"En dat maakt het zo vreemd dat er mensen zijn (zoals ik) die zo veel moeite doen om een Zenith Cal 135 te bemachtigen. Niets aan de buitenkant verraadt de aanwezigheid van een 135 uurwerk, er is geen zichtbodem en als je hem open zou maken en er een 135 uurwerk in aantreft dan blijkt hij er ook vrij gewoontjes uit te zien. Het gaat echt alleen maar het idee, de wetenschap dat er een Cal 135 in zit. Het moet niet gekker worden…"
Vraag een willekeurige voorbijganger op straat: “Wat is volgens jou het meest beroemde uurwerk van Zenith?”.
Ik denk dat “Eeeeehhh, Rolex?” nog het beste antwoord is wat je zou krijgen.
Stel deze vraag aan een willekeurige HF’er en ik vermoed dat het antwoord “de El Primero” is.
Maar vraag dit aan een Zenith fetisjist en het antwoord is dat we het hier hebben over het Caliber 135.
Ik heb het zojuist ook even aan AI (Gemini) gevraagd en die gaf aan dat het ongetwijfeld de El Primero is, maar voegt er wel aan toe:
“Hoewel Zenith ook het uiterst nauwkeurige Kaliber 135 (een handopgewonden chronometer uit de jaren '50 die vele prijzen won) heeft, is de El Primero het uurwerk dat het meest bekend is bij het grote publiek en de hoeksteen van Zenith’s identiteit is geworden.”
En daar heeft Gemini natuurlijk wel een punt.
Dit is dan dat uurwerk:
Ik heb redelijk wat Zenith horloges, waaronder 3 El Primero’s, maar de Cal 135 was Het Grote Gemis. Althans, tot nu.
En ze zijn helemaal niet moeilijk te krijgen, op Chrono24 staan er momenteel 13, maar qua financieel kosten ze duur. Het zijn simpele 3-wijzer horloges, zonder datum, minstens 60 jaar oud, maar ze kosten meer dan een nieuwe Speedmaster.
En waarom is dat? Omdat Zenith Cal 135 bekend staat als één van de beste (lees: meest accurate) uurwerken.
Ontwerper en maker van de Cal 135 is Ephrim Jobin en het werd geïntroduceerd in 1948. In die tijd was de nauwkeurigheid van het uurwerk het aandachtspunt van de horlogemerken m.b.t. concurrentie. Er waren dan ook talloze krachtmetingen met bijbehorende prijzen op dit gebied. De meest prestigieuze was het winnen van de Neuchâtel Observatoir Chronometre prijs. Na het behalen van de 2e prijs bij de eerste deelname in 1949 werd 5x achter elkaar de 1e prijs gewonnen, van 1950 t/m 1954.
Iets wat geen enkel ander uurwerk ooit is gelukt, de competitie van Patek Philippe, Omega, Rolex en Longines achter zich latend.
Het (be)vestigde definitief de naam van Zenith als manufactuur.
In totaal heeft dit uurwerk in zijn bestaan zo’n 230 prijzen en onderscheidingen m.b.t. nauwkeurigheid ontvangen.
Om voor de Neuchâtel Observatoir Chronometre competitie in aanmerking te komen mocht het uurwerk niet dikker zijn dan 5mm en niet groter dan 30mm (dan zou het in de categorie van de zakhorloges komen). De Cal 135 heeft 19 jewels en een tikgetal van 18.000, niets bijzonders dus, maar de veerton en balans waren extra groot uitgevoerd. Hiervoor waren aanpassingen aan de “gear train” noodzakelijk om één en ander te laten passen (centrumrad uit het midden geplaatst). Op de bruggen die voorzien zijn van Côtes de Geneve na zijn er geen decoratieve elementen.
Overigens waren er twee versies van de Cal 135. De versie die fysiek deelnam aan de verschillende Observatoir competities (die van Neuchâtel, Genève, Kew Teddington en Besançon) was de 135-O (de “O” van Observatoire). Deze had enkele aanpassingen t.o.v. de reguliere versie. De 135-O werd (tot 2022, kom ik op terug) niet toegepast in de reguliere Zenith horloges en deze werden constant getest en gereguleerd door de Zenith chronométriers Charles Fleck and René Gygax.
Dit was overigens vrij normaal. Sommige merken stuurden zelfs uurwerken in waarvan er geen reguliere versie bestond.
De commerciele Zenith Cal 135 horloges werden tot 1962 allemaal getest op, en gecertificeerd als chronometers.
De Cal 135 werd tot 1962 gefabriceerd (maar nog tot 1969 in horloges toegepast), in totaal zo’n 11.000 stuks. En zoals aangegeven, tot die tijd werden ook alle horloges met het 135 uurwerk chronometer gecertificeerd (serie 1 en 2). Deze zijn zowel op de wijzerplaat als op het uurwerk voorzien van de aanduiding “chronometre” (dus niet “chronometer” or “cronometre” zoals ook te vinden op eBay en C24). Er zijn chronometer uitvoeringen van de Port Royal en de Captain met de Cal 135.
maar ook heel veel exemplaren zonder verdere type aanduiding (zoals die van mij).
Overigens vind ik deze vintage Port Royal Chronometre Cal 135 echt de allermooiste.
Na 1962, tot 1969, werd het 135 uurwerk (serie 3) alleen geleverd in het “Zenith 2000” model, en werden niet meer alle exemplaren chronometer gecertificeerd. Het is onduidelijk waarom sommige Zenith 2000s wel en andere weer niet chronometer gecertificeerd zijn.
Alle Zeniths met een 135 uurwerk zijn verzamelaarsobjecten, maar de genoemde Zenith fetisjist gaat voor het “chronometre” gedoopte model.
Alle Cal 135 uurwerken tot 1962 zijn dus chronometers, maar niet alle Zenith chronometers uit die tijd lopen op een 135 uurwerk. Ook de Cal 71, de 40-T en 133.8 uurwerken werden soms gecertificeerd en deze horloges werden ook voorzien van de “chronometre” aanduiding. Het horloge zal dus open moeten om te checken of dit een Cal 135 is.
En dat maakt het zo vreemd dat er mensen zijn (zoals ik) die zo veel moeite doen om een Zenith Cal 135 te bemachtigen. Niets aan de buitenkant verraadt de aanwezigheid van een 135 uurwerk, er is geen zichtbodem en als je hem open zou maken en er een 135 uurwerk in aantreft dan blijkt hij er ook vrij gewoontjes uit te zien. Het gaat echt alleen maar het idee, de wetenschap dat er een Cal 135 in zit. Het moet niet gekker worden…
Er zijn later door Zenith 2 revivals van de Cal 135 gemaakt. In 2022 verscheen een zeer gelimiteerde uitgave (10+1 stuks) in samenwerking met Kari Voutilainen en veilinghuis Phillips, de Zenith Caliber 135 Observatoire.
Deze bevatten orginele Cal 135-O uurwerken uit de jaren 50, geheel gereviseerd. Heel bijzonder maar enigszins prijzig.
Zie Introducing The Zenith Calibre 135 Observatoire Limited Edition
(zo’n €142k).
en Inside Zenith's Collaboration With Phillips And Kari Voutilainen
(geveild voor €265k)
En in April dit jaar verscheen de Zenith G.F.J. (naar Zenith oprichter George Favre-Jacot) in een oplage van 160 stuks. Hiervoor werd het uurwerk volledig nieuw opgebouwd naar origineel ontwerp van de Cal 135, en natuurlijk COSC gecertificeerd.
Daarnaast zijn er ook nog de Vostok 2802, 2803 en 2809 (Volna) uurwerken, gebaseerd op de Cal 135. De 2809 is de enige Russische chronometer. Het grappige is dat zelfs deze afgeleiden ook verzamelaarsobjecten zijn.
Mijn model komt uit 1960, en dus gecertificeerd met “chronometre” op zowel plaat als uurwerk, 18krt en ziet er voor zijn 65-jarige leeftijd geweldig uit. Volledig orgineel, ook de kroon. Ik heb hem gekocht bij Veldeszenith, internationaal gekend voor zijn netwerk en kennis op het gebied van vintage Zenith modellen.
Hij stond op de Witschi toen ik hem op kwam halen:
Mooie waarden…
Voordat hij bij Willem terechtkwam dook hij op in Finland: One man's junk is another man's treasure - Zenith Chronometre 135
Bij mijn zoektocht naar een Cal 135 vielen mij bij dit model de bijzondere indices op. Van goud, maar lijken soms wel steentjes door de manier waarop het licht op de facetten speelt. De mooie strakke dauphine wijzers en de bijna emaille-achtige witte plaat, ik blijf er naar kijken.
Met zijn eenvoud en 35mm een elegante dresswatch, barstensvol historie.
Dit horloge vult het overduidelijke hiaat die er was in mijn Zenith verzameling en ik ben er verschrikkelijk blij mee.
Proficiat!
