Mijn bijdragen aan het forum dreigen nogal eens van meer dan gemiddelde lengte te worden, dus ook hier maar alvast een waarschuwing / disclaimer: als je deze post te veel leesvoer vind, sla dan de tekst gewoon over en bekijk als je dat wilt alleen de plaatjes.
Ik beloofde in een eerder postje, waarin ik daags na de Rikketik beurs van 20 november 2021 mijn ‘buit’ liet zien, een wat meer gedetailleerde bespreking van enkele aanwinsten die het bezoek aan Houten die dag had opgeleverd.
Voor deze Rikketik had ik mezelf voorgenomen: Ik ga niet zo veel kopen. Dus nam ik een bescheiden bedrag aan geld mee en probeerde kritisch te blijven. Misschien wat kleine onderdeeltjes en een gereedschapje…. Misschien een of twee vintage horloges…
Kwam ik toch weer thuis met twaalf horloges! Okee, ze hebben niet zo veel gekost, ik had zelfs nog wat geld over in mijn portemonneetje, maar toch… twaalf!
De afgelopen week had ik het dus druk. Want behalve de afspraken en verplichtingen die ik die week al had, moest en zou natuurlijk dat dozijn klokjes onder handen genomen worden. Zo gaat dat bij mij. Als ik ergens een horloge gescoord heb, kan ik echt niet wachten om het onder handen te nemen. Min of meer tot mijn eigen verbazing lag er gisteren, precies een week later, een kudde horloges op mijn bureau te glimmen. Allemaal nagekeken, gepoetst, waar mogelijk en nodig een beetje afgeregeld, met een gepolijst of waar het niet anders kon door een nieuw exemplaar vervangen glaasje, gepolijst kastje… kortom, de nieuw verworven horloges waren, op eentje na, allemaal door de eerste inspectie en poetsbeurt heen gekomen, dat wil zeggen, 11 stuks functioneerden, eentje was niet in orde.
Klaar voor het volgende stadium met de vraag: mogen ze blijven en in de verzameling opgenomen worden, of niet?
Opvallend detail: van de buit van 12 horloges waren er 5 (!) met een Nederlands merk. Die 5 wil ik hier graag aan jullie voorstellen, de andere 7 stuks komen in een of meer volgende delen aan de beurt.
De vijf ‘Hollanders’. V.l.n.r.: Velona, Prisma, Union Laureat, Union, Plato.
‘Nederlands fabricaat’ kan je eigenlijk zelden of nooit zeggen, maar we kennen allemaal het verschijnsel van de Nederlandse importeur die, vroeger meestal in Zwitserland of Duitsland, tegenwoordig steeds vaker in China en Japan, horloges laat vervaardigen en daar dan een eigen (handels) merk op zet. Soms zijn dat, wat ik noem ‘Juweliers merken’ oneerbiedig ook wel ‘Plakmerken’ genoemd, maar enkele van die merken zijn in Nederland en België toch best bekend geworden en hebben in de loop der jaren een goede reputatie gekregen wat betreft kwaliteit en duurzaamheid. Met name bij de horloges die we nu als vintage beschouwen is die duurzaamheid een essentieel gegeven, want dan praten we over horloges die na 50 of 60 jaar nog steeds werken. Onderhoud of een service kan dan vaak nodig zijn, maar: ze doen het nog steeds en ze lopen redelijk op tijd.
4 van de 5 horloges die ik hier laat zien voldoen aan dat criterium, die lopen (redelijk) goed, de 5e van het stel blijkt een probleemgeval. Die toon ik dan ook maar even als eerste:
Een Velona. Voor velen een bekend merk, destijds door wijlen de Firma Vroom & Dreesman op de markt gebracht.
Het leek een leuke vondst, namelijk een zgn. ‘Jump hour’ of eigenlijk een, zoals de Duitsers het noemen, ‘Scheiben Uhr’, waarbij de wijzers vervangen zijn door schijfjes met de uren - en minuten cijfertjes, die in een venstertje rond draaien. Ik wilde er al lang graag eens eentje hebben, omdat het zo’n heel ander type horloge is als wat ik normaliter verzamel.
Ik was dus blij dat ik er op de Rikketik eentje tegenkwam voor een lief prijsje. Hij leek het goed te doen, het uurwerkje (een Cupillard / FE233-60) liep en het stalen kastje zag er redelijk uit, die krassen zijn wel grotendeels weg te polijsten. Het TV model glaasje is nog heel en vrijwel zonder krassen. Belangrijk, want zo’n glaasje is lastig te vervangen.
Nummer 1: Deze doet het dus helaas niet.
Er blijkt echter één probleem: het uurwerkje loopt als een tierelier, maar de cijfertjes bewegen niet mee. Op tijd en op datum zetten gaat prima, alles draait mooi rond in de wijzer verzet stand met het kroontje uitgetrokken, maar in de normale stand tikt het ding vrolijk door, echter de uren en minuten bewegen voor geen millimeter.
Dat wordt dus een projectje, ik ga eens goed nadenken wie op het Forum ik daar in de komen tijd eens mee ga lastig vallen….
Door naar nummer twee, een Prisma. Aan het model en ontwerp te zien een vrij vroeg exemplaar van dit merk, dat sinds 1948 bestaat.
Zoals met de meeste ‘rommelbakhorloges’ die ik vind, was ook dit exemplaar wat mottig en viezig.
Nadere inspectie leerde dat het kastje minder beschadigd was dan het leek, het glas was nog goed te polijsten. Wijzers en wijzerplaat waren nog schoon en heel. Het goed sluitende klemdekseltje aan de achterzijde ging met de nodige moeite open en liet vervolgens een fraai Unitas 6310 ‘Wehrmachtswerk’ uurwerkje zien. Ook bekend onder de naam Dugena 3903. Die met militaire specificaties gemaakte uurwerken zie ik graag, ze zijn van hoge kwaliteit, mooi afgewerkt en practisch onverwoestbaar.
Ranfft dateert het uurwerk op 1960, maar omdat er bij dit exemplaar nog geen schokbescherming, bijv. incabloc, op de balans zit denk ik dat het wat ouder is. Ik schat zo rond 1950 / '55, hetgeen ook wat meer overeenkomt met de vormgeving van het horloge. Het kastje heeft duidelijke sporen van intensief gebruik. Maar die tekenen van de tand des tijds maken voor mij zo’n horloge juist sympatiek. Als het er na 70 jaar, na wat poetswerk, zo uitziet als deze en dan ook nog keurig op tijd blijkt te lopen, wordt ik daar wel blij van.
Ik heb het glaasje gepolijst. Het kastje is lekker schoon gesopt in de ultrasoon met een scheut Dasty en daarna nog wat gepolijst. Niet teveel, want het is van verchroomd messing. De RVS caseback is op het mini draaibakje krasvrij gemaakt. De kroon was nog mooi, maar generiek, die was mogelijk al eens eerder vervangen. Alles bij elkaar kwam er een fraai, en zeer jaren '40 - '50 vormgegeven horloge tevoorschijn. Met zijn 33,5 mm kast is het wat aan de kleine kant, maar nog zeer draagbaar op mijn 17,5 cm polsmaat.
Achterkant en binnenwerk met het mooie vergulde Unitas 6310 ‘Wehrmachtswerk’ caliber.
Klein maar fijn aan de pols
Nummer drie in het rijtje was een aangename verrassing. Toen ik het op de beurs uit een grabbeldoosje viste, was het eerste dat ik zag door het plastic zakje waarin hij verpakt was: een heel lelijk plastic bandje. Maar daaraan vast zat een zeer jaren '60 vormgegeven klein herenhorloge in uiterlijk vrijwel nieuwstaat. Een Union Laureat, met een prachtige brons bruin gebrushte wijzerplaat, die met de inval van het licht onder diverse hoeken voortdurend van kleur verandert, van brons geel tot donkerbruin.
Het merk Union is moeilijk te duiden, omdat het door vele fabrikanten is gebruikt. Ik ging er in eerste instantie maar van uit dat het hier om het Nederlandse Union handelsmerk ging.
Met het tweede deel van de merknaam: Laureat, had ik wat meer moeite om er iets over terug te vinden.
Mikrolisk vermeldt voor “Lauréat” een referentie naar de in België geregistreerde firma G. Borel, maar daar vond ik geen relatie met het merk Union van de firma Henri Jullien uit Amsterdam. Jullien is als zodanig ook niet in Mikrolisk te vinden, maar wel hier op HF door @Cricket33 :
De combinatie Union - Laureat is wat moeilijker te vinden, maar zoals vaker biedt de zoekfunctie in ons eigenste Forum uitkomst . @BroederBill meldt ons in oktober 2020, met een fototje van zijn Union Laureat:
Samen met de hiervolgende informatie van de bijna alwetende @Maurits uit een HF post van oktober 2017 is de herkomst van de Union Laureat dan aardig compleet en blijkt dat er dus een relatie is met het merk Pontiac.
Binnenin het Union Laureat horloge bevindt zich een als nieuw uitziend uurwerkje. Niet echt iets bijzonders, gewoon weer het bekende werkpaardje, net als in de eerder getoonde Velona: een Frans uurwerkje Cupillard / France Ebauche FE 233-60.
Het lelijke plastic bandje was bij deze beauty snel vervangen door iets wat er beter bij past en dit is het resultaat:
Let op de wisselende kleur bij een andere lichtinval. Het horloge is een beetje klein met zijn 31 x 38 mm, maar als verzamelobject ben ik er erg tevreden mee. Het mag dus blijven.
Dan komt nummertje vier. Ook een (Nederlandse) Union.
Ongeveer uit de zelfde periode, qua stijl misschien iets ouder en eveneens voorzien van een zelfde FE 233-60 uurwerkje.
Ook dit horloge verkeert in een zeer fatsoenlijke staat, met iets meer gebruikssporen aan het verchroomde kastje, maar die zitten voornamelijk aan de achterkant.
De voorzijde toont een gaaf kastje met een vrijwel perfecte wijzerplaat en wijzers en een plexi glaasje wat met een eenvoudige poetsbeurt weer mooi krasvrij te krijgen vrij was.
De vormgeving is een stuk eenvoudiger als het Union Laureat horloge, zeg maar Spartaans, maar nog wel heel typisch voor de jaren 50’ - ‘60. Een nieuw bandje maakt het kleine horloge van 32,5 mm doorsnee weer helemaal toonbaar.
Dan nog het laatste horloge, nummer 5 van deze presentatie. Ook Nederlands, maar van een merk wat je niet zo vaak tegen komt: Plato.
Plato is eveneens een Nederlands Juweliers / Importeurs ‘plakmerk’
Er is in de loop der jaren al veel door HF leden gevraagd over dit merk, maar veel duidelijkheid komt er niet, als je in de zoekfunctie alleen naar Plato vraagt. Bij de gecombineerde zoekterm ‘merk Plato’
komt de informatie toch op ons eigen HF boven water in de vorm van een postje van @Ruudklok uit juli 2007 (!) Fijn dat ook die oudere gegevens op het Forum terug te vinden zijn!
Gezien de vormgeving van mijn exemplaar is deze uit begin jaren ’70, dus ontworpen en op de markt gebracht vrij kort voordat het merk ophield te bestaan.
Het is een voor die tijd redelijk groot horloge van 36,5mm doorsnede en dus qua maat nog goed te dragen, ook voor een iets bredere pols. De kast is van roestvrij staal in in een behoorlijk gave conditie.
Binnenin bevind zich dit keer nu eens geen FE233, maar een ander bij plakmerk firma’s uit die tijd zeer populair uurwerkje, een Zwitserse FHF (Fontainemelon) / Standard / ST96-4, door Ranfft gedateerd op ca. 1970.
Er zal nog wat aan afgeregeld moeten worden want het horloge loopt ruim een kwartier per dag vóór. Zelfs voor mijn tolerantie t.a.v. vintage horloges valt dit toch ruim buiten de aanvaardbare specificaties. Dat wordt een klusje voor een rustig weekend.
Wat ik aantrekkelijk vind aan dit horloge is de metallic groene wijzerplaat in drie velden, die afhankelijk van de lichtinval onderling van licht naar donker wisselen.
Tenslotte nog het bandje. Ik vond het horloge als ‘head only’ en heb er in eerste instantie een legergroene Nato op gezet. Eigenlijk hoort op zo’n model een stalen schakelband, maar daar ben ik zelf geen liefhebber van. Ik vind ze (meestal) niet mooi en ik draag ze niet graag. Dus heb ik uiteindelijk de lapjes leer maar tevoorschijn gehaald en en zelf een donkergroen bandje voor gefabriekt.
Zo ziet ie er naar mijn smaak best als een geslaagde aanwinst uit.
Dit was deel 1 met de eerste 5 aanwinsten van de 12, deel 2 volgt met nog een paar andere oudjes van Duitse en Zwitserse herkomst.
Dank voor het kijken en lezen en tot later…
Lex
Maar prima zo en vooral doorgaan.
over Pontiac is veel meer te vinden dan over Plato.
Grappig dat de uurwerken qua globale opzet sterk op elkaar lijken. Geeft toch aan dat ze ver geoptimaliseerd waren voor hun primaire functie. Werkpaarden die de tijd hebben doorstaan.
