Beste forumleden,
In 2007 kreeg Hans (Nivelacuso) een mailtje van een dame uit de USA, wat resulteerde in een zoektocht naar een horloge waarvan we op dat moment het bestaan niet wisten, laat staan dat we een idee hadden hoe het eruit zag.
Deze dame, Christine Redding, was de dochter van een in de USA bekende astronoom, Kenneth L. Franklin, die dat jaar overleden was. Zij vertelde dat haar vader ruim 30 jaar geleden een tijdsysteem voor gebruik op de Maan had ontwikkeld. Helbros had horloges gemaakt met dit tijdsysteem en een paar stuks aan Franklin gegeven. Het Hayden Planetarium (NYC), waar Franklin lang voor gewerkt heeft, had er ook eentje gekregen, die daar tentoongesteld is geweest totdat het een keer gestolen werd.
Blijkbaar waren de exemplaren van Franklin zelf ook op de één of andere wijze zoek geraakt, want zijn dochter, Christine Redding, kwam via via dus bij Hans terecht of hij meer wist. Nee, dat wist Hans ook niet en dus kwam dit topic op het forum:
Uit mijn in-box: Hulp gezocht bij de zoektocht naar de ECHTE Moonwatch http://www.horlogeforum.nl/read.php?2,60952,60952#msg-60952
Mevrouw Redding wist nog te vertellen dat het horloge in Kerst catalogus van Neiman Marcus (een warenhuis) te koop had gestaan met een “very fat price tag”. Deze catalogus werd ieder jaar uitgegeven met leuke cadeau’s voor de Kerst.
We hebben uiteindelijk in de 1971 editie foto’s kunnen vinden van dit bijzondere horloge, waarmee mevrouw Redding al heel blij was. Ik meen zelfs dat zij die catalogus destijds ook gekocht heeft, want het stond op eBay. Hier zijn die foto’s uit die catalogus:
De foto’s die wij kregen vertelde ons, behalve de naam (LUNA LECTRIC), het uiterlijk van het horloge en wijzerplaat, ook meer over het tijdsysteem wat Franklin ontwikkeld had. Al was dat wel even puzzelen. Het horloge heeft een 24 “uurs” wijzerplaat zoals we wel kennen, echter het geeft geen uren aan, maar z.g. “lunours”. Dat werkt alsvolgt:
Er wordt uitgegaan van de gemiddelde tijd die een maancyclus duurt: tussen twee opeenvolgende nieuwe manen, zeg maar één dag op de maan, dat duurt ongeveer 29.530589 aardse dagen (29 d 12 h 44 min 2.9 s).
Dit wordt verdeelt in 30 Lunes, waarbij één Lune dan overeenkomt met ongeveer 24 uur (23,6244712 uren). Dit wordt op het datum (LUNES) venster aangegeven.
Één Lune wordt dan verdeeld in 24 Lunours (de blauwe cijferring), waarbij dan 1 Lunour dus overeenkomt met ongeveer één uur op aarde (59,061178 minuten). Dit wordt door de 24"uurs" wijzer aangegeven.
Nu wordt het anders: de Lunour wordt onderverdeeld in 100sten ipv ‘ons’ uur in 60 minuten, of centilunours (gouden cijferring met rode cijfers).
Zie ook: http://earthwatchnews.com/moon/ item 10) The moon has its own time zone.
======
In 2008 kwam er één langs op eBay, met een gouden kast! We hadden mevrouw Redding ingeseind, maar die kon het niet eens worden met de verkoper. Te duur. En wij konden geen inkoopaktie meer organiseren.
Maar… drie weken geleden zag ik er weer één, stalen kast, niet helemaal goed beschreven en lekker goedkoop. Een sniper erop gezet om geen slapende honden wakker te maken. En ja! Bingo! Voor zacht prijsje gewonnen en een paar weken geleden binnengekomen. Uiteraard had ik Hans al op de hoogte gebracht toen ik gewonnen had.
En nu heb ik de eer om jullie de enige echte MOON WATCH te presenteren: de Helbros LUNA LECTRIC, uit 1970, in ongebruikte staat, werkend en wel:
======
Als uurwerk tikt er een caliber PUW 1001 gemaakt van 1969 gedurende een paar jaar. Het is een electrisch horloge met een spoel op de balans en permanente magneten. Helbros heeft vaker dit uurwerk gebruikt, net als b.v. Gruen. Het was een uurwerk dat zo nauwkeurig liep dat het binnen de COSC specs afgeregeld kon worden http://www.christophlorenz.de/watch/movements/p/puw/puw_1001.php?l=en
Het tikgetal is 28800 en het heeft 7 stenen. Nu is het natuurlijk wel zo dat deze in zoverre al anders is dan de originele PUW 1001, omdat dit een ‘24 uurs’ uurwerk is en deze totaal anders moet lopen: de urenwijzer moet in iets meer dan 23,5 uur één keer rond.
Het enige is dat de kroon loszit, zodat ik hem niet ‘op tijd’ kan zetten om het horloge goed te meten. Ik heb met het idee gespeeld om hem even bij Frans de Groot langs te brengen, want ik werk in Gouda, maar ik heb besloten toch even te wachten, misschien heeft iemand een beter adres.
Hierbij de foto’s van het uurwerk, enigzins verkleurd, maar hij loopt wel. Dit type uurwerk is zo ongeveer het eerste type electrische uurwerk en een serieus minpunt is dat er electrische contacten inzitten, waardoor de (verwachte) levensduur zo’n 7 jaar zou zijn. http://www.christophlorenz.de/watch/movements/p/puw/puw_1001.php?l=en Een lopend uurwerk schijn je niet vaak tegen te komen, dus dit is alleen om die reden al redelijk zeldzaam. Tel daarbij op dat dit een gemodificeerd uurwerk moet zijn, dan is dit echt zeldzaam.
OK, hier de foto’s:
======
OK, hij is nu hier, maar… we gaan met mevrouw Redding contact opnemen en als zij hem nog wil hebben, dan gaat het horloge weer weg. Dat was het uiteindelijke doel van deze zoektocht.
“Jammer dat je hem zelf niet houdt” zullen jullie zeggen, maar… er komt nog een tweede aan, vorige week zag ik er weer eentje en heb toegeslagen. Hij is nog niet binnen, maar al wel onderweg. Foto’s volgen.
======
Nog een gedachte van mij over het tijdsysteem van Frankling. Zonder twijfel is het wetenschappelijk helemaal correct. Maar niet erg practisch, omdat men altijd de tijd met die op aarde om moet rekenen. Niet voor niets werkt men nu in de lucht- en ruimtevaart (ISS) met UTC, omdat dat erg makkelijk is voor een ieder die er mee moet werken.
In het Appolo tijdperk, de tijd waarin dit horloge werd ontworpen, werd door NASA een andere tijdzone gebruikt: de VET (Vehicle Elapsed Time). Bij iedere missie ging die klok opnieuw vanaf ‘nul’ lopen bij de z.g. “platform release” tijdens de start. Dat was 17 seconden vóór de liftoff. De tijd van de start van de VET noemde men T0 (t-zero). Alle tijden in het draaiboek werden ‘time from t-zero’ of ‘time from time base’ genoemd. De reden hiervoor was dat de lanceringen nogal eens uitgesteld werden, net als nu, en dat dus de tijden van het hele draaiboek van zo,n missie niet steeds bijgesteld hoefde te worden. Hier lag dus de 24 uurs dag van bij ons op aarde ten grondslag.
Door nu een andere grondslag voor tijdsbepaling op de maan te kiezen, n.l. de maancyclus, hoewel wetenschappelijk waarschijnlijk helemaal correct, heeft Franklin het converteren van onze aard-tijd en zijn maan-tijd nu niet bepaald simpel gemaakt. Dit zal het (eventuele) gebruik van zijn systeem niet bevorderd hebben.
Men moet zich dan ook wel afvragen hoe men Franklins horloges moet zien: als prototypes van horloges die gebruikt zouden kunnen worden bij de spoedige kolonisatie van de Maan, waar men tijdens de space-race nog wel van uit ging, of als een stukje curiosa.
Het is niet bekend of Franklin’s horloge ooit een ruimte missie heeft meegemaakt. Maar dat hindert niet: het is tóch de Enige ECHTE Moon Watch:D
Er is destijds een exemplaar geschonken aan de toenmalige president van de USA, Richard Nixon.
======
Ik heb ondanks de losse kroon toch een test gedaan: horloge aangezet om 09:00 uur en 24 uur later uitgezet. Dan krijg je dit:
Aangezet op 03-06-2011 om 09:00, Luna geeft aan 00:56:86 datum: (Lunes) 1
Uitgezet op 02-06-2011 om 09:00, Luna geeft aan 01:04:67 datum: (Lunes) 2
Hij heeft gelopen 25,0467 - 0,5686 = 24,4781 lunours in 24 uren.
Één lunour (op dit horloge) is dus 24 : 24,4781 = 0,980468 uur.
Dus één ‘dag’ of Lune (een 30ste deel van de volledig maancyclus) op de maan is 0,980468 x 24 = 23,5312 uur volgens dit horloge.
In het echt is dat 23,6244 uur, dus hij zit er ietsje naast (te snel): nl. 0,0932 lunours dat is (9,32 : 100)x60=5,592 minuten, ofwel dus net even meer dan 5 ½ minuut per Lune te snel.
Ik hoop dat iemand even wil checken of ik geen denk/rekenfouten gemaakt heb.
Dit houdt in dat hij waarschijnlijk wel op gebruik op de maan is afgeregeld. Ik ben even bij een lokale horlogier geweest met een tikapparaat, maar die kon dit type electrische uurwerk niet aan. Ik had natuurlijk graag gezien of hij had kunnen zien hoeveel het horloge afweek.
Wat ik nu dus nog niet weet, is of het horloge zodanig is gemaakt dat hij met een tikgetal van 28800 ook netjes één Lune in 23,6244 uren loopt of dat men gewoon het uurwerk sneller heeft laten lopen door het tikgetal iets op te voeren.
======
Wat er nog moet gebeuren voordat het horloge naar mevrouw Redding gaat:
- De kroon moet vastgezet worden.
- Foto’s maken van de Lunen aanduidingen.
- Als het kan het tikgetal bepalen.
======
Tot slot nog wat extra foto’s:
Bedankt voor het kijken;)
PS: Ik heb Henrik gevraagd of ik dit (vintage) horloge op dit gedeelte mag zetten om zoveel mogelijk leden mee te laten genieten van dit aparte horloge.
Hij vondt het geen probleem, waarvoor dank(tu)
