Wordt dit weer zo’n typisch Climholland verhaal over te korte staven en trilfuncties? Waarschijnlijk.
Een flinke tijd geleden heb ik een Tissot Seastar Sonorous opgepikt, in alles lijkt deze op een 516, kast, wijzers, maar, alles. Behalve het nummer 516.
Maar ik was verkocht en het kapotte horloge daarna ook. Bij thuiskomst bleek de originele gesp er nog op te zitten en de originele leren band ook. Van de gesp is dat een aangename verrassing, van de band kan ik dat iets minder zeggen. In tegenstelling tot wijn, hardhout en cortenstaal, veroudert leer dat ruim 50 jaar om een pols heeft gezeten, minder mooi.
Wat zagen we, de balans ging op en neer, maar de rest niet, we missen twee kronen en 1 opwindstift, de andere is te klein. Twee opwindstiften? Ja twee, want een sonorous is een uurwerk met een ingebouwd alarm. De rode wijzer aan de voorzijde geeft aan op welk tijdstip het alarm af dient te gaan. Als de kleine wijzer op dit moment aankomt dan slaat aan de binnenzijde een hamer tegen een stalen plaat aan.
Om dit te bewerkstelligen heeft de sonorous een AS 1475 / Tissot 780 uurwerk met twee opwindstiften, twee wijzerverzetsystemen, twee opwindveren en veertonnen en meer rotte-boobytrap-achtige-miniscule-wegspringende-tyfus-veertjes dan ik tot nog toe in een uurwerk ben tegengekomen.
Allereerste, op zoek naar twee stiften voor het uurwerk, en het handige, het zijn twee verschillende stiften. Na heel veel testen van al mijn bestaande stiften en die van een paar bekenden (Climholland he, die zit aan ieders stift). Maar helaas.
De baai blijkt dus wederom diep, donker, duister, divers en ook vol met opwindstiften. Dus die kwamen na een lange tocht binnen. Twee kronen had ik gelukkig wel nog en toen testen of de twee keyless-works eigenlijk wel functioneerden, daar leek het wel op.
Daarna het uurwerk demonteren. En ik zal jullie meenemen in wat ik tegenkwam om te laten zien hoe deze nu eigenlijk werkt.
Hier is het uurwerk te zien, uit de kast met twee veertonnen (1, 2) en de hamer (3).
Jullie zien trouwens ook dat de twee nieuwe stiften veel te lang en verschillend van lengte zijn. Dat ga ik op het laatste nog aanpassen.
Na de brug verwijderd te hebben is goed te zien dat de gehele rader-trein tussen de twee veertonnen gepuzzeld is. Ik kan best goed tetrissen maar dit is een work-of-art. Climholland is niet vies van een beetje proppen, maar hier is echt ieder gaatje gevuld om ruimte te bieden voor de vibratie van de “hamer”, zullen we maar zeggen.
Bijzonder verrassing is dat de veerton van de hamer een extra, los opwindrad kent dat onder de veerton verstopt zit. Het opwinden van deze veerton vindt dus onder de veerton plaats. Dit werkte mij (en het uurwerk) later nog aardig tegen.
Deze krapte maakte het hele services ook een flinke kluif, maar daar dadelijk meer over. Voor de rest zien we (naast de tweede opwindveerton en de hamer met vreemd overbrengingstandwiel) hier niks geks. Veertonnen, radertrein, anker en balans. Onder de hamer (geen foto) zitten twee kleine uitstekende palletjes. En iedere veerton kent zo’n mooi “rotte-boobytrap-achtige-miniscule-wegspringende-tyfus-veertje”. Telt u mee: één en twee.
De voorzijde laat een ander bijzonder beeld zien. Het gehele systeem van wijzerverzetraderen, urenrad en minutenrad zit verstopt achter een soort van afdekplaat (3). Onder dit geheel zit ook een langwerpige arm (4) dwars over het gehele uurwerk gemonteerd en de twee opwindstiften zorgen voor twee maal (van elkaar verschillende) keyless works (1, 2), met beide een staande rad, maar alleen het tijdverzet heeft ook een tweede rad waar de stift doorheen mag. Dan hebben we ook nog een extra plaat die een ander, mij onbekend) verzetsysteem triggerd (5).
Om jullie het geheel uit te kunnen leggen moet ik eerst even de werking van deze sonorous uitleggen. Met de onderste kroon wind je het uurwerk op, de bovenste is voor opwinding van de wekker (climholland wordt hier opgewonden van). Uittrekken van de bovenste kroon en dan draaien zorgt ervoor dat de rode wijzer (alarm-wijzer) verzet kan worden. Uittrekken van de onderste kroon zorgt voor tijdverzet. Uittrekken van de bovenste kroon zorgt ook voor het “aanzetten” van het alarm. Wanneer de urenwijzer op het alarm tijdstip is aangekomen zal het alarm afgaan als de kroon is uitgetrokken, wanneer de kroon is ingedrukt, zal de tijd geruisloos en trillingsloos verstrijken. Wanneer het alarm af gaat slaat de “hamer” tegen een pin die vastgemaakt zit aan een extra kastje in de horlogekast.
Dus hoe wordt dit bewerkstelligd? Het onderste keyless work werkt zoals ieder ander keyless work. Staande rad zorgt voor opwinden van de veerton, tweede rad zorgt (bij uittrekken van de kroon) voor het verzetten van de tijd. En hier vinden we weer zo’n “rotte-boobytrap-achtige-miniscule-wegspringende-tyfus-veertje”; nummer 3.
Bij de tweede kroon is “where the magic happens”. Bij ingedrukt wordt de veerton opgewonden door het losse tandwiel onder de veerton. Bij uitgetrokken gebeuren er meerdere dingen. Door een “rotte-boobytrap-achtige-miniscule-wegspringende-tyfus-veertje” (nummer 4!!!), die met een schroef vast zit (1) wordt een brug met twee tandwieljes gekanteld (2) waardoor het wijzerverzetsysteem via het opwindsysteem werkt. Erg goed gevonden.
En er gebeurt nog iets. Bij ingedrukte kroon wordt een tweede arm verzet.
Deze arm wordt vergezeld van (ja hoor, daar zijn ze weer) twee “rotte-boobytrap-achtige-miniscule-wegspringende-tyfus-veertjes”. En dat maakt mijn record op 6 “rotte-boobytrap-achtige-miniscule-wegspringende-tyfus-veertjes”.
Deze arm zorgt ervoor dat de hamer aan de voorzijde gefixeerd, dan wel op alarm-modus staat. Bij ingedrukte stand wordt één van de pinnen onder de hamer tegengehouden. Bij uittrekken wordt deze pin losgelaten.
Dit verklaart hoe de hamer vast wordt gezet en in alarm toestand wordt gezet. Nu het systeem dat hem triggerd. Daarvoor kijken we naar het uren rad. Deze heeft drie aanpassingen ten opzichte van een normaal uren rad, namelijk 3 kleine inkepingen/haakjes.
Onder het urenrad zit de eerder besproken arm. Deze arm staat een beetje omhoog en drukt het urenrad een beetje omhoog. Deze arm houdt (wanneer ze naar beneden gedrukt wordt) het tweede palletje onder de hamer tegen en fixeert hem dus ook.
Over het urenrad wordt een groter rad geplaatst dat aan de voorzijde de plaatsing van de alarmwijzer mogelijk maakt. Dit rad kent dezelfde 3 inkepingen als het urenrad.
En dan nu de wuuk-wuuk-barbatruuk. Over het urenrad wordt een derde extra plaat geplaatst die ervoor zorgt dat urenrad en alarmrad subtiel naar beneden worden gedrukt, dusdanig dat urenrad wel kan draaien maar de arm ook de hamer in bedwang wordt gehouden.
Door het alarmrad op de juiste tijd te zetten, en de kroon uit te trekken zodat de arm 1 van zijn 2 zekeringen kwijt is, staat het alarm op scherp.
Wanneer nu het uren rad op het geijkte moment gelijk komt te staan met het alarmrad vallen de 3 haakjes van het urenrad in de drie gaatjes van het alarmrad, komen de twee raderen een klein beetje naar boven en wordt de druk op de onderliggende arm verminderd. Dit is genoeg om de zekering van hamer af te halen en de hele bende begint te trillen en te ratelen als de lade in het nachtkastje van Climholland na een coronapandemie. Indrukken van de kroon doet het geratel en getril weer stoppen want dan zeker je de hamer met de tweede pal zoals eerder besproken.
Het alarm kan dus maar 1 keer per keer afgaan, daarna dient het weer opnieuw ingesteld te worden, verzetten van het alarm tegen de wijzers in zorgt voor genoeg tegendruk om de twee raderen weer uit elkaar te krijgen.
Nu ik de boel eindelijk snapte heb ik het geheel schoon gemaakt en geserviced en weer in elkaar gezet. Daarbij bleek de gangbang tussen de twee veertonnen nog voor redelijk wat problemen te zorgen.
Doordat alles zo dicht op elkaar zit zorgt het kleinste stofje als voor obstructie van de radartrein. Toen we die gevonden hadden werkte het nog steeds niet, en daar kwam het rad, onder de tweede veerton opzetten, letterlijk en figuurlijk. Doordat deze een heel klein beetje scheef zat, kwam de veerton minimaal omhoog en kwam tegen de radartrein aan waardoor de boel weer ophield met lopen.
Maar uiteindelijk liep ze weer. Glas gepolijst, kast opgemaakt, uurwerk erin met de wijzers en de opwindstiften op de juiste maat gemaakt en klaar. Ik ben voor even tevreden.
Erg leuk, erg leerzaam en een mooie opmaat voor een nieuw topic wat ik binnenkort ga maken, samen met @vinwat, @Lasalle en @rfpma Een nieuw avontuur van de drie klusketiers (en vervolg op De 3 klusketiers) over een ander alarm uurwerk.
Voor nu nog wat polsporno van deze en tot wanneer het alarm weer afgaat, climholland.
Edit; nog even een Climerick voordat ik @Lexaf teleurstel:
Er ging eens een forumlid van bil,
Met geWiebel en getril
En zich maar laven
In korte en lange staven,
Dat is wat climholland wil
