Introductie
Hans Schmidtbauer, een Duitse horlogemaker, startte in 1948 in Singen (D) een fijnmechanische fabriek om horloge gerelateerde apparatuur te gaan produceren. ELMA, zoals Schmidtbauer zijn bedrijf noemde, is een samentrekking van ELektrische MAschine.
ELMA heeft sindsdien veel verschillende apparatuur voortgebracht voor meten, testen, afregelen en…. reinigen. Schmidtbauer is wereldberoemd geworden met de ELMA horloge reinigingsmachine.
In 1948 zag de eerste het levenslicht: De ELMA Super Elite. Dit zou uiteindelijk de meest verkochte reinigingsmachine ter wereld worden.
Foto credit: ELMA
Werking van de machine
- Horloge onderdelen gaan in de korf die aan een as onder de motor hangt
- Motor en korf worden boven de eerste pot met reinigingsmiddel gepositioneerd
- Korf wordt naar beneden gelaten in de vloeistof
- Met de meest rechtse knop op de bodemplaat wordt de motor in werking gezet
- Met de knop links op de bodemplaat is het toerental van de motor te regelen
- Na 10 minuten (er zijn collega’s die langer of korter laten draaien) wordt de korf omhoog gehaald maar blijft nog even in de pot ronddraaien om het reinigingsmiddel er zoveel mogelijk af te centrifugeren
- Dan door naar de tweede pot, met spoelmiddel, hetzelfde ritueel volgt
- Dan door naar de derde pot, met spoelmiddel, hetzelfde ritueel volgt
- Ondertussen wordt met de knop naast de motorknop de verwarming ingeschakeld, er gaat een rode lamp branden
- De metalen behuizing aan de voorzijde (met de gaatjes) bevat op de bodem een verwarmingselement
- Nadat het bad in de derde pot is afgerond gaat de korf door naar de verwarmde behuizing om de onderdelen in circa 10 minuten droog te laten centrifugeren.
- Zet daarna de motor uit en vergeet ook de kachel niet.
Dit eerste ontwerp was niet vlekkeloos. De bovenzijde van de pot was niet afgesloten tijdens het centrifugeren van de korf - na het bad - boven de vloeistof. Dat leverde het nodige gespetter op.
In de jaren 50 werd het ontwerp aangepast. Hier een reinigingsmachine uit midden jaren 50.
Foto credit: Ebay seller
Het mechanisme om motor en korf te laten draaien en zakken is aangepast. Ook zie je dat de as van de motor nu boven door de motorbehuizing heen steekt. Daardoor kan die behuizing nu als deksel op de pot fungeren als de korf - na het bad - boven de vloeistof centrifugeert. Voor de rest is de werking en de bediening precies hetzelfde als bij het oorspronkelijke model.
Eind jaren 60 wordt het ontwerp weer aangepast. Bediening van motor (inclusief toerental) en verwarming verhuizen naar de bovenkant van de midden kolom. Als optie is een mechanisch ‘kookwekkertje’ met belletje te bestellen. Door de jaren heen zijn kookwekkertjes van max 10 en 15 minuten gebruikt. Het wekkertje waarschuwt als de ingestelde tijd er op zit maar schakelt de motor niet uit, dat moet je zelf doen.
Op de foto mijn ELMA. Deze eerste ‘moderne’ Super Elites (ookwel ELMA SE genoemd) waren afgewerkt met lichtblauwe hamerslaglak. Behalve de nieuwe positie van de knoppen was de bediening hetzelfde als bij de oudere modellen.
Nog jongere ELMA’s zijn afgewerkt met donkerdere blauwe hamerslaglak.
Foto credit: @vinwat
Accessoires
ELMA leverde voor de SE ook diverse accessoires. Uurwerkhouders voor 3 of meer deels ontmantelde uurwerken, met of zonder vibratie. Die laatste, de Infrasonic Vibration Unit VK/1 zie je hier. De unit veroorzaakt trillingen die de reiniging in de vloeistoffen bevorderen.
Voor de serieuze horlogemaker (in spé) is een reinigingsmachine onontbeerlijk. Ik weet dat ze draaien bij @climholland, @Lassale en @BMWX6M (maar er zijn er vast veel meer!). Alles wordt brandschoon en de reinigingsmiddelen laten geen vlekken na, zoals je dat bijvoorbeeld bij reiniging in wasbenzine ziet.
Soms komt er nog wel eens een oude ELMA voorbij op verkoop- en veilingsites. Misschien heb je wel een mazzeltje op de Rikketik. Die apparaten zijn met “Deutsche Gründlichkeit” gemaakt en zijn onverwoestbaar. Een aanschaf voor het leven. Ook eventueel ontbrekende onderdelen komen regelmatig voorbij in de baai of bij Cousins.
https://www.cousinsuk.com/product/elma-super-elite-spares
Ze worden al vele jaren niet meer gemaakt maar héél soms kom je ineens een NOS (New Old Stock) Super Elite tegen…….
http://www.vofvandegevel.nl/reinigen/horlogeschoonmaakmachines
Andere modellen
Na de Super Elite heeft ELMA natuurlijk niet stil gezeten. Er is volop geëxperimenteerd en doorontwikkeld. In sommige andere modellen draaiden de potten onder de vaste motor door. Er werden ook (vol)automatische modellen ontwikkeld. Een indrukwekkend rijtje: De handwinder, de Junior, de Senior, de Vacmatic, de Vibratic, de Super Automat, de VM-II, de Vibrette……
Foto credit: Ebay seller
Duitse technologie uit begin jaren 60. De volautomatische Automat. Wat een prachtig stuk vintage gereedschap….
Vloeistoffen
Voor de reiniging gebruik in Elma WF Pro, voor de spoeling (2x) Elma Suprol Pro. De voordeligste leverancier die ik heb kunnen vinden is hier:
Tips voor een leverancier dichter bij huis zijn van harte welkom.
2020
Vandaag de dag is ELMA wereldleider als het over horlogereiniging gaat met toestellen als de Elmasolvex SE, Elmasolvex RM, Elmasolvex VA en Vibrasonic ACS 900. Er zijn er bij die voor dik boven de 10K worden verkocht.
Nou, dat was het wel. Waar zijn als die ELMA’s hier op het Forum? Oude! Nieuwe! Toon ze hier!
O ja, ook andere reinigingsmachines zijn hier natuurlijk welkom. Misschien heb je wel een Sona Pearl uit India, een Lanzette National uit Engeland of een L&R Tempo 400 uit de Verenigde Staten van de USA van Amerika. Ik ben razend benieuwd….
Dank voor het lezen allemaal.
Hartelijke groet,
Aqualand
Bedankt voor het delen.
