Ken je dat? Liefde op het eerste gezicht. Man, wat is ze mooi. Maar ja, dan moet je haar leren kennen en kan het eigenlijk alleen maar tegenvallen. In een héél enkel geval blijkt ze ook nog eens hyperintelligent en lief te zijn en kan je niet anders dan met haar trouwen. Dat is het verhaal van mijn nieuwe NA. Een horloge waar ik op slag verliefd op werd en hoe meer ik me ging verdiepen, hoe sterker dat gevoel werd. Nu, twee jaar later, heb ik haar eindelijk om de pols.
Ik excuseer me bij voorbaat voor de lengte van dit topic en eventuele fouten die het bevat. Ik heb veel onderzoek gedaan, maar soms zijn er tegenstrijdige bronnen/verhalen. Corrigeer of vul vooral aan in de reacties!
Het is mijn eerste NA-topic, ondanks dat ik hier toch al bijna 6 jaar, drie en een half duizend berichten en inmiddels zo’n 100 NA’s rondhang. Dat zegt misschien wel iets.
Dit topic gaat dan ook niet alleen over mij en mijn aankoop, maar is tevens een korte geschiedenis van een hele reeks aan legendes die langskwamen tijdens mijn research naar dit horloge. Centraal staat de (ultra thin) perpetual calendar-complicatie. Ik heb het met veel plezier geschreven en wens iedereen dan ook veel lees- en kijkplezier.
Kurt Klaus
Kurt Klaus is een horlogemaker en engineer. Hij heeft zijn volledige volwassen leven in dienst van IWC gewerkt. Eerst als horlogemaker en later ook als technical director. Ondanks dat hij al lang met pensioen is, blijft hij aan IWC verbonden. Hij is ambassadeur, adviseur en docent voor het merk.
Ik was verbaasd te lezen dat hij in de 70s, midden in de quartzcrisis bezig was met het maken en ontwerpen van mechanische zakhorloges met kalenders en maanfases. Hier was blijkbaar een markt voor. Eind jaren 70 ging hij aan de slag met het ontwerpen van een nieuwe perpetual calendar voor polshorloges.
Er waren natuurlijk al wel perpetual calendars op de markt. Voornamelijk van Patek, AP en Vacheron, maar deze werden in zeer kleine oplages en vaak op aanvraag gemaakt, omdat de complicatie erg duur was om te produceren. Het waren technisch knappe horloges, maar niet erg gebruiksvriendelijk. Alle functies (dag van de week, datum, maand, maanfase) werden los van elkaar ingesteld door middel van pushers in de kast. Een heel gedoe als het horloge enige tijd stil had gestaan.
Hier bracht Klaus verandering in. Hij ontwierp (met potlood, papier en wiskunde, want computers en CAD kende hij nog niet) een perpetual calendar waarbij alle kalenderfuncties gekoppeld zijn en tegelijkertijd kunnen worden ingesteld middels de kroon of één enkele pusher. Een enorme stap voorwaarts voor de complicatie. Dit systeem werd in 1985 officieel gelanceerd in de IWC Da Vinci. Een horloge op basis van een Valjoux/ETA7750 en daarmee dus niet alleen een perpetual calendar maar ook een automaat en chronograaf.
Bijkomend voordeel van het mechanisme van Klaus was dat het veel goedkoper en makkelijker was om te produceren dan de traditionele perpetual calendars. Daardoor kon productie toenemen en lagen de prijzen significant lager dan van de concurrentie. Het was een commercieel succes en volgens bronnen produceerde IWC in 1987 -twee jaar na de release van de Da Vinci- al 2000 perpetual calendars per jaar, meer dan de rest van de industrie bij elkaar.
Als eerbetoon heeft IWC later een model opgedragen aan Klaus. Een automatische perpetual calendar chrono, zoals de Da Vinci, met zijn handtekening op de wijzerplaat en z’n hoofd op de caseback.
IWC Da Vinci’s
Het begon dus allemaal in 1985 met de Da Vinci ref 3750. Dit model, met een polariserend design, werd de basis voor vele nieuwe innovaties en complicaties, allemaal op basis van de ETA7750, waaronder:
3751 (opgevolgd door 3754) – Automaat perpetual calendar split second chronograaf
3752 - Automaat perpetual calendar chronograaf tourbillon. Gelanceerd in 2000.
3755 - Automaat perpetual calendar chronograaf in een (deels) keramische kast. Ook dit was een ongekende stap en wat mij betreft een van de tofste horloges ooit gemaakt. Het verhaal gaat dat IWC door het grote succes van de Da Vinci begon met het gieten van de gouden kasten. Dit om grootschalige verspilling van goud tegen te gaan. Dit bracht hen op het idee dezelfde techniek te gebruiken voor een keramische kast, waarvan het grote voordeel is dat het enorm hard is en daardoor niet krast. De combinatie tussen de keramische middenkast en de gouden hinged lugs, kastdeksel, pushers en kroon geeft een uniek effect. Mijn grote voorkeur gaat uit naar de witte variant, maar het horloge werd ook in zwart gemaakt.
Foto van Amsterdam Watch Company (AWCo) waar deze nu te koop staat 
Grand complication
IWC had de slag lekker te pakken en breidde de 7750 uit tot een grand complication. Eerst in 1990 met de ref 3770; een perpetual calendar chronograaf minute repeater van 42mm bij 16.3 dik.
Maar het kon nog gekker met de Il Destriero Scafusia uit 1993, een limited edition van 125 stuks voor het 125-jarig jubileum van IWC. Het horloge bevatte een flying tourbillon, split-second chronograaf, perpetual calendar en uren-, kwartieren- en minuten repeater. Deze handwinder huisde in een nog minder bescheiden 43mm kast met 17.2mm dikte.
Foto van de piece unique van Alfredo Paramico, die beweert dat de service van dit horloge een schamele 70k kostte.
Andere IWC perpetuals
Ondanks dat IWC de perpetual calendar 7750 van Klaus dus flink benutte en doorontwikkelde, was een van de fijne eigenschappen van de door Klaus ontworpen module juist dat het op meerdere basisuurwerken past. IWC zat daarom niet vast aan de 7750, maar experimenteerde al snel met andere uurwerken. Dit resulteerde in de:
Gunter Blümlein en samenwerking met Jaeger-LeCoultre
Een andere naam, naast die van Klaus, die niet onbenoemd mag blijven is die van Günter Blümlein. Blümlein was in de Jaren 80 en 90 hoofd van Les Manufactures Horlogères (LMH), onderdeel van VDO. Onderdeel van LMH waren IWC en JLC. Hij leidde beide merken door de roerige tijd tijdens/na de quartzcrisis en durfde desondanks te investeren in bovengenoemde gecompliceerde mechanische horloges en innovatieve technieken zoals ongewone kastmaterialen (keramiek, PVD, Titanium).
Blümlein heeft de ruimte geboden aan IWC om veel verzamelwaardige horloges te ontwikkelen. Veel van deze modellen van IWC hebben gemeen dat ze worden aangedreven door een uurwerk van JLC. Dit komt dus omdat beide merken in dezelfde groep zaten en werden aangestuurd door Günter.
JLC is natuurlijk ‘the watch maker’s watch maker’ en voorzag IWC van uurwerken, maar met de perpetual module van Klaus had IWC ook iets terug te geven. Zo komt het dat de perpetual calendars van JLC met dezelfde module werden vervaardigd, zij het met weer een ander basiskaliber (JLC 889).
Het begon met de Odysseus perpetual in 1987, opgevolgd door de master control perpetual in 1996/1997.
Opvallend verschil is dat JLC de perpetual calendar module 180 graden draaide. De functies zitten dus op een andere plek dan bij de IWC’s. Bij IWC is de maanfase bijvoorbeeld te vinden op 12 uur en het jaar op 7/8. Bij JLC bevond de maanfase zich op de 6-positie en het jaar op 2-uur. Persoonlijk vind ik de configuratie van de JLC daardoor minder in balans, mede doordat het venster voor de maanfase ervoor zorgt dat de wijzerplaat een ‘boze’ indruk maakt.
Ik ga niet te veel uitweiden over Blümleins prestaties bij andere merken, maar Blümlein is ook het meesterbrein achter de opkomst van A. Lange en Söhne na de val van de Berlijnse muur. Geholpen door de kennis en catalogus van JLC; De eerste 4 modellen die Lange lanceerde in 1994 leenden allemaal onderdelen van JLC cal. 822. Ook lanceerde hij bij JLC de master control collectie waar het merk nog steeds bekend om staat en blies hij de Reverso nieuw leven in. Vervolgens heeft hij ervoor gezorgd dat alle drie genoemde merken opgingen in Richemont in 1999. Niet veel later overleed hij helaas op slechts 58-jarige leeftijd.
Perpetual calender concurrentie
Zoals gezegd waren perpetual calendars vóór 1985 geen grote markt. Vanzelfsprekend was het voornamelijk de holy trinity die zich hierop toelegde. Met name Audemars Piguet had met de ref 5548 vanaf 1978 een prachtig aanbod. Het uurwerk was ook hier afkomstig van JLC, namelijk de legendarisch 920 (AP2120) die we als time only terugvinden in de 1e generaties Royal Oak, Nautilus en 222.
In de 5548, een 36mm bij 7 a 8mm dik dress horloge, had het uurwerk een perpetual calendar module van Dubois-Dèpraz. Een bedrijf dat zich specialiseert in het ontwikkelen van (modules voor) kalenders en chronografen. Hoezo in-house?!
Het uurwerk met code 2120/2800 was met 3.95mm het dunste perpetual calendar uurwerk tot dan toe. In 1984 debuteerde dit uurwerk in de 5554 Royal Oak perpetual calendar (39mm x 7.5mm dik). Toen de productie toenam, paste AP de kast aan naar 8.25mm dik om het horloge steviger te maken en makkelijker/goedkoper te produceren.
Vacheron noemde dezelfde JLC920 met Dubois-Dèpraz de 1120/2 QP in de referenties 43031 en 43032, beide 36x7.5mm.
En Patek Philippe? Patek heeft sinds 1985 het 3.88mm dikke microrotor cal. 240 Q dat we kunnen kennen uit de referenties 3940 (36x8.8), 5039 (35x8), 5139 en 5140 (37x9), 5327, 7140 en de Nautilus 5940 (40x8.42).
De recente NA 3940J van @brick
Mijn liefde
Als je tot hier bent gekomen met lezen: pak iets te drinken, je verdient het.
Leuk allemaal, maar welk horloge gaat het nou om? Nou, ik heb hem al best even geleden genoemd, maar nog niet uitgelicht. Het is de dunste, en wat mij betreft ook de mooiste, perpetual calendar van allemaal: De IWC Romana 2050.
Uitgekomen in 1995 was het de dunste perpetual calendar ooit gemaakt. Het IWC 18561-uurwerk meet 3.15mm dun en het horloge is slechts 6.3mm dik in totaal. Het uurwerk is natuurlijk de IWC Klaus-module op een JLC 849 ultra thin.
En met ultra thin, bedoel ik de echte, uit de JLC Master Ultra Thin, zoals van @tompj. Dit JLC-uurwerk alleen is slechts 1.85mm dik en zorgde er in 2013 voor dat JLC met de Master Ultra Thin Jubilee het record pakte voor dunste mechanische horloge op de markt met 4.05mm dikte.
Bijzonder aan het 18561-uurwerk is dat het enkel in deze referentie is geleverd. Ik weet niet of dat een slecht teken is, haha, maar er bestaan geen andere horloges met dit uurwerk. Tel daar een productierun van slechts drie jaar (1994-1997) bij op en je hebt een vrij zeldzaam beestje.
Het horloge is geproduceerd in Platinum en geelgoud. De platina variant heeft een meer grijs/antraciet wijzerplaat. De geelgouden variant heeft een zilveren wijzerplaat en heeft mijn voorkeur vanwege het contrast, de warmte en hoe mooi de blauwe wijzers en maanfase afsteken tegen het gele van het goud.
De 36mm kast is simpel, is volledig gepolijst, maar heeft precies de juiste break tussen de middenkast en de bezel. Ook zijn de lugs scherp naar beneden getekend, waardoor de kast nog dunner lijkt. De bodem is massief goud en geschroefd. De keurmerken en het serienummer zijn nog duidelijk zichtbaar. Het glas is natuurlijk saffier. Het geheel weegt door het goud net geen 50 gram. Er is een pusher in de kast verwerkt op 11-uur om de kalenderfuncties te verzetten. Bij het horloge zit een speciale houder van IWC die gebruikt kan worden om de pusher te bedienen, zonder het horloge te beschadigen.
Ook de gesp is natuurlijk van IWC en van 18k geelgoud.
Wat is nou zo mooi aan dit horloge? Niet alleen de techniek, de geschiedenis die ik hiervoor uiteen heb gezet, het ultradunne profiel, maar vooral de balans. Het geheel klinkt op papier tamelijk druk: Romeinse indexen, 4 sub dials, maanfase, jaardisplay, 5 wijzers en dat allemaal in een 36mm kast. En toch, het geheel voelt zo ruimtelijk, zo open en rustig. Het is echt ongelooflijk knap hoe IWC dit heeft ontworpen. Ik was verbaasd dat het horloge in het echt nét zo makkelijk afleesbaar is als op de foto’s. Ik ben nog steeds verliefd.
Concessies
Is er dan niks negatiefs te melden? Jawel. We blijven realistisch. Leuk dat het de dunste perpetual calendar is, maar dat heeft een grote kanttekening. IWC heeft namelijk valsgespeeld. De Romana is een handopwinder, waar alle andere genoemde modellen automaat zijn. Ja, zo kan ik het ook. Nouja, niet echt, maar toch.
Ontzettend onpraktisch natuurlijk bij een perpetual, toch? Voor mij persoonlijk niet. Ik wissel vrij vaak van horloge en ben gewend mijn horloge elke dag te moeten opwinden en op tijd zetten. Het is zelden dat mijn automatische horloges nog lopen als ik weer naar ze grijp. Daarnaast zal ook de IWC het merendeel van zijn tijd doorbrengen in een externe kluis. Voor mij zit er dus weinig verschil in automaat of handwinder.
Lage gangreserve is het tweede probleem. Elke dag opwinden is wel echt nodig. Die JLC 849 is flinterdun maar heeft daardoor ook beperkte ruimte voor de mainspring. Zonder dat het uurwerk een perpetual calendar en maanfase op z’n rug moet meezeulen is de gangreserve al een beperkte 38 uur. Dat zal nu naar verwachting niet veel langer dan 30 uur zijn.
Om het profiel dun te houden heeft IWC ook de eeuw-aanduiding weggelaten, waardoor er nog 2 getallen voor het jaartal overblijven. Het is een concessie, maar ik ben er eigenlijk wel tevreden over. Het is discreet en alles dat je nodig hebt. Het gat in de wijzerplaat is zo klein mogelijk en 9 van de 10 keer valt het me niet eens op.
Dan de enige concessie die ik wel echt als nadeel voel: De tool van IWC om de pusher te bedienen (zie hierboven) voelt wel erg licht en plastic. Het is niet de luxe accessoire die ik ervan verwachtte.
Het laatste nadeel: De race om de dunste
In de kroeg gaat het erom wie de langste heeft, maar bij dit type horloges gaat het erom wie de dunste heeft. En die bragging rights heb ik niet meer. Het is natuurlijk een bijna 30 jaar oud horloge en zoals iedereen weet: records zijn er om gebroken te worden. De titel van dunste perpetual calendar ging in 2019 naar de Royal Oak Selfwinding Perpetual Ultra Thin, beter bekend als de RD2. Het AP cal. 5133 is 2.89mm dun en het horloge 6.3mm (exact gelijk aan de Romana). Ohja, en hij kostte 140k in 2019.
In 2021 werd de AP voorbijgestreefd door de Bulgari Octo Finissimo Perpetual. Het in-house BVL305 uurwerk is 2.75mm en de kast 5.8mm dik. En dat voor een relatief betaalbare 60k in titanium of 90k in platina.
Foto van Monochrome
Slot
Het voelt nogal narcistisch om hier 2600 woorden te spenderen aan een aankoop die waarschijnlijk niemand interesseert. Ik heb de focus daarom vooral gelegd op het horloge en de geschiedenis en niet op mijn 2 jaar lange oriëntatiefase, overwegingen, trip naar Duitsland, etc.
I
k ga ontzettend genieten van de Romana om de pols. Van de blauwe wijzers, de glinsterende sterren naast de maan, de perfecte positionering van het IWC-logo, hoe onovertroffen soepel en fijn het uurwerk opwindt, de warme geelgouden bezel, het waanzinnige zijprofiel van dit horloge, en het feit dat ik hem tot het jaar 2100 niet hoef bij te stellen. Dat laatste is natuurlijk onzin, maar ik wel ben wel trots dat ik een van de meest bruikbare, maar vooral intrigerende complicaties in de horlogerie om de pols kan gespen. En daarmee bedoel ik niet enkel de perpetual calender, maar in het bijzonder de ultra thin perpetual calendar.
Ik wil jullie allemaal bedanken voor het lezen en voor de fijne, leerzame interacties hier op het forum de afgelopen jaren. Zonder HF en zonder jullie was dit horloge er nooit gekomen.
