Wat deden wij, toen @vinwat ons (@lassale, @rfpma en @climholland) de kans gaf om een iconisch uurwerk en horloge aan te schaffen en te leren servicen? We aarzelden niet, we riepen een volmondig en driewerf ‘Ja, leuk!’
Waar het bij de oorspronkelijke 3 musketiers de ervaren Athos, Porthos en Aramis betrof die de onervaren D’Artagnan de les lazen, was het hier absoluut andersom.
Dus zie hier het avontuur van een ervaren leermeester, 3 onwetende horloge-peuters en een iconisch horloge. De 3 klusketiers en het avontuur met de Le Coultre futurematic.
Maar wat een uurwerk is dat zeg, wauw.
Los van de sterke afwerking, is de inventiviteit zijn inventivitijd ver vooruit.
Deze automaat dateert uit de jaren 50 en kende een paar zeer vernuftige features voor die tijd.
Zo springen er bij de eerste aanblik al snel twee aspecten in het oog. Op de wijzerplaat aan de linkerzijde is een powerreserve aanduiding aanwezig. Een automaat met een powerreserve was voor die tijd betrekkelijk ongebruikelijk. En de kroon mist. Waar de 3 musketiers streden voor de Franse kroon, gingen de 3 klusketiers juist voor een kroonloze Zwitserse hoogheid.
Geen kroon betekende dat er alleen opgewonden kon worden door het horloge te bewegen. Het wijzerverzetsysteem kan aan de achterzijde ontdekt worden. Door deze knop naar het centrum te klikken wordt binnenin een tandwiel tegen het wijzerverzet geplaatst en kan de tijd verzet worden.
Dit is meteen iets wat een kleine zwakke plek is in het ontwerp. Door de knop aan de achterzijde kent de kast hier ook een opening en is ze vatbaar voor vocht en erosie. Iets wat ook goed te zien is na openen van de kast.
Wat jaren polszweet van het degenvechten (we blijven nog even bij de musketiers) al niet teweeg kan brengen en wat een glasvezelpen al niet weer ongedaan kan maken…
Bij het openen toont zich de schoonheid van het uurwerk en kan ook een zeer vernuftige oplossing getoond worden die de powerreserve mogelijk maakte.
De powerreserve wordt aangedreven door de opwindveer. Als de veerton wordt opgewonden gebeurd er iets wat uniek is in de horlogewereld, en wel als volgt: de as (arbor) is iets langer dan de dikte van de veerton en heeft aan het buiteneinde, dus onder de deksel, een schroefdraad. Op dit stukje as met schroefdraad zit een klein schijfje dat op deze as is geschroefd. Op deze deksel zitten twee schroefjes met een verlengde schroefkop. In de schijf zitten twee gaatjes waarin deze schroefjes passen als geleider. Zodra de veerton wordt opgewonden gaat de as draaien en het schijfje dat op die as zit zal daardoor naar buiten wegdraaien; doordat de schroefjes op de deksel zitten met de langere schroefkop zal de schijf niet meedraaien, maar middels de schroefdraad naar beneden zakken.
Op de platine zit weer een gaffel met een kegelvormig uitsteeksel; als het schijfje naar beneden wegschuift zal het op de kegel komen en de kegel wegdrukken, de gaffel zal wegdraaien en middels een gebogen arm met een vertanding een klein tandwieltje laten draaien waarop de power reserve wijzer zit gemonteerd.
Dit systeem maakte ook meteen een ander vernuft mogelijk.
Automaten in die tijd hadden vaak het probleem dat de veerton te ver opgewonden werd waardoor de tanden van het opwind mechanisme beschadigd kon worden; de oplossing was dus een slippende veer die bij een vol opgewonden veer doorslipt.
Naarmate de powerreserve verder oploopt wordt ook een tweede lever naar de zijkant geduwd. Deze zal, bij een volledig opgewonden veerton, inhaken op het contragewicht, deze tijdelijk fixeren en voorkomen dat de veerton nog verder opwindt.
Anyway, ging het servicen zonder slag of stoot? Natuurlijk niet. Eén uurwerk miste de lever die het gewicht kon fixeren. Naderhand bleek ook dat hier de veerton niet goed meer was.
Een ander uurwerk miste een schroefje, een wijzerplaat leek scheef en een uurwerk miste de juiste wijzers. Mocht dat de pret drukken? Allerminst. De lol is juist zo’n schitterend uurwerk te demonteren, te repareren en te doorgronden.
Ondanks het aantal complicaties is het aantal boobytraps (mogelijk wegspringende veertjes) in het ontwerp gereduceerd naar nul. Maakt dat het servicen makkelijk, nee. Het maakt wel dat de 3 klusketiers niet hebben hoeven buigen voor de kroonloze adel (op zoek naar weggesprongen veertjes)
Na een middag demonteren en leren over het uurwerk, onder het toeziend oog van leermeester vinwat, gingen de onderdelen de Elma in. Vinwat had zelf ook eenzelfde uurwerk gedemonteerd om alles te tonen. Erg grappig om vier Elma’s te zien draaien met hetzelfde uurwerk erin. Met een glaasje whisky voor de sleutelaars om de innerlijke mens ook wat “te reinigen”.
Twee weken later gingen we monteren, oliën en vetten. Helaas nog niet genoeg tijd om ze helemaal te prepareren. Alleen die van lassale heeft het tot de timegrapher gehaald. De rest had balansveren waar vinwat toch nog even naar wilde kijken.
Grappig fenomeen was dat het schroefje van rfpma wat tijdens het demonteren bleek te missen, na de schoonmaakbeurt, in de Elma van climholland zat. Het is ons allen een raadsel hoe deze kruisbestuiving heeft plaats kunnen vinden.
Maar waar doe je dit voor, als klusketier? Voor volk en vaderland? Nee, voor pols en passie. Want wat een schoonheid hou je over aan het eind van de rit. En wat een kennis heeft vinwat die hij met anderen wil delen. Want na montage kun je een dusdanig plaatje maken in de wetenschap dat je dit kleine stukje hologegeschiedenis een beetje beter begrijpt.
Zo zonder kroon, zou dit horloge zomaar eens de kroon op onze verzameling kunnen zijn.
Een voor allen en allen voor een.
P.S. De oplettende kijker ziet dat een van de futurematics de wijzers mist.
Het pakketje met de wijzers zou eigenlijk allang met de post binnen moeten zijn toen wij aan de klus gingen. Maar niet getreurd, de dag na het klussen werden de wijzers afgeleverd. De drie futurematics zijn compleet.
. Gefeliciteerd mannen!
