Oudere horloges zijn voorzien van lumen met radium.
Nu vraag ik me af, wanneer je zo’n klokje demonteert, reinigd, beetje blazen etc. Hoe gevaarlijk is dit?
Ik ben werkzaam in de stralingsbescherming, daarom vind ik het erg goed dat dit punt weer eens onder de aandacht wordt gebracht. Je hoeft er niet bang voor te zijn, maar doe wel voorzichtig: zorg dat je het niet binnenkrijgt!
Ik meet al mijn horloges even door, een recente aanwinst van mij bleek nogal veel straling af te geven. Het betreffende horloge heeft een wijzerplaat die over een grote oppervlakte met radium verf is bewerkt i.p.v. alleen de wijzers en de markers. Daarom heb ik dit horloge omgedaan naar een symposium over stralingsbescherming waar diverse exposanten aanwezig waren met nauwkeurige dosis meters om uit te proberen.
Resultaat: Met de meeste apparaten kwam de dosis net boven de 30 microSievert per uur. De dosislimiet voor de bevolking is 1000 microSievert per jaar.
Daarbij moet ik nog wel melden dat de dosis op de pols niet direct te vergelijken is met totale lichaamsdosis, maar hier verder op ingaan gaat voor dit forum te ver.
Voor mij toch wel reden om dit horloge niet meer zo vaak te dragen. Ik beperk het gebruik tot maximaal een dag per maand.
9 likes
zelf vraag ik me dit ook wel eens af.
Wat ik wel vaak die is de raduimverf verwijderden als deze toch niet mooi meer is.
De wijzers gaan dan ik een potje aceton en ze komen er zonder radium uit en het worden geen deeltjes die je in zou kunnen ademen.
Wat mij nog steeds een raadsel is is hoe gevaarlijk het is om een horlogekast te openen van een radium horloge dat jarenlang dicht heeft gezeten. Bij het verval van radium komt radongas vrij, en dat zit dus waarschijnlijk in niet geringe mate in de kast.
Bij de oudere zakhorloges met lumen haal ik het er ook altijd af. Het ziet er toch niet meer uit.
Groeten,
Koen
p.s. op de rikketik kom ik wel eens bakken tegen met honderden papiertjes met tientallen radiumwijzers. Ik vraag me af hoe schadelijk zo’n doos met duizenden radium wijzertjes is. Lijkt me niet heel gezond.
Beste Koen,
Hier nog wat antwoorden op je vragen:
Wat ik wel vaak die is de raduimverf verwijderden
als deze toch niet mooi meer is.
Bij de oudere zakhorloges met lumen haal ik het er
ook altijd af. Het ziet er toch niet meer uit.
Jammer om mooi oud lumen te verwijderen hoor, ik vind juist dat verkleurd en gespikkeld radium een oud horloge mooier maakt. Het hoort er bij en maakt een uurwerk origineler. Verwijderen of vervangen is jammer.
Daarbij loop je juist bij verwijderen risico op verspreiding. Je kan je werkplek en spullen, zelfs je handen besmetten. Ik zou zeggen: lekker laten zitten, maar als het spontaan loskomt dan goed schoonmaken en handen wassen.
Wat mij nog steeds een raadsel is is hoe
gevaarlijk het is om een horlogekast te openen van
een radium horloge dat jarenlang dicht heeft
gezeten. Bij het verval van radium komt radongas
vrij, en dat zit dus waarschijnlijk in niet
geringe mate in de kast.
Radon wordt heel langzaam gevormd uit radium, dat proces duurt jaren. Het horloge is vast niet meer helemaal dicht dus het diffundeert er net zo snel uit als dat het wordt gevormd. Ophoping van grote hoeveelheden radon verwacht ik niet.
p.s. op de rikketik kom ik wel eens bakken tegen
met honderden papiertjes met tientallen
radiumwijzers. Ik vraag me af hoe schadelijk zo’n
doos met duizenden radium wijzertjes is. Lijkt me
niet heel gezond.
Bij grote hoeveelheden zal de stralingsbelasting evenredig toenemen.
Stel een horloge geeft maar 0,5 microSievert, leg tweeduizend wijzersetjes in een doos, dan zit je op 1000 microSievert. Ik zou daar wel eens willen meten 
kan interessant worden.
Groeten,
Vouwfietser.
2 likes
Ik zie het al voor me, klik…klik…klikklikklikklikklik
Dag meneer, heeft u ook radium wijzertjes?
Ik heb een paar horloges met radium wijzers en ik klooi daar liever niet teveel mee
Hallo Vouwfietser,
mestal laat ik de lumen zitten. Maar bij de meeste zak en polshorloges die ik koop is de verf al deels verdwenen/eraf gevallen. Dan haal ik het resterendne deel ook maar wel, omdat het er anders zo vreemd uitziet.
Als de lumen er nog redelijk uitzien, blijven ze gewoon zitten.
Het radium op wijzerplaat laat ik zowieso zitten, want dat is vaak nog wel mooi en de kans op beschadigingen bij het verwijderen is mij te groot.
En tsja, zo’n doos wijzers lijkt me ook een interessant ideetje.
Groeten,
Koen
Bedankt voor je meer dan uitgebreide uitleg, vouwfietser.
Erg leerzaam, en het betekent voor mij dat ik in het vervolg bijzonder voorzichtig zal zijn. Al vraag ik me af hoe je ‘verspreiding’ goed kan tegengaan in een hobbykamer. Klein stofzuigertje erbij na openen?
Stel dat je een paar deeltjes binnenkrijgt, of inademd, is dit vergelijkbaar met asbest (blijvend aanwezig)?
Beste Ernst,
Radon 226 is een natuurproduct dat voorkomt in de uranium vervalreeks:
De halverinstijd is 1600 jaar, de opeenvolgende dochterproducten hebben een veel kortere halveringstijd maar worden door het langzame verval van radium 226 maar langzaam geproduceerd en verdwijnen weer redelijk snel. Zo heeft Radon 222 een halveringstijd van 3,8 dagen, waarna het opnieuw vervalt tot andere radioactieve isotopen uit deze reeks.
Als radium via de mond wordt opgenomen (denk aan eten met besmette handen) dan blijft het grotendeels in het lichaam. Radium dat wordt ingeademd wordt deels opgenomen en deels verwijderd met het longslijm. Verwijderen gaat vrij langzaam.
Het radium dat wordt opgenomen verzamelt zich in het botweefsel en blijft daar langdurig aanwezig. Daar kan het schade aan het zeer stralingsgevoelige beenmerg veroorzaken.
Het risico hangt af van de hoeveelheid die wordt opgenomen, beneden internationaal vastgestelde grenzen is het risico te verwaardlozen: ingestie 7,4E+04 en inhalatie 2,2E+04 Bq per jaar. (1 Bq is één verval per seconde en komt ruwweg overeen met een tik van een Geigerteller)
Radioactieve straling is goed meetbaar, maar opname van een isotoop is zeer lastig te kwantificeren. Daarom is het aan te raden om te zorgen dat er zo weinig mogelijk wordt ingeademd of opgegeten.
Je ziet snel genoeg of de radiumverf stabiel is of begint af te brokkelen.
Zolang het goed aan het horloge vastzit is er nauwelijks risico.
Soms verpoedert de radiumverf al bij de eerste aanraking, vooral oude Junghans wijzers hebben daar veel last van.
Dan is het wel slim om direct maatregelen te nemen, maar stofzuigen zou ik niet doen, dat kan juist radium verspreiden.
PROCEDURE:
*Afdekken: doe het besmette materiaal in een doosje of bakje o.i.d. met een deksel. Of zet er een stolp overheen.
*Werkplek en omgeving goed schoonmaken met een sopje. Doek goed uitspoelen en eventueel weggooien na gebruik.
*Handen wassen!
*Schoonmaken besmette materialen en onderdelen (met handschoenen).
Interessant. Ik als leek ben dan eigenlijk benieuwd welk merk/type radium gebruikt op de wijzerplaat (en wijzers)? Dus eigenlijk de vraag aan vouwfietser over welk horoge je het specifiek had?
Gr,
Peter
Wederom bedankt voor de uitgebreide info.
Conclusie is toch wel dat men érg voorzichtig moet zijn bij opening kast, bewerken horlge etc.
Nu ben ik meer een liefhebber van modernere horloges en heb er daarom niet heel veel door mn handen gehad. Maar heb absoluut geen voorzorgsmaatregelen genomen toen ik aan deze Jeager
http://www.horlogeforum.nl/read.php?19,970382,970382#msg-970382
sleutelde.
En zo zijn er nog enkele horloges uit de 40’s en 50’s waarvan de open kasten en uurwerken, wijzers etc door mn handen zijn gegaan zonder voorzorgsmaatregelen. Achteraf vrij naief, aangezien ik wel wist dat er radium aanwezig was.
Ik laat ze voorlopig links liggen.
Ik ben benieuwd, vouwfietser, er zijn véle hobbysleutelaars over deze aardbol die hier geen of onvoldoende rekening mee houden. Lopen dit soort sleutelaars in jouw ogen een ernstig gezondheidsrisico?
Beste Ernst,
Dragen en werken aan radium horloges veroorzaakt naar mijn inschatting geen gezondheidsrisico.
Als radium vrijkomt en je neemt maatregelen om opname te voorkomen, dan denk ik ook niet dat er gevaar is.
Bij verspreiding van radium zonder het nemen van maatregelen zou er wel een gezondheidsrisico kunnen ontstaan.
Zeker als er gedurende lange tijd regelmatig wat vrijkomt en er wordt niet opgeruimd. Het is mij niet duidelijk hoeveel er vrij kan komen en hoeveel er dan uiteindelijk wordt opgenomen. Voor zover ik weet is er geen recent onderzoek naar gedaan.
Ik zou dit graag willen uitzoeken als ik over genoeg tijd en middelen kon beschikken.
Ik vraag mij af:
Hoeveel Radium zit er gemiddeld in een horloge en wat zijn de extremen?
Bij welk percentage van de horloges komt radium vrij uit de verf?
Welk deel komt er dan vrij?
Hoeveel radium accumuleert op de werkplek?
Wat is de opname bij het niet nemen van voorzorgsmaatregelen?
Is er radium aantoonbaar in het lichaam van horlogemakers en hobbyisten?
Pas als deze vragen zijn beantwoord kan het werkelijke risico worden beoordeeld.
Groeten,
Vouwfietser
1 like
Ik heb nog het een en ander uitgezocht via het RIVM.
De inspectie van het ministerie vindt:
Het bezit van horloges is toegestaan, maar het openen en werken aan deze instrumenten wordt gezien als een handeling met radioactief materiaal en is dus verboden, tenzij je er een vergunning voor hebt.
Ik vraag mij af: Hebben horlogemakers een vergunning om met radioactieve stoffen te werken?
Verder nog een interessant artikel gevonden uit 1960 (inmiddels is de regelgeving veel strenger geworden)
Als je het artikel uitleest zie je dat zelfs toen het risico van verspreiding al bekend was.
(let op de meet eenheden en grenswaarden zijn verouderd!)
1 like
Vind ik ook een goede vraag, of horlogemakers ook zo’n vergunning hebben.
Maar veel mensen weten ook niet dat er radioactief materiaal als lumen werd gebruikt. Als ik op een rommelmarkt iemand vertel dat dat wekkertje radioactief is, schrikken ze ook behoorlijk.
Mara goed, ik zal zelf ook wat meer voorzorgsmaatregelen nemen, maar ene vergunning krijgen lijkt me een beetje teveel van het goede, of het verkrijgen van de vergunning in niet zo moeilijk als het klinkt.
Ik heb een een jaren twintig pols horloge met radium wijzers. Die heb ik ooit naar school meegenomen en door de meester laten meten. Sinsdien ligt deze horloge in de kast.
Er zijn er onwijs veen militaire zakhorloges met nalichtende wijzers te koop, de meesten uit de tweede wereldoorloog. Kan men deze gewoon iedere dag dragen of beter niet? Het gaat dan om merken als Breitling, Rolex, Waltham
Wie Duits wil lezen: http://watch-wiki.org/index.php?title=Leuchtfarbe
Beste Lutz,
Het gaat niet alleen om militaire horloges, ook burger horloges met lichtgevende wijzers van voor 1960 bevatten bijna altijd radium. Ik heb er een aantal doorgemeten en daaruit blijkt dat stralingsbelasting nogal varieert. De waarde schommelt tussen de 0,5 en 5,0 microSievert per uur, aan het glas gemeten. Maar er zijn uitschieters tot 10 en zelfs 33 microSievert per uur.
Maar radioactiviteit en straling is overal om ons heen, zelfs het beton van de muren en ons eigen lichaam bevat radioactieve elementen. De gemiddelde Nederlander ontvangt uit verschillende bronnen ongeveer 2000 microSievert per jaar. Wettelijk is een extra dosis van 1000 microSievert per jaar toegestaan en als veilig te beschouwen.
Bij het dragen van een horloge wordt een deel van de straling door het metaal van het uurwerk en de kast afgeschermd. Dit vermindert de dosis op de pols ongeveer met 50%, maar dat hangt af van de hoeveelheid materiaal en is dus per horloge verschillend. Bovendien is de pols minder stralingsgevoelig als andere weefsels, daarom mag er een weefselweegfactor van 0,05 worden toegepast.
Ik weet niet hoeveel straling jouw horloge geeft, daarom ga ik uit van een realistische waarde van 3 microSievert per uur.
BEREKENING:
Normaal radium horloge:
3 * 0,5 * 0,05 = 0,075 uSv/h
Dus als je het horloge dagelijks draagt en 8 uur per dag slaapt:
365 * 16 * 0,075 = 438 uSv
Dat is dus als veilig te beschouwen.
Nu voor een horloge dat extreem veel radium bevat:
33 * 0,5 * 0,05 = 0.825 uSv/h
Dus als je het horloge dagelijks draagt en 8 uur per dag slaapt:
365 * 16 * 0,825 = 4818 uSv en daarmee overschrijd je de wettelijke grens ongeveer met een factor vijf.
CONCLUSIE:
Meestal is het risico van het dragen van vintage radium horloges te verwaarlozen, maar er zijn uitzonderingen. Voor sommige vintage radium horloges is dagelijks dragen af te raden.
Ik vond het leuk om even te rekenen, en draag zelf bijna dagelijks stralende horloges.
LET OP: deze berekening geldt niet bij het opnemen (=inademen of opeten) van radium!!
3 likes
vouwfietser Schreef:
LET OP: deze berekening geldt niet bij het opnemen
(=inademen of opeten) van radium!!
Ah jammer… ik vind wat radium altijd wel lekker bij het ontbijt!
Bedankt voor de berekening, dus bij de meeste horloges met radium hoef je je dus geen zorgen te maken!
@Youri1955:
er was vroeger zelfs stralende tandpasta te koop:
http://www.orau.org/ptp/collection/quackcures/toothpaste.htm
@ vouwfietser: hoe veranderen je berekeningen bij zakhorloges? soms draag je ze in je borstzak met glas naar binnen, soms in je broekzak met glas webwijzend.
En hebben zakhorloges, door het groter wijzerplaat, meer radium of ander materiaal wat kan stralen.
Nog over de gevaren van radium en horloges:radium girls:
Beste Lutz, leuk dat er interessante vragen blijven komen!
Als het gaat om zakhorloges wordt de zaak een stuk gecompliceerder. In de eerste plaats heb ik zelf geen zakhorloges, dus ik weet niet of ze meer radium bevatten. Het is mogelijk dat er gewoon meer verf uit het zelfde potje is gebruikt. Aan de andere kant kan als je meer verf gebruikt kan de radium concentratie in de verf naar beneden. Ik zou graag eens een serie zakhorloges willen doormeten.
De kast en het uurwerk schermen de straling deels af, het glaasje niet. Je moet er dus van uit gaan dat de dosis zeker 50% hoger is bij dragen van een zakhorloge met het glas naar het lichaam gekeerd.
Bij dragen op het lichaam is er wel een belangrijk verschil: diverse stralingsgevoelige weefsels komen binnen het bereik!
Wordt het zakhorloge in de borstzak gedragen, dan gaat het om de longen. De weefselweegfactor wordt dan 0,12 i.p.v. 0,05. Bij dragen in de broekzak gaat het om de darmen (weefselweegfsctor 0,12) en de gonaden (weefselweegfactor 0,20)
Maar de stralingsdosis neemt af met het kwadraat van de afstand. Bovendien liggen deze weefsels onder de oppervlakte en worden ze afgeschermd door spierweefsel, botweefsel of vetweefsel. Bij de darmen en de longen wordt er maar een deel van het orgaan bestraald. Het vereist veel onderzoek om hier betrouwbare waarden voor te vinden.
Ik kan nu geen inschatting maken, omdat er nog te veel onbekende factoren zijn, namelijk de dosis die een zak horloge afgeeft en het deel daarvan dat de stralingsgevoelige organen ontvangen.
Maar als je de bovengenoemde waarden invult krijg je ruwweg een beeld en lijkt de dosis per uur die je ontvangt aanmerkelijk hoger dan voor het dragen van een polshorloge.
Een ander groot verschil is dat weinig mensen dagelijks met een zakhorloge rondlopen, dus de factor draagtijd zal meestal compenseren voor de hogere dosis per uur.
Heel interessant om dit zo te lezen. Geldt het zelfde voor Tritium of is dit toch minder gevaarlijk?