Laatst maar weer eens een Tissot project uit de bak gepakt om te servicen; dit keer een '49-er Antimagnetique met een Tissot in-house kaliber 27. Hij loopt niet of nauwelijks, dus dan is het altijd afwachten wat je tegenkomt.
Als je de kroon onder spanning houdt loopt hij een heel klein beetje en met het achterdeksel eraf zie ik gelijk al iets waar ik niet heel blij van word; het balanswiel is krom. 
Hier heeft dus iemand zitten rotzooien, balanswielen worden niet vanzelf krom…
Uurwerk uit de kast en op de klem:
Beginnen met de demontage en opnemen van alle schade:
Niet alleen het balanswiel is krom, de spiraal ook:
Opwindrad mist een tand:
Verder kom ik nog wat schroeven tegen die te kort zijn of de verkeerde draad hebben en er dus maar half in zitten; hier is echt een knoeier bezig geweest.
Gelukkig heb ik inmiddels een voorraadje donoruurwerken, dus zoek gelijk de benodigde delen bij elkaar.
Ik richt het balanswiel en de spiraal, en begin (na schoonmaak) weer met de montage; veer in de ton plaatsen. Ook de maat van de veer vertrouw ik niet helemaal, de ton is half leeg, hier hoort denk ik een dikkere en/of langere veer in. Dat is achteraf ook makkelijk aan te passen dus ik laat het even zo.
Montage van het opwindsysteem; bij het hanteren van een uurwerk is het handig als de stift er in zit, dat pakt makkelijk beet, daarom begin ik daar vaak mee. Net als ik het erop heb zitten zie ik dat de lagersteen van het derde rad schuil gaat onder het wisselrad; grmpf, dit moet er dus weer af bij het smeren van de raderen. 
Plaatsen van de raderen:
Veerton erin en tonkloof erop:
Tonrad en kroonrad:
En het anker en de balans. Omdat de beat error mogelijk nog aangepast moet worden smeer ik de lagerstenen van de balans nog even niet, Anders sleep je de helft van de olie overal heen als de balans er nog tig keer uit moet.
(Testfoto met de microscoopcamera
)
Uurwerk opwinden en op de timegrapher:
??? wat is dat?
Grmpf, de prutser heeft nog meer zitten klooien dan ik dacht, dit is een veel te licht balanswiel, mogelijk een uit een verkeerd uurwerk, zo’n afwijking kun je met het kompas niet corrigeren. 
Ik test nog even met de spiraal uit een donorwerk of mogelijk de spiraal de boosdoener is, maar helaas, dat brengt geen verbetering.
Dus weer een duik in de donorbak. Ik heb gelukkig nog wel goede balanswielen, maar helaas alleen met gebroken tappen. Nu wilde ik me toch al eens wat meer gaan bekwamen in het vervangen van een balansstaf, dus de stoute schoenen maar aangetrokken en een nieuwe staf besteld.
Hier de nieuwe staf en het wiel (waar de oude staf al uit is) op de triebniet:
Een balansstaf zet je vast in het wiel door de borst die eraan zit “uit te hameren” met een bolle pons, Je blijft net zolang doortikken tot de borst zover dikker is geworden dat hij klem in het gat komt te zitten:
Daarna tik je de braam nog weer vlak met een vlakke pons.
Vaak is na al dit gehamer het balanswiel niet volledig vlak meer en moet dus gericht worden. Gelukkig kon ik hiervoor een heel handig gereedschapje overnemen van @Floris155:
Je kunt hiermee de balans rond laten draaien en uitvinden waar het punt met de maximale slag zit. Vervolgens schuif je de holle cilinders van het gereedschapje tegen het balanswiel zodat hij niet meer op de tappen rust en kun je met het hefboompje eronder het wiel rechtdrukken. Een paar gedoseerde buigpogingen later is het wiel netjes recht en kunnen we naar de volgende stap.
Het balanceren. De as zit namelijk meestal niet niet helemaal op dezelfde positie als de vorige, dus moeten de balanceergewichtjes aangepast. Hiervoor zetten we het wiel op twee meskanten op de tappen en rollen hem met een blaasbalgje heen en weer. Zo kun je zien of er zware punten in zitten en waar die zitten.
Met een schuurpapiertje neem ik een heel klein beetje massa af van de twee gewichtjes bij het zwaarste punt, net zolang tot het wiel geen voorkeursstand meer heeft.
Nu de plateausteen er weer op:
En de spiraal; ik weet inmiddels een beetje waar de piton moet zitten bij deze uurwerken, dus ik hoop dat de beat error niet al te groot is. 
En Bingo! 0,1 ms, daar doe ik het voor; geloof niet dat ik ooit zo goed gegokt heb 
De amplitude zint me dan weer minder; die veer deugt inderdaad niks van; dus ik grijp weer in de donorbak voor een betere veer, en dat helpt:
De balans moet er nog wel weer even af om de lagers te smeren; ook hier is die microscoop erg handig; met een loepje is toch echt veel slechter te zien of je oliedruppel wel mooi in het midden zit. 
Nu het uurwerk staat proef te draaien onder de stolp maar even naar de kast kijken. Helaas blijkt ook hier wat mis; een van de kastpoten is krom; vermoedelijk is het horloge ooit gevallen. De lugwijdte is aan een kant een mm kleiner dan aan de andere kant. Daar moet wat aan gedaan. Ik heb het wel eens met een tang gedaan op een sloophorloge, soms gaat het goed, maar het is wat eng; het risico dat je hem afbreekt is aanzienlijk. Ik bouw daarom van een stukje Merbau afvalhout een hulpstukje zodat ik met de machineklem de poot kan pakken en gedoseerd naar de gewenste positie kan buigen.
Hij staat ook nog iets te ver naar beneden, dat los ik op het een tikje met de hamer.
Ik bekijk het resultaat onder de microscoop en daaruit blijkt dat het door Tissot gebruikte materiaal vrij bros is, de lug is netjes terug gebogen, maar het materiaal in de hoek is bij de val al teveel vervormd en is daardoor bij het terugbuigen gescheurd.
De lug heeft nog best een redelijke sterkte maar ik wil hier toch wat aan doen; dus pak ik mijn vreselijke Chinese soldeerbout erbij om snel genoeg warmte te kunnen inbrengen en soldeer de scheur dicht:
Uiteraard heb ik daarbij iets gemorst.
Maar onder de microscoop blijkt een beetje tin prima te beeldhouwen met een hobbymesje…
Dat kan er weer mee door.
Ik pak het uurwerk er weer bij en plaats de wijzerplaat en de wijzers:
Uurwerk in de kast:
Kastje weer dicht:
Ik completeer het geheel met mijn favoriete band, een Painswick van de Watchgecko:
En klaar; deze kan nu om de pols gaan proefdraaien.
Ik heb hier weer een hoop van geleerd; balansstaf vervangen; check 
Dat ik nog eens kritisch naar mijn werkvolgorde moet kijken; eehm, check Het is handiger om bij problemen met de balans of spiraal deze eerst op te lossen voordat je het hele uurwerk demonteert. Dan kun je daarna tenminste in een ruk door met assembleren. Dat wist ik wel, maar ik vergeet het wel eens. 
Nog een paar plaatjes
Het verschil tussen 37.5 en 33.5 mm
Had voor deze foto’s uit luiheid even m’n oude camera gepakt. Hmmm 
de tijd heeft niet stilgestaan; niet meer doen.
Allemaal bedankt voor het kijken.
Groet, Wilko
