Long story, veel plaatjes.
Laat ik het verhaal beginnen waar veel verhalen beginnen: een tijdje geleden.
Er was eens… een draadje over horloges met mooie groene wijzerplaten.
Daar verscheen van HF lid @Proenski een mooi groen horloge van een nogal onbekend merk: Leijona. Toen ik de foto daarvan zag, dacht ik: Hee, ik heb er ook zo een, maar dan met het merk Prisma. Na overleg met Jeroen bleek dat beide horloges inderdaad identiek waren, het enige verschil was de merknaam op de wijzerplaat. Dus mochten ze ook nog even samen in het topic ‘Wat is jouw tweelinghorloge?’
Hieronder nog een keer die twee samen: links mijn Hollandse Prisma, rechts de Leijona van Jeroen.
Jeroen vertelde mij dat ‘Leijona’ Fins is voor leeuw en dat je deze horloges buiten Finland niet of nauwelijks tegenkomt. Het is (ook nu nog, volgens de huidige Leijona website) een van de populairste horlogemerken van Finland en ook heden ten dage brengt Leijona nog altijd nieuwe modellen op de markt, alleen nu voornamelijk quartz horloges van Chinees en Japans fabricaat.
En nog steeds met het mooie logo.
Voor wie wil weten wat Leijona tegenwoordig produceert, is hier de link naar de website.
[Voutilainen X Leijona – store.leijonawatches]
Voorts een stukje geschiedenis en referenties van het altijd weer nuttige Wikipedia:
In de glorietijd van het mechanische horloge bracht Leijona fraaie, inmiddels klassiek geworden modellen met degelijke Zwitserse uurwerken op de markt. Jeroen heeft er een bijzondere belangstelling voor ontwikkeld (en dus ook een aardige verzameling) en mijn aandacht voor het merk was ook wel gewekt, zeker nadat ik bedacht dat er in één van de theedozen waarin ik mijn vintage klokjes bewaar zich ook een mooie Leijona uit de jaren ‘60 bevindt:
Deze. Ooit in 2015 overgenomen van Forumlid @HorloG. Een oude foto, het horloge heeft inmiddels niet meer het verfoeide metalen Flexbandje. Binnenin tikt een mooi AS1130 Wehrmachtswerk kaliber.
Maar zoals gezegd, je komt ze maar zelden buiten Finland tegen. Tot voor kort dan, in mijn geval.
Dat ging zo: Ik was een week of wat geleden een beetje aan het rondspitten op Etsy.com. Veel kunstnijverheid gedoe daar, maar ook interessant door het, zij het meestal overpriced, aanbod aan vaak Russische horloges. Op Etsy kwam ik een advertentie tegen van een aanbieder uit Finland:
“ 2 oude Zwitserse horloges jaren 1960, herbouwt of onderdelen / BEIDE WERKEN ” (de tekst is zo overgenomen van Etsy). In de toelichting stond ook nog dat de horloges in redelijke staat verkeerden, maar dat er een probleem was met niet goed passende kroontjes. Voor de twee klokjes stond een vraagprijs van €30,-- + verzendkosten van €3,40 voor een T&T pakketje ( drie euro veertig! Track and Trace! Vanuit Finland? HoedoenzedatdanbijPostNL?@#$E^()*&%$)
Enfin, daar kon ik me geen buil aan vallen, dat wilde ik meemaken, dus heb ik het lotje besteld.
Betaald met Paypal en… in 6 (ZES!) dagen: tömähtää! (dat is Fins voor plof!) Op de mat. (HoedoenjulliedatdantochweerPostNL?).
Zo kwamen ze binnen uit Finland. Een lotje van 2 oude horloges, ‘head only’.
Een Leijona met een veel te ver uitstekende kroon, een glaasje met zeg maar einde levensduur en een flink afgeleefd kastje. Van binnen een verrassing: een AS 1130 Wehrmachtswerk, net als in mijn andere Leijona. Nog veel leuker: Je kon haar gewoon opwinden, ze begon na een paar keer draaien aan de kroon gelijk te lopen en bij het uitrekken van de kroon, bleef die gewoon in het horloge zitten en kon ik netjes de goed uitgelijnde wijzers verstellen. De kroon stak alleen een beetje ver uit. Geen slecht begin voor een gokje.
Het andere horloge in het pakket, ‘mag het een onsje meer zijn?, was een Zwitserse Onsa waar meteen de kroon met asje en al uit viel… Dat was dus duidelijk een wat groter probleem. Na het voorzichtig weer er in frummelen van het asje bleek dat het horloge er wel mee kon worden opgewonden. Ze begon vrolijk te tikken en bleef vervolgens 1…,2… 4 uur enz. op tijd lopen. Maar het asje uittrekken voor het verstellen van de tijd ging niet, dan kwam onmiddellijk het hele asje weer los er uit.
Van de Onsa ben ik vergeten een ‘vooraf’ close up foto te maken, maar cosmetisch zag ze er nog wel een beetje beroerder uit dan de Leijona. Een behoorlijk aangevreten verchroomd kastje, een crazed, gekrast en gebarsten plexi en dan ook nog het gemankeerde asje. Als dat nog maar wat wordt.
De Finse Leeuw wordt onder handen genomen
Bij het open maken kwam er, zoals al vermeld, een mooi AS1130 uurwerk tevoorschijn. Er wordt wel gezegd dat de Leijona’s, bedoeld voor de Finse thuismarkt, eenvoudige budget horloges waren, maar voor een eenvoudig budget model is zo’n AS1130 dan toch wel een heel chique motortje, met zijn ooit in opdracht van de Zwitserse defensie volgens ‘Mil. Specs’ vervaardigd kwaliteitsuurwerk. Zelfs als ik het horloge niet goed zou kunnen opknappen (restaureren vind ik een te groot woord voor mijn skills) zou ik daar in ieder geval een goed lopend uurwerkje aan over houden.
Hierboven het binnenwerk van de Leijona, de foto is gemaakt al nadat de kroon gecorrigeerd was.
Ik ben geen ervaren horlogemaker, maar een uurwerkje uit de kast halen durf ik nog wel. Na het voorzichtig (1,5 slag? ) uitdraaien van het beruchte tirette schroefje kon de opwind as er uit. Vervolgens kon het uurwerk met de wijzerplaat uit de kast genomen worden. En kijk! Een behoorlijk gave wijzerplaat met hier en daar een krasje. Dat was eerst niet goed meer te zien door het zeer afgeleefde glaasje, maar ze bleek nog best wel mooi, zo bloot zonder glas en zonder jas.
Eerst maar eens kijken wat er met het kroontje en asje aan de hand was. Het asje paste goed in het horloge en als je de tirette weer vastschroefde werkte het allemaal. Indrukken, opdraaien, opwinden, uittrekken, klik, wijzers verzetten, terug duwen, klik en weer opwinden. Het probleem bleek heel eenvoudig: een verkeerd kroontje. Eentje met een verlengd schroefdraadbusje.
Ik heb ooit eens een heel doosje met een assortiment kroontjes gekocht en daarin vond ik een kroon met een heel kort schroefdraadbusje. Die op het asje geschroefd en hoppa! Passen. In ingedrukte (opwind) stand sloot het keurig aan op het kastje.
Het juiste kroontje weer op de goede plek.
De volgende stap. De wijzertjes bleken hun lume volledig kwijt te zijn. Dat was een mooie kans om een experiment te doen met wat ik al lang eens van plan was: wijzertjes relumen. Ik had al een tijdje een flesje groene lume verf in huis, nu was de tijd om het een keer te gaan gebruiken. Met twee onlangs gekochte miniatuur koevoetjes de wijzertjes er af gewipt. Dat had ik een keer zien doen bij een bezoekje aan @Wbcoupe waarbij ik dacht oh wat handig, veel handiger en veiliger dan zo’n raar knijpertje met veertjes dat pleegt uit te schieten over je halve wijzerplaat… dahhag! Gekraste wijzerplaat! 
Toen de wijzertjes er af waren kon ik doen wat ik me herinnerde van wat de goede André de @Vouwfietser me een keer heeft laten zien.
De wijzertjes ondersteboven met de uiteinden op twee stukjes binnenstebuiten opgerolde crèpe tape vastgemaakt en met een heel klein penseeltje op de achterkant glow in the dark verf aangebracht. Een uurtje laten drogen en hard laten worden. Vervolgens de uren- minuten- en seconden wijzers weer op het horloge vastgedrukt met zo’n klein rood drukpersje waarmee je heel precies en ook zonder de rest van de plaat te raken de wijzers weer kan vastzetten. Geen topkwaliteit, gewoon een simpel ding van een paar dollar van Ome Ali, maar het werkt prima, net als die koevoetjes van de zelfde Chinese leverancier.
De wijzerpers en de opnieuw gelumede wijzertjes. Het resultaat is nog niet 100%, maar voor de eerste poging vond ik dit redelijk, dus laat ik het er voorlopig maar bij. Te vaak die wijzers er af halen en er weer op drukken lijkt mij ook niet goed voor zo’n oud klokje.
Ik heb verder geen werk foto’s gemaakt. Van het wijzerpersje alleen eentje met een ander uurwerkje. Andere werkfoto’s ga ik een volgende keer nog wel eens doen.
Dit zijn leuke techniekjes die je als niet ervaren horlogemaker met knoffelpoten zoals ik nog wel kan uitvoeren. Dat maakt het ook makkelijker om het èchte werk, zoals het helemaal uit elkaar halen van een horloge, schoonmaken en/of repareren en weer in elkaar zetten, aan de èchte ervaren experts over te laten. Amateurs of professionals, dat doet er niet toe, ik vind het geweldig als iemand dat kan. Ik beperk me dan wel tot de handelingen voor de grovere motoriek.
Daarna moest nog het kastje worden schoon gemaakt en een beetje opgepoetst. Net te heftig, geen echt polijstwerk, want het is van verchroomd base metal en voor je het weet heb je dan een koperkleurig kastje met afgeronde hoekjes. Het bleek erg mee te vallen. Een kwartiertje in de Ultrasone met Dasty, goed drogen, daarna poetsen met Uniepoets. Het uiteindelijke resultaat was aanvaardbaar voor wat je van een ca. 60 jaar oud gedragen horloge mag verwachten. De caseback werd op mijn mini Unimat1 poets/draaibankje weer netjes, vrijwel zonder krassen of butsen. Het glaasje vervangen was vervolgens ook een makkie, ik had de goede maat in voorraad en met de Bergeon glasafnemer (in dit geval eigenlijk glasopzetter) zat er in no time een mooi nieuw helder sexy plexy glaasje op de kast.
Als laatste fase het geheel weer in elkaar zetten en er een nieuw (old stock) bandje aan vast maken.
Voorkant
Zijkanten
En aan de pols
Van het resultaat werd ik wel blij. Een netjes uitziend typisch jaren 60 klassiek vintage horloge. Vrij klein, zoals bijna alle horloges uit die tijd tegenwoordig klein lijken ten opzichte van de ‘moderne’ populaire polshamburgers. Echter, met 36mm ziet het er op mijn smalle pols toch niet uit of ik met een dameshorloge rondloop. Tevreden dus met mijn tweede Leijona in de collectie. Nog een laatste leuk detail: Wijzerplaat configuratie is 2-4-(6)-8-10-12!
Een paar dagen later; het Onsje Plezier uit Zwitserland
Ik had het lotje gekocht vanwege de Leijona, het andere horloge was een beetje bijzaak. Dat pakte anders uit. Het ging een ‘Onsje extra’ worden
De Zwitserse Onsa zag er redelijk beroerd uit en de losse, dus waarschijnlijk verkeerde opwindas gaf ook al niet veel hoop. Daar tegenover stond dat het horloge na twee dagen nog steeds liep. Op tijd! Daarom besloot ik toch maar te proberen dit klokje ook op te knappen. Vanzelfsprekend moest eerst maar eens gekeken worden hoe dat zat met die opwind as. Het uurwerk bleek een A.Schild AS1686.
Dit kaliber stond uiteraard goed beschreven in de Ranfft database en daarmee was ook het nummer van de as bekend: W1131. Misschien kon ik er ergens een bestellen. Op eBay vond ik er een aantal, want de AS 1686 was een populair werkpaardje. Ook zag ik een asje met een duidelijke afbeelding. Die zag er griezelig het zelfde uit als het niet werkende asje in de Onsa. Met één verschil. Het deel waarin het palletje van de tirette hoort te vallen, was bij mijn exemplaar veel smaller. Daarom wilde die as misschien niet vast blijven zitten, of er was iets stuk aan de tirette!
Dus: wijzers er af, wijzerplaat er af en kijken of er wat mis was met de tirette. Daar was niks mis mee, maar wat bleek: het palletje van de tirette was te dik voor het asje en wilde niet goed in het gleufje vallen.
De ruimte tussen C en B waar het palletje van de tirette niet in wilde vallen.
(Het D gedeelte is het stuk met de schroefdraad waar de kroon op komt)
Voordat ik een asje ging bestellen voor (te) veel geld ging ik toch eerst nog eens in mijn doosje met kroontjes en opwindasjes kijken. Van de ca. 15 asjes die er in zaten waren er drie, die in de buurt kwamen van wat ik zocht. Na veel passen en proberen ( die dingen lijken allemaal op elkaar)… Eureka! Er paste er eentje! Test: Kroontje op de as schroeven en de as in het uurwerk steken. Voorzichtig opdraaien. Ja, hij windt op. Tirette vast schroeven. Ja, hij blijft zitten. Asje uittrekken. Ja, hij blijft nog steeds zitten, de tirette schakelt! Ja, het wijzerverzet werkt.
Diepe zucht. Hoe is het mogelijk. Er bestaan 10.000 + verschillende asjes en in mijn voorraadje schroot onderdelen zit er een die past. Wat een mooi toeval!
De wijzerplaat weer op het uurwerkje vastgezet, de wijzertjes weer terug geplaatst en nog eens testen. Ja hoor, ze doet het nog steeds.
Toen het horloge uit haar afgeleefde kastje kwam bleek er nog een verrassing. Onder het gehavende glaasje kwam er een keurig schone en onbeschadigde wijzerplaat tevoorschijn.
Dat was een goede reden om het klokje verder op te knappen. Een nieuw glaasje is geen probleem, die heb ik met oplopende maten per 0,2 mm in de voorraad. Ik heb ooit eens zo’n doos vol van die dingen gekocht op de Rikketik, bij Peter van der Kraats. Mooie heldere plexiglas glaasjes, 250 stuks, 10 stuks per maat en daar doe ik al jaren mee.
Maar dan dat verchroomde kastje. Het ziet er slecht uit.
Poetsen heeft geen zin meer, dan komt er nog meer koper tevoorschijn en dat wil ik niet.
Het toeval wil echter ook wat. Zij (Fortuna?) was mij die dag kennelijk goed gezind en fluisterde mij ter herinnering in het oor dat ik pas nog een paar losse kastjes in handen had voor een ander klusje.
Twee daarvan waren vrijwel nieuwe en onbeschadigde kastje van twee HMT horloges die ik ooit eens aangeschaft had. In een tijd voordat ik geleerd had dat je voor HMT Mumbay Specials moet oppassen. Die 2 HMT’s werkten inderdaad voor geen meter. (Ik heb ook nog een paar andere, die het wèl goed doen). Die 2 slechte heb ik dus gesloopt en de diverse onderdelen verdwenen in doosjes, want ik gooi zelden zomaar wat weg. Ik weet niet meer hoe, maar ik heb ze teruggevonden en wat bleek? De 2 HMT kastjes waren vrijwel identiek van vorm als het kastje van de Onsa maar ze waren wèl van staal en beter nog: het Onsa/AS1686 uurwerkje paste er perfect in, ook de plek van de doorvoer voor de opwindas klopte. Dilemma, het ene HMT kastje had ook een mooie merk neutrale caseback maar had iets te brede lugs, het andere kastje was perfect identiek, maar had een lelijke caseback. Beide achterkantjes waren slecht uitwisselbaar, het paste net niet lekker. De caseback van het versleten Onsa kastje was ook nog mooi en natuurlijk origineel.
Nu kwam het grote toeval.
Iedereen die wel eens een knutselhorloge heeft gehad waarvan de caseback ontbreekt weet dat het vrijwel onmogelijk is om daar een losse er op lijkende caseback te vinden die echt goed past. Een kans van 1: 10.000? Zoiets. En wat was hier het geval? De originele nog mooie originele caseback van het afgeleefde Onsa kastje paste perfect op het vrijwel nieuwe stalen HMT kastje met de goede maat lugs en de lelijke achterkant! Toeval bestaat helendal buitengemeen welzotamelijk niet!
Nu nog even de Postcodeloterij winnen…
Links de Onsa in haar nieuwe HMT jas, maar met de oorspronkelijke caseback, in het midden het oude Onsa kastje met de lelijke HMT caseback en rechts het niet gebruikte complete HMT kastje dat nog mag wachten op een andere bewoner.
De rest is geschiedenis en snel verteld. De Onsa ging in het identieke maar wel RVS HMT kastje met aan de voorkant een nieuw glas en aan de achterkant het keurig gepolijste originele Onsa achterkantje en verkreeg voor de finishing touch een ‘In house’ vervaardigd Lexaf bandje.
Zelden heb ik aan een lotje horloges gewerkt met zoveel plezier om alles wat er, onverwacht en schijnbaar toevallig, goed ging. Zelden verwierf ik ook twee zulke fraaie vintage horloges voor zo’n lage aankoopprijs. 30 Euro was achteraf gezien een absolute ‘No Brainer’.
Het Lelijke Onsa Eendje bleek uiteindelijk mooier en gaver van uiterlijk geworden dan de Leijona, waarvoor ik de koop eigenlijk gedaan had, maar daarentegen heeft de Leijona haar schoonheid behouden door de zichtbare tand des tijds. Door enthousiaste afficionado’s ook wel liefhebbend ‘Patina’ genoemd.
Hieronder ter afsluiting van het verslag over dit horloge knutsel avontuur nog een paar prentjes van de twee aanwinsten samen.
Mijn verhaal eindigt zoals goede sprookjes behoren te eindigen: Leijona en Onsa leefden nog lang en gelukkig samen met de andere oude horloges in hun theedozen in de Lexaf verzameling.
Lieve horlogevrienden, het was weer een lang verhaal. Ik hoop dat jullie het met plezier hebben willen lezen.
Groeten,
Lex
Wat een topstuk. En wat betreft de 36mm. Gewoon een prima formaat toch? 
hulde!
Leuk zo’n dubbele aanschaf en best bijzonder want veel Finnen willen niet naar het buitenland versturen (leuke postzegels, he?).
