De jaren 70; een zware periode voor Zenith die zo beloftevol leek te starten. Het El Primero uurwerk, in 1969 gelanceerd, was een prestatie van formaat en was ook enthousiast ontvangen. Eindelijk konden de jaren van investeren, ontwerpen en bouwen omgezet worden in commercieel succes.
In plaats daarvan werd de horlogewereld al enige tijd flink opgeschud door de komst van electronische horloges. Het Accutron stemvork uurwerk van Bulova was nog een interessante ontwikkeling geweest zonder gevaar voor de bestaande mechanische horloges, hoe anders was het toen het minstens zo nauwkeurige, maar veel eenvoudiger en goedkoper te produceren kwarts uurwerk de markt veroverde.
(De Tijd - 04-05-1970)
En slechts twee jaar na de introductie van de El Primero, in 1971, verkeerde Zenith al in zwaar financieel weer en werd overgenomen door Zenith Radio Corp. uit Chicago.
(NYT 1971 - Zenith acquires Zenith)
Zenith Radio Corp. gebood dat alles wat met mechanische horloges te maken had, inclusief de El Primero de deur uit moest. Ontwerpen, prototypes, machines voor fabricage, de voorraad uurwerken, halffabrikaten en onderdelen, alles moest de kliko bak in. Quartz was here to stay, mechanische horloges iets van vroeger en er zouden vanaf nu alleen nog maar electronische horloges geleverd gaan worden.
Er is al veel geschreven over superhero Charles Vermot, ga ik verder niet op in (wel leuk, in stripformaat:
https://www.ft.com/brandsuite/zenith/a-forgotten-treasure.html)
Maar dit is per slot van zake een NA, dus laten we het hebben over dit prachtige horloge:
(Zenith XL-Tronic 01.0021.505)
Nu dan toch weer even terug naar 50 jaar geleden…
De electronische horloges van Zenith werden in de jaren 70 onder de naam XL-Tronic op de markt gebracht. Aangezien Zenith een reputatie van uurwerk-bouwer hoog had te houden moest er ook een Zenith kwarts caliber komen. En dat moest natuurlijk dan ook weer afwijken van de rest, wat heeft geleid tot de Zenith Time Command (met Cal 47.0 en 47.1 uurwerk).
(Let op het Zenith Radio Corp logo onderaan de advertentie)
Tegenwoordig een begerenswaardig collectors item, toendertijd een weinig succesvolle concurrent van de Japanse modellen. Het feit dat er 2 batterijen nodig waren om de boel aan de praat te houden hielp ook niet echt. In werkelijkheid bevatten veruit de meeste modellen van de Zenith XL-Tronic kwarts horloges een ESA kwarts uurwerk, en hoewel ik verder geen negatieve connotaties heb met kwarts (mijn beste vriend is een kwarts) ben ik eerlijk gezegd weinig XL-Tronic kwarts horloge tegengekomen die mij konden boeien.
Maar waarom dan toch deze XL-Tronic gekocht? En waarom ben ik er dan zo blij mee?
Omdat er naast de kwarts modellen ook stemvork horloges onderdeel uitmaakten van de XL-Tronic lijn.
Ik heb eerder een Bulova Accutron en een Omega Seamaster f300hz horloge gehad en ik vind de zoemende stemvork uurwerken, de hypnotisch glijdende secondewijzer en het principe van de overbrenging van de trillingen van de “stemvork” dmv de pallets naar de cirkelgang van de index-wheel echt fantastisch interessant.
Ebouches SA (ESA) had in 1968 de rechten van Bulova gekocht om stemvork uurwerken te bouwen en te leveren en de Mosaba (Montres sans balancier) stemvork familie bestond uit de ESA 9160 (no date), 9162 (date), 9164 (day-date) en de 9210 (chronograaf, een 9162 met Dubois Depraz chrono module).
(New York Times - September 1968)
De XL-Tronic stemvork horloges bevatten, zoals de kwarts horloges van Omega, Longines, Baume & Mercier, IWC, Tissot en anderen een ESA 9162 of 9164 uurwerk. ESA leverde de uurwerken met een lege plek waar een plaatje op geplakt kon worden waarop het merk en een eigen caliber aanduiding op kwamen te staan. En dat was de enige aanpassing die werd aangebracht aan het ESA uurwerk.
Zenith doopte de ESA stemvork uurwerken dus om tot de Cal 50.0 (9162) en 50.5 (9164). Voor de ESA kwarts modellen werd Cal 51.0 en 51.5 gebruikt.
De meeste stemvork modellen van Zenith zijn gebaseerd op de 9162 en velen daarvan hebben de typische jaren 70 “funky” C-shape of een cone kast. Vind ik vooral mooi op foto’s of om andermans pols, maar zou ik zelf niet veel dragen.
En toen kwam ik deze tegen (eBay)…
Een day-date (Cal 50.5 / ESA 9164) met een “normale” slanke kast en zo te zien in prima staat.
Deze kom je niet vaak tegen. Hij zou nog goed moeten lopen, maar geen originele gesigneerde kroon, beetje een gok, maar deze moest ik hebben.
Ik bleek de enige bieder, had wellicht ook te maken met de (te) beperkte omschrijving door de verkoper (ook niet erg veelbelovend).
Maar bij aankomst bleek hij er echt nog erg goed uit te zien, prima te lopen (-2,5 sec/dag) en de bijzondere blauwe plaat was een aangename verrassing. Wat dus ontbrak (keurig aangegeven door de verkoper) was een orginele kroon, maar deze had ik ondertussen kunnen vinden en besteld. Na binnenkomst gemonteerd en gewacht met de NA tot dit moment.
En ik ben echt supertrots op mijn Zoemende Zenith.
De kastvorm dateert deze waarschijnlijk ergens tussen 1975 en 1977 toen ESA stopte met het leveren van stemvork uurwerken (alleen nog maar kwarts).
Leuk is ook dat de date-versie (9162/50.0) met dezelfde mooie blauwe plaat in een C-shape kast in het boek van Rössler staat (pag 159, ten onrechte vermeld met 9164).
De oplettende kijker ziet dat er een Nederlandse dag-aanduiding in zit. Ik ben er vrijwel zeker van dat Zenith deze nooit zo geleverd heeft maar ik weet wel dat ESA dit uurwerk kon voorzien van een day-disc in vele talen waaronder Nederlands. Mogelijk dat iemand de moeite heeft genomen om de Nederlandse day-disc te bestellen en (laten) monteren. Een andere mogelijkheid is dat iemand een ESA uurwerk met Nederlandse dagaanduiding heeft besteld en gemonteerd en daarna het goudkleurige Zenith plaatje heeft overgezet.
In beide gevallen niet echt 100% origineel, maar wat betekent “origineel” in het geval van een Zenith die origineel met een ESA uurwerk wordt geleverd? Ik zou een Engelse day-disc kunnen bestellen en de Nederlandse kunnen vervangen, of een ESA 9164 kopen en monteren met Engelse day-disc en dan zelf het plaatje overzetten. Is hij dan origineler dan nu?
Ik kan hier zelf prima mee leven, maar ben wel benieuwd wat jullie zouden doen. Terug naar Engels of zo laten?
- ESA 9164 uurwerk kopen en plaatje overzetten
- Engelse Day Disc kopen en inzetten
- Doe effe normaal, gewoon zo laten!
0 stemmers
Overigens is het uiteindelijk allemaal wel goed gekomen met Zenith en kunnen we al lange tijd genieten van de modellen met eigen El Primero of Elite uurwerken. Ik vind Zenith een prachtig merk en dit zoemende exemplaar hoeft zich nergens voor te schamen. Ik draag hem met plezier, geniet van de glijdende secondewijzer en tussendoor krijgt hij een mooi plaatsje tussen zijn mechanische merkgenoten.
Tot vorige week dacht ik de enige te zijn op HF met een Zoemende Zenith. Is niet zo! Ook @Jero1 heeft een prachtige XL-Tronic stemvork:
Nog andere XL-Tronics (kwarts of stemvork) op HF?
!
