Disclaimer: Zoals bij mij wel eerder in het verleden, gaat deze post weer behoorlijk groot worden.
Veel tekst en heel veel foto’s. Die fotootjes zijn stripsverhaalgewijs in series kleine plaatjes bij elkaar gezet om te voorkomen dat het HF systeem mijn bijdrage weigert wegens te veel of te grote foto’s (in dataomvang). Klik er op en ze worden wat groter weergegeven. Voor diegenen die een hekel hebben aan TLTR geldt: kijk alleen de plaatjes, scroll er snel doorheen of sla dit artikel over. Het artikel heeft een focus op vintage, maar kan ook in zijn algemeenheid interessant zijn voor bandjes makers, dus ik heb het in dit geval geplaatst in
Het begon met een postje van @Jenneke waarin ze beschreef dat ze op een oud Gruen horloge graag een varkensleren bandje wilde hebben, in plaats van het metalen bandje wat er op zat. Jenneke is altijd zeer voor het zo origineel en tijdscorrect restaureren van haar antieke Gruens en ze had uitgevist dat er op dat specifieke model een Pigskin bandje behoorde. Nu kan ze (weet ik) uitstekend zelf bandjes maken, maar hoe kom je aan varkensleer? Het draadje waarin e.e.a. besproken werd kan ik niet meer zo snel terugvinden.
Het kwam er op neer dat ik Jenneke adviseerde om ergens een oude tas of koffer van varkensleer te vinden en die te slopen voor het benodigde materiaal. Twee vliegen in een klap. Het juiste materiaal en een vintage uiterlijk van het waarschijnlijk verweerde leder.
(foto’s Jenneke)
Zo geschiedde, en Jenneke toverde al snel een oud oma koffertje boven water.
Daar bleven wat mogelijk bruikbare stukjes van over en ik bood aan om te proberen een passend bandje voor haar te maken. Niet omdat ik denk dat ik dat beter zou kunnen dan zij zelf, maar omdat ik het wel een interessant experiment vond. Ik had van een versleten rood kalfsleren tas van mijn dochter wel eens een bandje gemaakt, maar had geen ervaring met oud op karton geplakt varkensleer.
(foto’s Jenneke)
Alzo geschiedde hier dus ook. Jenneke beloofde wat stukjes op te sturen en een paar dagen later kwam dit binnen: stukjes van het varkensleren koffertje plus nog wat andere lapjes exotisch leer.
Aan de rechterzijde van de foto zie je de stoffelijke resten van wat ooit echt exotische beesten geweest moeten zijn. Daar zal ik later nog eens over schrijven, ik beperk mij nu tot de strookjes leer van het oma koffertje aan de linkerzijde. Het zal in elk geval redelijk PFAS vrij zijn.
Aan de slag!
Omdat ik het interessant vond om te zien of de decoratiestrepen op het oude leer stand zouden houden koos ik twee stukjes uit waar die strepen op stonden, voldoende voor de twee delen van het bandje; het gespdeel en het gaatjes deel. Een restje zacht bijpassend kalfsleer dat nog groot genoeg was om als achterzijde / voering te dienen vond ik in mijn eigen voorraadje.
Omdat het varkensleer vrij dun was en kwetsbaar door de ouderdom, mocht het voeringleer wat dikker zijn om zo toch een stevig en duurzaam bandje te krijgen. Zoals iedereen die vaak horloges op leer draagt weet, slijt een bandje meestal sneller op de pols aan de binnenzijde dan op de buitenkant.
Om de voorzijde van het bejaarde varken en de achterzijde voor de voering wat makkelijker te kunnen verlijmen heb ik eerst de stukken op een wat passender formaat gesneden. Voor het lijmen van leer gebruik ik altijd ‘Bison Transparant’ lijm. Géén gewone Bisonkit! Dat geeft vieze vlekken en hecht niet goed.
Omdat ik omwille van het experiment een eenvoudig bandje wilde maken besloot ik e.e.a. gewoon recht te houden met een breedte van 18mm voor zowel de lug als de gespzijde. Op het gedeelte van het flapje wat wordt omgevouwen voor de bevestiging van de springbars wordt geen voeringleer geplakt. Het stukje voeringleer waar het omgevouwen flapje overheen komt moet vervolgens eerst dunner worden gemaakt. Daar zijn allerlei methodes voor, zoals werken met een uitdun mes, maar ik doe dat met een dremel machientje met een soepele aandrijfslang en mini boorkop en van die kokertjes met sterk korund/slijppapier.
Ik begin altijd met het maken van het ‘gaatjesdeel’ omdat dat stuk het eenvoudigst is, met maar één omgevouwen flapje aan de lugzijde. Als het geheel goed verlijmd is wordt het nog eens stevig met een zwaren metalen roller aangeperst om de lijm goed in het leer te drukken en te voorkomen dat er rare hobbels ontstaan. Daarna word het uiteinde op maat gesneden (110mm lengte is standaard) en de lugmaat, dus de breedte van het bandje is in dit geval 18mm. Op het slijptolletje van mijn speelgoedraaibankje c.q. poetsmachine wordt het uiteinde netjes afgerond. Om te voorkomen dat de zijkanten gaan rafelen worden die vervolgens ingewreven met een goedje dat ‘Gum Tragacanth’ heet. Een soort gom dat er voor zorgt dat de ruwe zijkant van het afgesneden leer wordt verzegeld en glad gemaakt.
Vervolgens wordt het ding wat al enigszins op een bandje begint te lijken nog zorgevuldig gepoetst met een passende kleur zachte schoencrème om het leer zachter en glanzend te maken en te voeden. Vooral het oude leer, dat de neiging heeft om te barsten en te verpulveren heeft dat hard nodig. Het leer wordt hier wel wat donkerder van en de decorstrepen vallen vrijwel weg, maar daar was geen alternatief voor.
Ik leg dit deel van het bandje opzij en maak op vergelijkbare wijze het deel waar het gespje op komt. Dat is iets ingewikkelder omdat er nu twee flapjes zijn, een voor de lugzijde en een voor de gespzijde. Van een strookje dat over is gebleven van het op maat snijden kunnen de bevestigingslusjes / keepertjes gesneden worden. Eén strookje wordt vast onder het flapje bij de gesp gelijmd, de andere is alleen een lusje dat over de band heen en weer kan schuiven.
Bij het dichtlijmen van de flapjes gebruik ik een staafje metaal (een uitgebogen grote paperclip) op de plek waar straks de springbars moeten komen. Dit om te voorkomen dat het kokertje waar de springbar doorheen moet dichtloopt met lijm. Metaal en geen hout, zoals een tandenstoker, want hout lijmt direct vast en krijg je er dus niet meer uit. Op het metalen staafje hecht de lijm niet en als je bij het er uithalen het een paar keer flink heen en weer trekt, neemt het gelijk de overtollige lijmrestjes mee. Ook het gespdeel wordt nu nog afgewerkt met Tragacanth gom aan de zijkanten en gepoetst met schoencrème. De twee delen beginnen samen nu al aardig op een echt horlogebandje te lijken.
Maar dan… een principe beslissing: gestikt of ongestikt? Persoonlijk vind ik ongestikte bandjes wel mooi, maar omdat het hier om een experiment ging om te kijken wat de mogelijkheden waren, besloot ik om tóch stikwerk aan te brengen. Dus ik was nog even niet klaar en gaat dit verhaal nog even door.
Voordat ik het stikwerk ging aanbrengen heb ik eerst de benodigde gaatjes geponst om te kijken hoe dat er uit ging zien. Voor de doorn van de gesp moet er een langwerpig gaatje gemaakt en voor het onderste deel de rij gaatjes voor de gesp. Ik heb daarvoor een assortiment stalen ponsjes van Ome Ali pisbakkenijzer die heel geschikt zijn voor (relatief zacht) leer. Ik zet die dingen in de boorkop van mijn verticale boormachine en gebruik het apparaat als pers, dus zonder dat de machine draait. Op de foto’s zie je (hopelijk) hoe dat in zijn werk gaat. Het resultaat is veel mooier dan gaatjes boren of prikken of een ponsje met de hamer er doorheen jassen.
Eerst het halve ovale gaatje voor het gespdeel ponsen en dan voor het andere deel de rij ronde gaatjes. Eerst vóórprikken m.b.v. een mal en dan weer hup, met het juiste ponsje onder de niet draaiende boormachine. Stukje overgebleven laminaatparket er onder, alles op zijn plaats leggen en aan de hendel trekken.
De gespgaatjes zitten er nu in en dan volgt er een delicaat klusje. Het voorboren van de gaatjes voor het stikwerk. Daar gebruik ik eveneens zo’n, via Ome Ali verworven, malletje voor. Die dingen kosten maar weinig, gaan lang mee en zijn in diverse maten te bestellen.
Probeer niet een stuk leer te naaien zonder voorgeprikte gaatjes of een industriële schoenmakers leer naaimachine, want dat levert zeer pijnlijke vingers en gebroken naalden op.
Er moeten éérst gaatjes zijn voordat je kunt naaien. (waar heb ik dat nou eerder gehoord? Even aan @Climholland vragen).
Er zijn van die leuke beitelvorkjes waar je redelijk recht achter elkaar een rij gaatjes in een leer werkstukje kunt timmeren, maar ik heb een beetje een hekel aan die dingen. De gaten zijn niet rond, dus vaak te groot, nooit echt mooi achter elkaar en wat erger is, je slaat met die beiteltjes -want dat zijn het- met een hamer door je werkstuk heen en beschadigt dan al snel het leer. Liever boor ik de gaatjes met de dremel, een 1- of 1,2 mm spiraal boortje en een Ome Ali acryl malletje. Werkt snel en zuiver.
Links: ervóór, leer met malletjes, midden: heel veel gaatjes boren, rechts: erna; heel veel gaatjes.
Bij gebrek aan een professionele naaimachine en door het feit dat er al gaatjes zijn moet er dus met de hand genaaid worden (had je niet gedacht hè Climholland).
Men passe daarbij de zgn. ‘zadelsteek’ toe. Een methode waarbij je werkt met twee naalden, één aan elk einde van de zelfde draad. Daarbij wordt bij elke steek a.h.w een knoopje gelegd in elk gaatje waar de draad twee x doorheen gaat. Het voordeel daarvan is dat, behalve een hele sterke trekvrije stiknaad, ook als er ergens een stukje draad ooit doorslijt, de rest van de draad gewoon op zijn plaats blijft zitten. Iets wat met een machine genaaide stikdraad niet kan. Maar ja, wèl handwerk. Ander voordeel: goedkoop, geen machine nodig. Hoe dat precies gaat met die zadelsteek ga ik hier niet uitleggen; er is een mer à boire aan leuke filmpjes op Youtube te vinden waar dat precies wordt uitgelegd. Google is Your Friend! Wel hier een paar foto’s ter illustratie:
Een zelfgemaakt naaibankje (daar zijn ook Youtube filmpjes over), een stel stevige naainaalden, een eind gevlochten en gewaxed stevig garen. Lekker heen en weer prikken van links naar rechts en van rechts naar links met de twee naalden en dan, na zeg eens een half uurtje, ligt daar ineens iets wat een echt horlogebandje geworden is. Nog even een passend gespje er op zetten. Het resultaat heeft in dit geval, door het gebruik van het oude leer uit het gesloopte oma koffertje van Jenneke, een lekker verweerd en dus vintage uiterlijk. Wat mij betreft goed passend bij een mooi oud vintage horloge. Als je het oude leer een beetje soepel houdt en poetst met af en toe een heel klein veegje zachte schoencrème gaat het ding nog een eeuwigheid mee. Iets wat je van veel nieuw aangeschafte soms peperdure horlogebandjes niet altijd kunt zeggen.
Bovenaan: een ruw stukje sloopleer uit Jennekes oma-koffertje. Onderaan het uiteindelijke resultaat van dit experimentele projectje. Helaas zijn de originele decorstrepen een beetje weggevallen door het conserveren van het leer, maar je kunt niet alles hebben en het verkregen patina effect is naar mijn eigen smaak best aantrekkelijk.
Meestal is het zo dat je bij een opgeknapt oud / vintage horloge een passend bandje moet zoeken. In dit geval is het nu eens precies andersom. Een passend horloge zoeken bij dit bandje. Niet voor niets heb ik gekozen voor een lugmaat van 18mm. Dat komt nogal eens voor bij horloges uit de jaren ’40 – ’60 van de vorige eeuw als ze niet te klein zijn uitgevallen. Ik kwam uiteindelijk terecht bij een nog niet zo lang geleden verworven Zweeds ‘Örnen’(adelaar) horloge uit ca. 1955. De kleur van de enigszins gepatineerde wijzerplaat past naar mijn smaak uitstekend bij het gepatineerde karakter van het bandje. Het gebruikte leer zou heel best wel eens net zo oud kunnen zijn als het horloge zelf.
Het eindresultaat, inclusief het horloge zie je hieronder. Wat mij betreft: proef geslaagd!
Ik hoop dat jullie je met enig plezier door dit toch weer flink lange verhaal heen geworsteld hebben. Voor diegenen die zelf van plan zijn om met nieuw of met vintage materiaal zelf zo’n bandje te maken hoop ik dat het verslag van mijn projectje tot inspiratie en hulp mag leiden. Veel plezier met knutselen en veel succes!
Lex
).
Aan het sluitwerk te zien komt het waarschijnlijk uit de jaren 50. En het was een erg degelijke koffer om te slopen. 
Kleiner nog dan de Chinese mallen hebben. Ik gebruik daar wel radeerwieltjes voor, maar bij wat droger leer is dat lastig. En je krijgt zere vingers van gaatjes prikken, toch eens dat boren proberen!
