Er zijn twee lopende draadjes waar ik een presentatie van dit horloge ook onder had kunnen brengen:
en
maar omdat er meerdere interessante aspecten zaten aan het hieronder getoonde horloge besloot ik er toch maar een apart, nieuw topic voor te schrijven.
De motivatie om dit te doen was tweeërlei.
Ten eerste vind ik nog steeds dat in de horlogehobby het fenomeen ‘dames horloge’ wat onderbelicht en ondergewaardeerd blijft, met name in de vintage sfeer. Natuurlijk kan ik mij goed voorstellen dat veel horlogeliefhebbers totaal niets hebben met dameshorloges en dames modellen, maar omdat de wereldbevolking grofweg voor de helft bestaat uit vrouwen, neem ik voor het gemak even aan dat er (minstens?) net zoveel vrouwenhorloges bestaan en gemaakt worden als horloges die bedoeld zijn om door mannen gedragen te worden.
Uiteraard bestaat ook daarin een niet te verwaarlozen overlap, maar gezien de tegenwoordige opvattingen en ontwikkelingen met betrekking tot het begrip genderidentiteit zal het niemand meer verbazen dat een vrouw een polshamburger van 48mm draagt, bedoeld om 200 meter mee onder water te gaan en ook de man met een elegant klein polshorloge met diamantjes wordt niet nagewezen. Bij mij is het daarom zeker niet zo dat het alleen mannenhorloges is wat de klok slaat.
Ik hoop echt dat in de horloge hobby en dan met name in de categorie vintage door verzamelaars die dat weten te waarderen meer mooie en/of interessante dameshorloges in de collectie zullen worden opgenomen en gekoesterd. En ik hoop natuurlijk dat meer HF leden daar dan ook over gaan posten.
Ten tweede vind ik dat bij met name het verzamelen van horloges het dameshorloge genoeg interessante eigenschappen en achtergronden kan hebben waarmee het genoemd en getoond mag worden. Daarbij zijn in de ontwikkeling van de horloge industrie de ontstaansgeschiedenis van merken en modellen, de ontwikkeling en toepassing van de techniek en de in een historisch perspectief geplaatste aspecten van ontwerp en gebruik een aantal niet te negeren gegevens waarbij het dameshorloge een niet te verwaarlozen rol speelt.
Het horloge dat ik hier wil laten zien is daar een leuk voorbeeld van.
Ik vind het een interessant horloge en wel hierom:
- Het is oud, en wel zó oud, uit de jaren ‘20, dat het verwondering oproept dat zo’n dingetje nog werkt.
- Het is een mechanisch horloge van zeer kleine afmetingen, ca.15 mm zonder kroon en ca. 27 mm over de lugs, dus zeker voor die tijd een mooi klein stukje technisch vernuft.
- In deze tijd, waarin duurzaamheid een steeds meer gewaardeerd en belangrijker gegeven is zie ik hier een horloge van een verbazende degelijkheid, als ik vast stel dat het na bijna honderd (!) jaar nog steeds op tijd loopt.
Na deze lange introductie is het tijd om het piepkleine stokoude dametje wat de aanleiding vormde tot het schrijven van dit verhaal te tonen.
De herkomst
Ze draagt de naam “Soleure” op haar wijzerplaat. Aanvankelijk dacht ik dat er ‘S U leure’ stond, dus ik heb me suf gezocht op die naam, evenals op S A leure en S I leure en natuurlijk niks gevonden, ook Mikrolisk gaf geen sjoege. Tot ik met een loep nog eens heel goed keek en bedacht dat de U misschien ook een O kon zijn en het me te binnen schoot dat ‘Soleure’ de Franse naam is voor Solothurn.
Daarna werd het leuker. Omdat je in Mikrolisk ook kunt zoeken op vestigingsplaats van een horlogefirma kwam er op de zoekterm ‘Solothurn’ een lijst uitrollen van wel 9 pagina’s met een enorme verscheidenheid aan geregistreerde fabrikanten uit die plaats. Twee fabrikanten kwamen zeer vaak voor, in combinatie met registraties van wel honderden merknamen: Eterna SA /Schild Frères & Co en Meyer & Stuedeli SA / Roamer Watch Co. SA. Als goede derde en vierde naam de ook bekende fabrikanten Mido Watch Co. en Union AG.
Bij 3 fabrikanten namen kwam de combinatie met de merknaam Soleure voor op pagina 8 van de lijst.
Een stukje terug gescrolld op die pagina zie je dan dit:
Omdat er op het piepkleine handgewonden uurwerkje geen kalibernummer is terug te vinden kan nog steeds niet met zekerheid vastgesteld worden van welke fabrikant dit horloge nu precies afkomstig is. ‘Societe Suisse d’Horlogerie Soleure of Union AG of Meyer & Stuedeli SA/Roamer Watch Co. SA zijn echter goede kandidaten. Omdat ik zelf wel een liefhebber ben van het merk Roamer houdt ik het met enig wensdenken maar op de laatstgenoemde fabrikant.
Maar we zijn nog niet klaar met zoeken.
Omdat het uurwerkje op de in die periode van de jaren ‘20 gebruikelijke wijze gemonteerd zat in een scharnierend ‘schoenpoetsdoos’ kastje kon het er gemakkelijk uitgenomen worden en aan een nader onderzoek worden onderworpen. Zoals ik al zei was er geen kalibernummer aan de balanszijde te vinden. Omdat het een erg oud, erg klein en dus naar mijn gevoel erg kwetsbaar uurwerkje is, besloot ik de wijzers en wijzerplaat met rust te laten. Soms vind je bij de uurwerkjes uit die periode nog wel eens een kalibernummer of een fabrikantenlogo op de voorkant/wijzerplaatzijde, maar ik wilde het risico niet nemen dat ik wat zou verprutsen op dit nog steeds netjes lopende werkje. Dan blijft als een der laatste mogelijkheden (voor mij) over om te zoeken in de ‘advanced’ functie van de onvolprezen database van Herr Dr. Ranfft
http://www.ranfft.de/cgi-bin/bidfun-2uswk.cgi?1&ranfft
1) Kalibervorm? (waarschijnlijk) deze.
2) Positie van de balans? Duidelijk deze.
3) Vorm van de balansbrug:? Niet echt duidelijk, misschien deze.
4) Vorm van de bevestiging van de balansveer? Ook niet echt duidelijk.
5) Opwindsysteem? Waarschijnlijk gewoon deze met kroontje.
6) Plaats van de tirette schroef: Deze.
7) Diameter in lengte en breedte van het uurwerk: 12…22mm
8) Ankergang? Zwitsers.
9) Secondewijzer? Geen.
En dan?
Niks! Nada! Rien! Nothing.
Dan maar de meest onduidelijke parameters weghalen.
Eerst no 3 er uit… En weer klikken op ‘Submit Search Data’…
Ha! Nu een hele lijst.
Hier een stukje met het begin, de lijst is nog véél groter.
Nu wordt het spannend, want de plaatjes van de uurwerken uit de lijst moeten vergeleken worden met mijn exemplaar.
Gewoon met de eerste beginnen, doorwerken van boven naar beneden, waarbij je dan wel de (waarschijnlijke) varianten kunt overslaan.
Deze?
Nee, die is het niet.
Ik ga ze niet allemaal laten zien, maar hoop uit te komen bij een voorbeeld dat wèl overeenkomt met mijn Soleure werkje.
Om een toch al lang verhaal wat korter te houden: In deze grote lijst zit ie er dus niet bij. Ik waag nog een poging en verander optie 1 naar een iets andere kalibervorm.
Deze dus niet.
Maar deze misschien wèl?
En nog een keer:
Daar komt een klein lijstje uitrollen waarvan ik al gelijk zie dat daar geen resultaat uit gaat komen:
Alleen Gruen en Tissot, beide merken met een heel andere herkomst achtergrond dan Solothurn.
Ik ga haar niet vinden.
Na nog een paar andere varianten met andere parameters te hebben uitgeprobeerd moet ik vast stellen dat ik the little Swiss Lady from Solothurn in de Ranfft database niet heb kunnen terugvinden. Waarmee gelijk is vastgesteld waar de makke van Dr. Ranfft’s systeem zit: Er staan een heleboel kalibers in gedocumenteerd, maar ook een heleboel NIET. En dan houdt het op.
Maar ik vond het leuk om in het kader van dit artikeltje over zo’n oud horloge te laten zien hoe zo’n zoekprocedure naar een ongesigneerd kaliber werkt.
Wat betreft de Ranfft database: wanhoop niet te gauw. Mijn ervaring is dat je in ruim 50% van de gevallen wèl het juiste uurwerk, en dus de bijbehorende data kunt vinden. Twee aannames van mij daarbij: hoe ouder en daarom vaak zeldzamer het kaliber, hoe groter de is kans dat het er niet in staat. Ten tweede: er staan meer uurwerken in voor heren- dan voor dames maten. De combinatie in mijn
geval: een uurwerkje voor een dameshorloge uit naar schatting tussen 1920 en 1925 levert een grote kant op dat je er niets over kunt vinden…
Het zij zo. Gelukkig loopt Madame Soleure nog als een kieviet, want onderdelen vinden voor zo’n oud meisje als ze stuk gaat is er natuurlijk niet meer bij.
Nadat de herkomst van het dametje toch met enige zekerheid is gefocust op mogelijk een van de drie bekende merken uit Solothurn, wil ik nog iets vertellen over hoe dit horloge tot mij is gekomen en wat ik er aan gedaan heb om het weer toonbaar en draagbaar te krijgen.
Een lekker rondje opknapwerk
In de boodschappentas (daar is ie weer) afkomstig van @Ferry1959 zaten behalve een aardig aantal min of meer complete horloges ook een heel stel doosjes en bakjes en zakjes met zeer onduidelijk onderdelen spul. Doosje met vakjes met daarin losse kalibertjes, kleine dameshorloges, met en zonder wijzers, glaasjes en kroontjes; van alles en nog wat. Een hele klus om te inventariseren wat er nog bruikbaar zou kunnen zijn. In een van de doosjes zat tussen de meuk een zeer oud uitziend metalen (chroom? Nikkel? Staal?) kastje. Vuil, met lijmresten rond het glas en een sterk gepatineerd wijzerplaatje.
Heel klein, met een gebarsten en scheef zittend celluloid sterk vergeeld glaasje waardoor het toch al gepatineerde wijzerplaatje nauwelijks meer af te lezen was. Maar… wel een soort van compleet.
Op de foto al in opgeknapte toestand, ik had er helaas geen foto van gemaakt omdat ik
aanvankelijk dacht dat het oude dametje niet meer te redden zou zijn.
Echter, alle onderdelen waren er nog, behalve een bandje. Er zat een kroontje op waar je aan kon draaien: rrrt-prt-rrt-prt… en toen: liep ze! En na een aantal uren nog steeds. En na haar – voorzichtig – nog eens helemaal opgewonden te hebben (dat is spannend hoor, bij oude dametjes) tikte ze de volgende dag nog steeds vrolijk door. Jawel: Op tijd.
Het oppoetsen was eigenlijk helemaal niet zo moeilijk. Het glaasje viel er vanzelf al bijna uit, het uurwerkje lag, vanwege de schoenpoetsdoosconstructie er toch al los in, dus kon dat er ook zo uit. Het wijzerplaatje liet zich nog een beetje van wat aanslag ontdoen. Het wat viezige (ik denk) vernikkelde messing kastje kon in zijn geheel in de ultrasoon en kwam er weer schoon uit. De grootste moeilijkheid en uitdaging zat ‘m in dat glaasje. 13mm doorsnede! En een miniem klein sponninkje in het kastje, vol met lijmresten. Die lijmresten kon ik er met een naald en veel aceton als oplosmiddel uit pulken.
Zelf een rond glaasje maken.
Ik heb best veel plexi glaasjes in voorraad, maar zulke kleintjes heb ik niet en bestellen wilde ik niet, want dat duurde me te lang. Zelf maken dus. Een eerste poging met een vlak glaasje uit een stukje dun acrylglas mislukte. Het glaasje moest bol zijn, anders liepen de wijzertjes tegen het midden aan.
Wat te doen? De oplossing: een glaasje draaien uit een groter glaasje. Dat lukte eigenlijk best aardig, maar toen ging het nog mis, want bij het op maat vijlen en slijpen ging ik nèt een streepje te ver door en toen was het glaasje nèt een beetje te klein geworden voor het 0,2mm brede sponninkje. De derde poging ging beter en met nu heel goed meten en voorzichtig slijpen, passen, slijpen, weer meten, weer slijpen en nog eens passen zat uiteindelijk het glaasje er in. Het wilde niet echt goed vast blijven zitten in het super smalle sponninkje, maar een paar druppeltjes ‘GS-Hypo Cement’ (een heldere lijm die i.t.t. acrylaat lijm geen witte vlekken achterlaat en niet vergeelt) , met een speldje aangebracht deden het laatste werk. Door al het gepruts aan het plexy glas (ik had geen nieuw maar een gebruikt afgekeurd glaasje gebruikt) zat er wat crazing en een krasje in het glas, maar dat viel bij die afmetingen niet meer op. Het hele proces van het maken van het glaasje had zo’n 3 uur in beslag genomen en toen vond ik het wel mooi geweest. Hieronder zal ik in een soort stripverhaaltje van foto’s laten zien hoe het proces van het maken ongeveer in zijn werk ging.
Vintage Hirch Bandje van 8mm
Restte mij nog om een passend bandje te vinden. Dat bleek een makkie. Omdat mijn dochter een zwak heeft voor superkleine vintage horloges heb ik een klein aantal hele smalle zwart leren bandjes in voorraad; 6, 8 en 10 mm. Die moet je kopen als je ze te pakken kunt krijgen want ze zijn vrijwel niet meer te vinden, zeker niet als het om ‘open end’ bandjes gaat die je om de vaste lug beugeltjes heen moet lijmen. Maar ik had geluk: er zat een mooi zwart leren bandje van de benodigde 8mm breedte in mijn voorrraad doosje.
Hierboven het uiteindelijke resultaat. Een lief oud klein horlogetje van nette Zwitserse origine. Een kleine honderd jaar na haar geboorte opgevist uit een rommeldoosje met losse onderdelen en nu weer geschikt om nog een paar jaar dienst te kunnen doen. Ze zal waarschijnlijk niet zolang bij mij blijven wonen maar binnen afzienbare tijd weer terug verhuizen naar haar geboorteland, waar mijn dochter, die in Zürich woont, haar met liefde aan de pols zal koesteren.
Ik hoop dat jullie mijn eerste verhaaltje van het jaar 2022 met plezier gelezen hebben en graag weer tot een volgend avontuur.
Dank voor jullie aandacht en hartelijke groeten,
Lex
Echt leuk om te lezen, hiervoor zit ik op dit forum
