Waarschuwing: het wordt weer een flink lang verhaal! Maar dat zijn jullie inmiddels van mij gewend.
Wie niet van lezen houdt mag de tekst overslaan en alleen plaatjes kijken…
Al enkele keren kocht ik van een verkoper uit Finland horloges met een Scandinavische herkomst, met name van Zweedse en Finse origine.
Net als in Nederland was er in Zweden en Finland geen of nauwelijks een eigen horloge industrie (we spreken over de jaren ’50, ’60, en ’70). Het gebruik was dat, net als bijvoorbeeld bij de Nederlandse merken Indus, Prisma en Union, er in Zwitserland of Duitsland vervaardigde horloges en uurwerken werden verkocht die speciaal voor de Scandinavische landen waren gemaakt, met eigen Zweedse of Finse merknamen. Twee van die merken zijn door mij als eens eerder gepresenteerd, namelijk ‘Leijona’ (Fins voor leeuw) en ‘Milljonär’ ( de Zweedse schrijfwijze voor miljonair).
Waarom praat ik alleen over Finse en Zweedse horloges? Wel, van de Deense horloge industrie weet ik heel weinig omdat er over (vintage) Deense merken zo ongeveer niets te vinden is. Over Noorse horlogemerken heb ik ook nog nooit informatie of documentatie gevonden. Met name het WWW laat het hier vrijwel volledig afweten. Overigens zijn bijna alle Scandinavische horlogemerken, ook de moderne populaire Deense horloges, slechts ‘plakmerken’ of handelsmerken.
De Scandinavische vintage horloge merken zijn naar mijn idee voor de verzamelaar toch interessant, omdat ze in het circuit van (internet)veilingen en beurzen nauwelijks worden aangeboden en dus relatief zeldzaam zijn. En van de exemplaren die ik tot nu toe ben tegengekomen is de (meestal) Zwitserse herkomst toch een indicatie voor goede kwaliteit.
En niet alleen meuk is leuk, zeldzame meuk is nog veel leuker.
Voor zover ik weet is er op het Forum slechts één ander lid (Hallo, @Proenski) die ook werkelijk Finse vintage Leijona horloges verzamelt. Voorts zijn er misschien nog enkele HF leden die incidenteel wel eens een Scandinavisch horloge in hun verzameling hebben opgenomen. Maar ik vermoed dat je die op één hand kunt tellen.
Niet dat het om slechte of kwalitatief mindere horloges gaat, integendeel, de tikkende Finnen en Zweden die zich inmiddels in mijn verzameling bevinden zijn in Zwitserland vervaardigde kwaliteitshorloges. Goed afgewerkt en vaak voorzien van een handgewonden uurwerk uit de zogenaamde Wehrmachtswerk categorie. Dit zijn uurwerken die door o.a. A.S. Schild en Unitas werden vervaardigd volgens in de jaren ’30 door de Zwitserse Defensie opgestelde militaire specificaties.
Twee bekende kalibers in deze categorie zijn de AS Schild AS1130 en het Unitas 6325 uurwerk
Verschillende varianten van het AS 1130 Wehrmachtswerk caliber.
Twee varianten van het Unitas 6325 uurwerk (alias Dugena 3909)
Mijn laatste aankoop van de bovengenoemde Finse handelaar was een voor mijn doen zeer groot lot van wel 26 horloges. Oud spul, wrakjes, ‘lopers en slopers’, maar er zat genoeg interessant en op te knappen materiaal bij.
In het lot zaten ook weer een aantal van die Scandinavische merken, zoals een viertal (!) Leijona’s en een Atlantic. Altlantic is niet een speciaal op de Scandinavische markt gericht (Zwitsers) merk, maar was met name in de jaren ’50 en ’60 wel zeer gewild in Zweden en Finland, vandaar dat deze hier in de presentatie mee mag doen. In het lot zaten nog meer Finse en Zweedse horloges, o.a. een zeldzame ‘Canis’ en een nog niet eerder hier getoonde Milljonär, maar die zijn nog in het project stadium en worden misschien in een latere post nog wel besproken.
Ook zijn er nog een drietal horloges, waaronder zeker één Zweedse, onderweg uit Finland. Het thema ‘Scandinavische horloges’ zal dus nog wel wat vaker door mij aandacht gegeven worden hier op HF…
Ik begin (oh, ja, ik wàs al begonnen…) met de Atlantic.
Atlantic is al vaker ter sprake gekomen op HF, maar echt een grote bekende is het nooit geworden. Het merk bestaat nog steeds, is nog steeds Zwitsers en ze maken nog steeds mooie, klassiek vormgegeven horloges. Maar wat er heden ten dage aan modern en nieuw materiaal getoond wordt is voor mij als vintage liefhebber meestal toch minder interessant dan het ouwe spul. Voor wie de huidige Atlantics het toch graag wil zien: kijk even hier, er zit veel moois tussen.
[Atlantic Watches | Swiss Made since 1888 - Discover The Infinity Of Time]
De Atlantic, zoals ik haar binnenkreeg verkeerde in een aanzienlijk slechtere staat.
Zo arriveerde ze. Vuil, met een gekraste kast en gekraste caseback, géén glas, een verbogen urenwijzer en een verkeerde kroon.
Wonderlijk genoeg liep het uurwerk, een AS1130, nog en naar later bleek, zelfs behoorlijk op tijd.
Zoals al vaker door mij aangegeven, ik ben geen horlogemaker, dus als ik de fondsen daarvoor af en toe kan opbrengen laat ik een mooi oud horloge door een vakman een service geven, maar met het aantal horloges dat ik inmiddels in huis heb gaat dat bij de meesten niet snel gebeuren. Als ze redelijk tot goed lopen, hanteer ik graag het principe: ‘If it’s not broke, don’t mend it’. Zo ook deze.
Cosmetisch viel er wel het een en ander aan te doen.
Dus: Kastje openmaken, asje met kroontje er uit. Uurwerkje er uit. Los vuil zo goed mogelijk verwijderen. Kastje en achterdeksel in de ultrasoon en daarna poetsen en (voorzichtig) polijsten. Er zat weliswaar op de meeste plekken nog 20mu goud, maar voordat je ‘t weet is ’t alleen nog maar messing basemetal als je een beetje stevig doorpoetst, zeker als je dat, zoals ik, op een polijstmachientje doet. Voorts een passend kroontje gezocht en gevonden. Ook was er nog een passend glaasje in de voorraad. Het uurwerk: loopt, niks aan doen dus. De wijzerplaat was ondanks dat de Atlantic ‘oben ohne’ tot mij kwam, nog redelijk netjes. De meeste vuiligheid zat los en kon worden weggeborsteld. De vochtschade aan (uiteraard) de kroonzijde was met een beetje alcohol nog iets te fatsoeneren, maar door ervaring wijzer geworden: van de wijzerplaat verder afblijven! Restte het herstellen van de kromme uren wijzer. Waarschijnlijk als gevolg van het ontbrekende glas was die wijzer aardig in de verdrukking geraakt en dus nogal verbogen en ook echt verwrongen.
Met veel geduld heb ik het wijzertje a.h.w. glad kunnen strijken en heel voorzichtig weer in de goede vorm gebogen. Dat betekent: Micro pielwerk met trekken en duwen met een scherp pincetje en hopen dat er niks breekt… Er zitten nog een paar wiebeltjes in maar ik vond het wijzertje zoals ’t nu is goed genoeg om niet naar een vervanger te hoeven zoeken. De wijzertjes weer teruggezet en uitgericht. Rest nog het geheel weer in elkaar te zetten en het horloge van nieuwe springbars en een bandje te voorzien. Zie hier het resultaat:
Vervolgens: drie Leijona horloges in een vergelijkbaar klassieke vormgeving, zoals de Atlantic.
Deze drie waren in een iets minder deplorabele staat dan de Atlantic, maar hadden uiteraard toch ook dringend behoefte aan aandacht en ‘TLC’.
Zó kwamen ze van de verkoper uit Finland (foto’s van de verkoper).Toch wel zo’n jaar of 60 oud. Sterk vervuilde kastjes en gekraste en gebarsten glaasjes. Maar met nog opvallend mooie en schone wijzerplaten. Ook de kastjes waren niet echt ernstig afgedragen. De motortjes waren eveneens nog in redelijke tot goede staat. In het horloge op de linkse foto zit een heel bekend werkpaardje: een ST96, in een luxe verkoperde afwerking. Zo zie je ze niet vaak. Deze moet echter wel een service gaan krijgen want ze loopt niet echt enthousiast. De middelste en de rechtse Leoijna’s zijn allebei uitgerust met (alweer) een mooi AS 1130 Wehrmachtwerk kaliber. Typisch voor de kwaliteit van deze uurwerkjes is toch dat ze allebei, met een volstrekt onbekende gebruiks- servicegeschiedenis na zo’n jaar of zestig nog strak op tijd lopen!
Na het gebruikelijke poetswerk kregen ze alle drie een keurig nieuw plexiglaasje en een nieuw bandje. Ze mogen nu bij mij in de verzameling komen wonen, bij de reeds aanwezige Leijona vriendjes.
Als het jullie nog niet verveelt wil ik als laatste graag de vijfde Finse aanwinst laten zien, ook een Leijona.
Deze is van een wat latere datum, wat ook goed te zien is aan het naar mijn idee typische jaren 70 design.
Het is ook de eerste keer dat ik een Leijona tegen kom die een eigen model naam heeft: de Leijona ‘Seacup’.
Daarnaast is het ook mijn eerste Leijona met een automatisch uurwerk én een dag/datumvenster:
een AS 2066. Maar het leukste aan dit horloge is het model. Hij kan zó in het draadje ‘Vintage en Vierkant’.
Ik heb dit horloge al wat langer in huis , het kwam mee met een eerder gekocht lotje van de zelfde leverancier uit Finland.
Toen ik de foto’s van deze aanbieding zag, dacht ik onmiddellijk: die vierkante moet ik hebben! Al was het alleen maar om HF vriend @Proenski blij (of toch een beetje jaloers?) te maken.
De reden dat ik hem nu pas als NA presenteer is dat er het een en ander aan mankeerde, maar ik kon het horloge niet openmaken. Het heeft een bijzondere tweedelige kast, waarvan het achterste - stalen – deel met een soort verende nokjes vast zit in het voorste vergulde deel. De kroon draaide los bij het verstellen van de wijzers, dus moest hij open. Dat is me inmiddels wel gelukt, dus hier komt het verhaal.
Zó kwam ie bij mij binnen in een lotje met 5 andere wrakjes. Let op de ‘MAA’ in het dag venster, daar kom ik later op terug…
Volgens mij is het een nogal zeldzaam modelletje. In principe zijn álle Leijonas redelijk zeldzaam, maar zo een als deze was ik nog niet eerder tegen gekomen. Omdat het ding een modelnaam heeft kon ik er wel op zoeken en na intensief spitten op het WWW vond ik één (1) afbeelding van een vergelijkbaar exemplaar, maar daar bleef het dan ook bij.
Maar als ik dan verder kijk naar wat andere latere ontwerpen van de Finse horloge ontwerper Voutilainen die voor een aantal contemporaine modellen zijn naam aan het merk Leijona heeft verbonden, vraag ik me af of hij als een soort jeugdzonde ook al de hand heeft gehad in het ontwerp van deze uit de jaren ‘70 stammende Seacup…
Links de Leijona Seacup die ik op het Web vond, rechts de Voutilainen X Leijona uit de Heritage 1907 Collection
Jalo Sport Sunburst Gray
Terug naar mijn eigen gouwe ouwe exemplaar.
Hoe dit horloge van een redelijk wrak is geworden tot best een draagbaar horloge, ga ik hierna met veel plaatjes laten zien.
Het openmaken was het grootste probleem:
In de binnenhoek van de kast (je kunt hier niet meer van ‘lugs’ spreken) zitten kleine verende stalen nokjes die met 2 tegelijk naar onder geduwd moeten worden om het stalen achterste deel van de horlogebehuizing uit het voorste deel te krijgen. Na Héél Veel Gepiel en afbrekende schroevendraaier puntjes kwam er beweging in en kon met een iets bredere schroevendraaier het achterdeel naar voren gedrukt worden vanuit het dan ontstane gleufje tussen de beide kastdelen.
Het goudkleurige deel komt los en daaronder bevindt zich dan het plexi glas dat met een felsrand en daaronder een rubber ring over de wijzerplaat geklemd zit. Als de twee kastdelen los van elkaar zijn kan het glaasje en de rubber ring er gewoon af worden genomen.
Het uurwerk moet dan, net als bij een zgn. monocoque horloge aan de voorzijde uit het stalen kast worden gehaald, maar niet zomaar, eerst moet de kroon met de as worden verwijderd. Dit is een deelbare as, die met enig beleid moet worden losgetrokken. Het kroontje met het gevorkte deel van het asje komt er uit, de van een nokje voorziene
andere as helft blijft in het uurwerk zitten. Spannend! Maar het lukte!
Dan komt het volgende schrik moment! De aangetaste randen van de wijzerplaat. Op de achterkant staat weliswaar ‘superwaterproof’, wat logisch lijkt voor een massief dichte behuizing, maar de waterdichtheid is natuurlijk niet echt geweldig bij een constructie waarbij het uurwerk in twee kasthelften geklemd zit, met weliswaar een pakking ring tussen het plexi en de wijzerplaat, maar niks tussen de plexi en het bovenste kast deel en tot overmaat van ramp ook nog de wijzerplaat die met niks ertussen rust op het stalen onderste kast deel. En dan ook nog een niet geschroefde , niet gesealde kroon. ‘Superwaterproof’? Ammehoela!
Nu is de situatie zo dat de afgebladderde plekken van de wijzerplaat zich voor het allergrootste deel bevinden in het gedeelte dat wordt afgedekt door de rubber ring en de felsrand van het plexiglas.
Dus heb ik met een ‘God Zegene de Greep’ de aangetaste plekjes aangestipt met een zwarte lakstift.
Het loszittende kroontje werd nog even goed vastgeschroefd op het gevorkte deel van de opwindas en nadat het horloge weer in elkaar was gezet- na ultrasoon reinigen en poetsen en polijsten van de kastdelen en het glaasje – was het resultaat niet onbevredigend.
Grappig detail: de plek voor de dag aanduiding is hier op de foto wit! Dat hoort zo! Het AS 2066 uurwerk heeft een ééntalige dag schijf. Dus als je de dagen niet wil zien stel je hem in op de blanke tussenstanden, daar waar bij de meeste horloges de tweede/andere taal staat.
Hieronder de Ranfft gegevens , waarop je dat goed kunt zien.
Een ander leuk detail: dit Zwitserse, exclusief voor de Finse markt vervaardigde horloge heeft een
Finse dagschijf. Zie hierboven de Finse namen van de dagen.
Als laatste bewerking moest er voor dit nogal exotisch vormgegeven horloge nog een bandje worden gemaakt.
Ik vermoed dat er oorspronkelijk een goldplated metalen schakel- of rekband aan heeft gezeten maar dat is niet zo mijn kopje thee. Ik heb liever een leren bandje en die maak ik bij voorkeur zelf.
Ter afsluiting van dit avontuur dus nog een kleine fotoserie van hoe dit bandje tot stand kwam.
Gebruikt materiaal: stevig glanzend donkerbruin tuigleer met dun glanzend bruin geitenleer voor de voering. Geen stikwerk, dat vond ik niet passen bij de strakke bijna vierkante vorm van de kast.
De zwarte Panerai stijl gesp moet ik later nog eens vervangen door een goudkleurig of bronzen exemplaar, maar die had ik even niet op voorraad. Een mens kan niet alles bij de hand klaar hebben liggen…
En tenslotte: de stoere Leijona aan de pols.
Ik hoop dat ik jullie een beetje heb kunnen vermaken met mijn Finse horloge avontuur. Er zijn nog meer Finse en Zweedse aanwinsten te bespreken, maar die bewaar ik dan maar even voor een volgend verhaaltje.
Dank voor het geduld bij het lezen en kijken en tot een volgende keer!
Lex
leuke horloges ook!
Brrrrr! 
.
