mijn best doen die laatste stapjes ook voor jullie vast te leggen en daar een mooi verhaal van te maken. Stay tuned dus!!!
12 likes