Zo nu en dan zie ik op horlogeforum.nl een vraag over Russische horloges. Als er iets wordt aangeboden, dan zijn het meestal Vostok horloges. Een type horloge die niet mijn persoonlijke voorkeur heeft omdat ze naar mijn mening een “made for tourists” uitstraling hebben, maar goed ieder zijn ding nietwaar?
Als ik zoek naar “Russische horloges” vind ik niets over de historie ervan. Voor (potentiele) verzamelaars is het toch leuk om wat achtergrondinformatie te hebben, het maakt de keuze waar je naar op zoek gaat wellicht wat makkelijker. Daarom lijkt het me leuk om de historie van Russische horloges hier in het kort te beschrijven, want er zijn echt wel wat horloges geproduceerd die de moeite waard zijn.
Voor het gemak deel ik mijn verhaal op in vier perioden. Als deze topic jullie bevalt zal ik voorbeelden met foto’s geven van horloges die typerend zijn voor een bepaalde periode.
Pre-revolutie-tijdperk
Voor de revolutie van 1917 werden voornamelijk Zwitserse en Duitse ebauches geïmporteerd en afgewerkt in lokale werkplaatsen door onafhankelijke horlogemakers. Een eigen horloge-industrie hadden de Russen dus niet. Bekende horlogehandelaren/makers waren Henry Moser, Pavel Buhre en William Gabus. De lijst met voornamelijk Zwitsers die een zaak hadden in St. Petersburg, Moskow is lang.
1920, de oprichting van het staatsbedrijf Tochmekh
Na de revolutie, werden de werkplaatsen en winkels in beslag genomen door de Soviets. Onder het staatsbedrijf Tochmekh moesten de voormalige onafhankelijke werkplaatsen hun werk voortzetten en horloges leveren aan onder andere het leger en spoorwegen. Dit werd gedaan met behulp van geconfisqueerd materiaal. Het staatsbedrijf Tochmekh wijzigde tijdens zijn bestaan een aantal maal van naam en verantwoordelijkheden. Uit oude archieven is duidelijk geworden om welke namen en perioden het gaat.
1920-1922 Glavtochmekh
1922-1928 Gostrest Tochmekh
1928-1931 Tochmekh Moskou
1931-1933 Gostrest Tochmekh Moskou
Tussen 1926 en 1930 horlogeonderdelen geïmporteerd uit het buitenland. Voor deze onderdelen werd volgens de overleveringen voornamelijk betaald met zilver en goud. Horloges uit de periode 1926-1932 werden op de wijzerplaat voorzien van een van de hierboven genoemde namen. De meest voorkomende zijn Гострест Точмех of Точмех Москва. Het horloge was vaak voorzien van een Unitas of Cyma mechanisme. In 1926 werden de eerste plannen gemaakt voor een geheel eigen horloge-industrie.
1930, de oprichting van de eerste staatshorlogefabriek te Moscow
Deze fabriek staat ook bekend als 1SWF (1ый ГЧЗ). De fabriek werd in een recordtijd de grond uit gestampt en voorzien van machines uit de failliete inboedel van de Dueber Hampdon horlogefabriek uit de Verenigde Staten. Jawel, de Soviets begonnen hun eigen onafhankelijke horloge-industrie met merikaanse machines. Ze huurden zelfs gedurende een jaar voormalige werknemers van de Dueber Hampen fabriek in om hun eigen mensen te leren omgaan met de machines. De fabriek begonnen met de productie van vier soorten horloges; een 7 en 15 juweel zakhorloge, een 7 juweel horloge voor het Rode Leger en een 7 juwelen dames polshorloge. Deze horloges voor het Rode leger staan bekend als o.a. Type-1, Kirovskie, Kirova en Saucepan. Het zijn grote vrij lompe horloges van 43mm breed. In 1935 werd de naam van de fabriek uitgebreid en kreeg het de naam 1SWF Kirova. Met een beetje geluk vind je een Type-1 horloge met het logo van 1SWF Kirova en een ingeponst nummer op de wijzerplaat. Dit zijn militaire Type-1 horloges voor officieren.
In het 4e kwartaal van 1941 werd de fabriek vanwege WW2 geëvacueerd naar een stad achter het Oeralgebergte. In 1943 kwam de fabriek weer terug naar Moscow en werd de in naam omgedoopt tot de 1e Moscow Watch Factory (Первый Московский Часовой Завод) of 1MWF (1ый МЧЗ). In 1946 begon de fabriek met het horloge model Pobeda (overwinning). Hiervoor gebruikten ze machines die ze hadden gekocht van de Fransen. In de jaren 60 werd de naam van de fabriek gewijzigd in Poljot (vlucht). Deze fabriek leverde vele bekende modellen. Zeer gewild bij verzamelaars van Russische militaire horloges is het oudere type Sturmanskie uit de jaren 50 en begin 60. Deze werden alleen uitgereikt aan luchtmachtpiloten die waren geslaagd aan een bepaalde luchtmachtschool. In de jaren 60 en 70 werd een chronograaf met de 3017 mechanisme geproduceerd onder de naam Strela, Poljot of Seconda. Vanaf
eind jaren 70 zagen we de chronograaf met het bekende 3133 mechanisme. Men zegt dat deze zijn geproduceerd met machines die voorheen voor de Valjoux 7734 waren gebruikt.
Het meest bekende 3133 horloges zijn de Sturmanskie en Okeah. Deze chronografen konden vanaf 1983 ook gekocht worden door burgers. De behuizing van de militaire varianten zijn in tegenstelling tot de civiele varianten van volledig roestvrij staal.
Het bleef niet bij de 1MWF. Al snel na de oprichting van de eerste fabriek volgden meerdere.
Een lijstje met namen en bijbehorende logo’s vind je hier: http://www.netgrafik.ch/russian_logos.htm
25 december 1991, begin van de post-Sovjet-tijdperk horloge-industrie
CCCP of USSR verdwijnt van de wijzerplaat, made in Russia komt hiervoor in de plaats. Nieuwe spelers komen en verdwijnen weer, zoals Volmax, die in 2000 werd opgericht door voormalige werknemers van Poljot en ondertussen alweer is opgeheven. Dit betekende tevens het einde van de bekende 3133 mechanisme. Steeds minder fabrieken overleven en moeten hun deuren sluiten. Raketa en Vostok produceren nog, waarbij met name Vostok nog in trek lijkt te zijn, voornamelijk vanwege de lage prijs en vele fancy varianten.
[/URL]
